Ngành phân bón: Áp lực từ nguồn cung

Ngành phân bón đang trong tình cảnh "thập diện mai phục" khi vừa phải cạnh tranh nội bộ, cạnh tranh với hàng ngoại, hàng giả, hàng kém chất lượng. Trong khi đó, giá phân thế giới giảm, việc điều chỉnh giảm thuế theo các hiệp định thương mại tạo điều kiện cho hàng ngoại tràn vào. Đâu là lối ra? 

Đọc E-paper

Dù đang sở hữu số lượng đơn vị sản xuất phân bón thuộc diện "đông nhất thế giới", nhưng theo giới phân tích, đây không phải là tin vui đối với ngành phân bón Việt Nam.

Đông "mợ", loạn thị trường

Theo TS. Nguyễn Đăng Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Tư vấn nông nghiệp Nhiệt đới, thị trường phân bón Việt Nam đang tồn tại khoảng 7.000 các chủng loại phân bón, bao gồm: phân hóa học, phân hữu cơ, phân bón dưới rễ, phân bón lá, phân vi lượng. Một thống kê khác lại cho biết, Việt Nam đang có khoảng 1.000 doanh nghiệp (DN) sản xuất phân bón lớn, nhỏ với mạng lưới phân phối khoảng 16.000 cửa hàng kinh doanh phân bón trên toàn quốc.

Lực lượng cung cấp "hùng hậu" như vậy nhưng theo thống kê của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO), Việt Nam lại đang là quốc gia có hiệu suất sử dụng phân bón thuộc nhóm thấp nhất thế giới, chỉ đạt 45 - 50%.

Điều đáng buồn hơn, những năm gần đây, có những đợt kiểm tra của Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã phát hiện có đến gần 50% số mẫu phân bón không đạt chỉ tiêu chất lượng! Riêng lĩnh vực phân bón, có gần 3.000 vụ vi phạm được phát hiện mỗi năm.

Hiệp hội Phân bón Việt Nam (FAV) ước tính, việc sử dụng phân bón giả, phân bón kém chất lượng đã gây thiệt hại cho nền nông nghiệp Việt Nam khoảng 2 tỷ USD/năm.

Theo nhận định từ một chuyên gia trong ngành, số lượng cơ sở sản xuất cũng như chủng loại phân bón của Việt Nam hiện nay đang quá nhiều so với các quốc gia khác trong khu vực. Vị này viện dẫn, tại Thái Lan, một đất nước với nền nông nghiệp rất phát triển nhưng cũng chỉ có hơn 100 loại phân bón.

Tại Hàn Quốc, tình hình còn khiêm tốn hơn khi chỉ sở hữu khoảng 40 loại phân bón. Thực trạng ngành phân bón Việt Nam như hiện nay ảnh hưởng đến việc xây dựng nội lực của DN nhằm ứng phó với hàng ngoại, nhất là khi rào cản thương mại giữa các nước được nới lỏng trong thời gian tới.

Bị hàng ngoại đe dọa

Bên cạnh việc có quá nhiều DN với quá nhiều sản phẩm cùng cạnh tranh, nạn hàng giả, hàng kém chất lượng, phân bón sản xuất trong nước còn đối mặt tình trạng cạnh tranh gay gắt với các đối thủ đến từ 14 quốc gia. Trong đó, đáng lo nhất là Trung Quốc - thị trường chiếm gần 50% lượng phân bón nhập khẩu vào Việt Nam mỗi năm.

Theo một dữ liệu công bố trên website của Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp miền Nam, mặt hàng phân bón ure nhập khẩu từ Trung Quốc áp dụng theo mức thuế suất MFN là 6%, các mặt hàng phân bón khác áp dụng mức 0% nếu đáp ứng đủ các điều kiện để được hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt ASEAN - Trung Quốc, hoặc mức thuế suất MFN.

Ngoài vấn đề sản lượng cung ứng, ở góc độ tiềm lực tài chính, trong báo cáo về ngành này năm 2014, VietinbankSC cũng lưu ý, tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu của các DN phân bón niêm yết trong nước được thống kê ở mức trên dưới 2 lần. Điều này có nghĩa, hoạt động của họ chủ yếu dựa vào vốn vay nhiều hơn là vốn tự có.

Ngoài ra, giai đoạn đó, các nhà phân tích còn cho thấy, những DN phân bón không niêm yết thường có tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu còn cao hơn, ở mức 2 - 2,5 lần. Từ phân tích này, thời gian đó, nhiều nhà đầu tư tỏ ra lo ngại khi quyết định đầu tư vào ngành này.

Báo cáo của một số công ty chứng khoán cũng khuyến nghị, các DN nên cân nhắc khi mở rộng đầu tư nhà máy sản xuất phân đạm, NPK hay phân lân vì sẽ khó có thể cạnh tranh về giá với Trung Quốc hay Nga.

Thay vào đó, DN nên đầu tư khai thác các sản phẩm mới như: sản xuất phân SA (Ammonium Sulphate, cung cấp đạm, lưu huỳnh cho cây, có thể dùng bón với các loại phân khác), phân Kali (hiện nay Việt Nam không sản xuất được phân Kali do không có quặng Kali, nên phải nhập khẩu hoàn toàn) để thúc đẩy tiềm năng tăng trưởng, giảm thiểu lượng phân bón nhập khẩu.

Có thể thấy sau giai đoạn tăng trưởng mạnh (2008 - 2012), thị trường phân bón Việt Nam đang ngày càng phát sinh nhiều áp lực. Một trong những vấn đề của ngành phân bón là làm sao để "thu gọn", tránh phân tán vụn vặt với nhiều DN quy mô nhỏ, tiềm lực tài chính của DN yếu..., dẫn đến tình trạng khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu.

>Đầu tư khu du lịch vui chơi giải trí: Đằng sau bề nổi

>Tìm lối ra cho doanh nghiệp đường

>Đầu tư bệnh viện: Lớn vốn, chậm lãi