Lãng đãng chiều Thất Sơn

Đầu thu, chiều chiều, vùng Bảy Núi lại bảng lảng như khói như mây, lại bồng bềnh hư ảo “mờ nhân ảnh”. Đó là thứ sương mù bàng bạc, mỏng tang phảng phất trên dãy Thất Sơn, phủ mờ những cây thốt nốt xòe quạt lưng chừng trời, soi mình dập dềnh trên những cánh đồng đang mùa nước lớn. Thời gian như dừng lại ở Bảy Núi cho không gian và du khách thỏa cái lãng đãng cô tịch, thỏa cái bình yên như tách biệt với thế giới nơi biên viễn miền Tây đất phương Nam.

Mô tả vậy có lãng mạn quá chăng? Không. Vì tôi đang thả hồn trôi vô định với cảnh quan chỉ có một ở đồng bằng sông Cửu Long của trùng điệp dãy Thất Sơn 37 ngọn hình cánh cung trải dài trăm kilômét từ xã Phú Hữu huyện An Phú qua xã Vĩnh Tế thành phố Châu Đốc, bao trùm gần hết huyện Tri Tôn và thị xã Tịnh Biên, về tận xã Vọng Thê, Vọng Đông rồi dừng lại ở thị trấn Núi Sập huyện Thoại Sơn (cũ), tỉnh An Giang, trong đó, ngọn cao nhất là Núi Cấm 716 mét - “nóc nhà” của miền Tây Nam Bộ, ngọn thấp nhất là Núi Nước 54 mét.

Lạ lùng thay, giữa mênh mông đồng bằng lại có một dãy núi chập chùng dài đến vậy, cao đến vậy. Sử sách cho biết, khoảng một triệu năm trước, sâu dưới lòng đất khu vực ngày nay là vùng biên giới Việt Nam - Campuchia luôn dịch chuyển làm cho lớp vỏ bị nức nẻ, lún sụt hoặc nhô cao đã tạo nên dãy Thất Sơn, rồi dần xuất hiện ba quần thể rừng: Tầng kín nửa rụng lá với những loại cây cho gỗ quý như dầu, căm xe, lăng ổi, quế, gõ mật, nính, giáng hương; tầng cây bụi như sâm, mua lông, bưởi, chanh; tầng thân thảo như sa nhân, gừng, giềng… vừa tạo nguồn nước tưới những cánh đồng quanh năm cho lúa, hoa màu và đủ loại cây trái, vừa mời gọi khỉ, hươu, nai, hổ, báo, cáo, vượn, trăn, rắn cùng hàng trăm loại chim về sinh sôi nảy nở.

Dãy núi có đến 37 ngọn, tại sao không gọi là Tam Thất Sơn mà kêu bằng Thất Sơn (Bảy Núi)? Dân cố cựu nơi đây cho rằng, từ xưa lắc xưa lơ, tổ tiên họ đã chọn 7 điểm "linh huyệt" của Thất Sơn để đặt tên, như Thiên Cấm Sơn (Núi Cấm), Ngũ Hồ Sơn (Núi Dài Năm Giếng), Phụng Hoàng Sơn (Núi Cô Tô), Ngọa Long Sơn (Núi Dài), Liên Hoa Sơn (Núi Tượng), Anh Vũ Sơn (Núi Két), Thủy Đài Sơn (Núi Nước) do chịu ảnh hưởng những yếu tố thần bí, siêu nhiên, phong thủy. Dần dần, cả 37 ngọn núi đều có tên nhưng con số 7 (Bảy Núi - Thất Sơn) vẫn không thay đổi. Dân gian còn có câu "Năm non bảy núi" để chỉ 5 đỉnh cao nhất trên núi Cấm, gồm vồ Bồ Hong 716 mét, vồ Đầu 584 mét, vồ Bà 579 mét, vồ Ông Bướm 480 mét, vồ Thiên Tuế 541 mét.

Thất Sơn - bản thân nó là núi rừng thâm u, bí hiểm, là nơi “gà gáy dưới bóng trăng, chó sủa trong hang động, cảnh huống yên hà ngoài thế giới” (Gia Định thành thông chí), con người dựa vào nó, tận dụng nó để ẩn tu, để luyện võ, để khai thác nguồn lợi thiên nhiên, lập vườn cây ăn trái, trồng hoa màu, tìm dược thảo, làm ruộng ở chân núi, bắt tôm cá vào mùa hạn ở ao đìa, mùa nước nổi quanh chân núi, đã dựng nên bao chuyện ly kỳ, hư hư thực thực, truyền tai nhau về việc mãng xà, trăn gió, hổ dữ đánh nhau và bị con người đánh lại, cây cổ thụ thoắt ẩn thoắt hiện, linh hồn lang thang, bùa, ma dẫn đường,… Bởi thế mà cho đến ngày nay, Bảy Núi không chỉ là dãy núi mà còn là chốn bội phần linh ứng, tin hay không tùy người. Nổi tiếng nhất là chuyện Bà Chúa Xứ, chuyện những đạo sĩ ẩn tu, những giai thoại về rắn hổ mây, về cọp báo.

Tương truyền, tượng Bà Chúa Xứ được phờ phượng trong Miếu Bà ngày nay từng nằm trên đỉnh núi Sam. Bạn và tôi sẽ bất ngờ khi biết tượng Bà Chúa Xứ thật ra là nam, là pho tượng bằng đá sa thạch xưa nhất Việt Nam. Chuyện rằng, khoảng 200 năm trước, quân Xiêm thường sang quấy nhiễu nước ta, dân quanh vùng phải trốn chạy lên Thất Sơn lánh nạn. Có lần, quân giặc đuổi theo dân lên đến đỉnh núi Sam thì gặp tượng Bà Chúa Xứ. Chúng hì hục cạy, khiêng hòng mang về nước, nhưng khi khiêng được một đoạn, tượng bỗng dưng nặng trĩu, không thể nào nhấc nổi. Sau đó, Bà Chúa Xứ hiện về bảo dân làng phải đưa tượng xuống núi lập miếu thờ, bà sẽ phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Khi khiêng đến chân núi, tượng bà trì nặng, không thể đi tiếp, mọi người hiểu rằng, bà đã chọn nơi đây (tại chân núi Sam, thuộc xã Núi Sam, tỉnh An Giang ngày nay) để an vị. Hằng năm, từ ngày 23 đến 27/4 âm lịch diễn ra Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ, hàng vạn khách thập phương đến chiêm bái, dâng lễ cúng viếng. Miếu Bà Chúa Xứ ngày nay là một quần thể di tích, là địa điểm du lịch “chữa lành” bởi khi thắp nén nhang, dâng lễ vật cầu bình an, cầu giàu có nơi bà sẽ thấy nhẹ lòng, sẽ thấy được an ủi, dù bộn bề cuộc sống.

Lại tương truyền, chưa xa lắm, vùng Bảy Núi có những đạo sĩ đến ẩn tu để chờ thời cơ làm “chuyện lớn” hay để lãng quên sự phủ phàng của cuộc sống. Ở vùng rừng thiêng nước độc, đạo sĩ phải giỏi võ nghệ để đánh lại thú dữ. Nổi tiếng và được người dân Thất Sơn nhắc đến nhiều nhất là đạo sĩ Ba Lưới với hai lần diệt rắn hổ mây (hổ mang chúa) to bằng cột đình, vươn mình tới ngọn cây cao, mỗi lần di chuyển là gây giông gió. (Năm 2019, trong lúc san lấp để xây tuabin điện gió dưới chân núi Cấm, một nhóm công nhân bắt được cặp rắn hổ mây, mỗi con khoảng 30 kilôgam). Đạo sĩ Ba Lưới là nhân vật có thật, ẩn tu tại vùng núi này nổi tiếng với thế võ “Bình phong lạc nhạn”. Ông còn biết sử dụng các loài cỏ cây có sẵn trên núi để trị bệnh cứu người.

Gắn với hành trình khẩn hoang lập ấp và chống giặc ngoại xâm, các đạo sĩ ẩn tu trên Bảy Núi được người đời tạo nên bao chuyện huyền thoại: Có vị sở hữu sức mạnh vô song khiến súng bắn khó thủng, người khác lại có tài chữa lành bệnh nan y, tiên tri nhiều việc chính xác; có người biết tàng hình, dùng nón lá đi trên mặt biển. Họ được suy tôn như thánh nhân.

Bảy Núi cũng là nơi hội tụ những sĩ phu yêu nước trong phong trào Cần Vương, là nơi hội tụ những danh nhân như Đoàn Minh Huyên, Thủ Khoa Huân, Trần Văn Thành, Ngô Lợi, Phan Xích Long, Trương Gia Mô.

Trong hai cuộc chiến tranh giữ nước vừa qua, Bảy Núi là căn cứ kháng chiến. Thời kỳ chống Mỹ, quân dân đã dựa vào địa thế Thất Sơn và sự đùm bọc của đồng bào các xóm ấp, phum sóc để bám trụ chiến đấu. Những hang đá ở Núi Dài, núi Tượng, núi Két, núi Cấm, đồi Ma Thiên Lãnh, Ô Tà Sóc... còn lưu dấu tích Quân Giải phóng cất giữ vũ khí, ẩn nấp và đánh giặc. Đặc biệt ở đồi Tức Dụp - ngọn đồi không lớn, đá xếp chồng tạo thành một hệ thống đường ngoằn ngoèo thông với những con suối ngày đêm róc rách là nơi Tỉnh ủy An Giang, Huyện ủy Tri Tôn chọn làm căn cứ. Quân Mỹ và quân Cộng hòa đã huy động gần 18.000 lính với máy bay B52, B57 đánh phá suốt 128 ngày đêm mà vẫn không chiếm được nơi này. Ngày nay đồi Tức Dụp thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.

Tôi đã lang thang với lãng đãng trời chiều Thất Sơn nhiều lần để cảm hết cái khác biệt của dãy núi này so với Trường Sơn hay các Vườn Quốc gia trong cả nước. Dãy núi cả trăm cây số cho đến ngày nay vẫn giữ được phần lớn màu xanh ngút ngàn quả là một thành tựu không chỉ do con người mà còn bởi thiên nhiên. Như Khu Du lịch Núi Cấm - ngọn núi cao 716 mét, trải dài gần ngàn mét, có chùa Vạn Linh, có tượng Phật Di Lặc 33,6 mét, có cáp treo, là một sản phẩm du lịch thiên nhiên và tâm linh lớn nhất Bảy Núi, lớn nhất miền Tây, nhưng các công trình do con người tạo ra ấy không lấn át được những dòng suối ngày ngày tiếp nước cho hồ Thủy Liêm và cây cối xanh đến nao lòng…