Hội thảo tìm giải pháp hiệu quả “xóa xổ” tín dụng đen

Hội thảo có sự tham gia của đại diện Cục Cảnh sát hình sự, Cục Truyền thông công an nhân dân (Bộ Công an), Vụ Pháp luật dân sự (Bộ Tư pháp); Ngân hàng Nhà nước; các luật sư, chuyên gia kinh tế...

Được biết, Hội thảo diễn ra trong bối cảnh suốt từ đầu năm đến nay, trên mạng xã hội, hàng trăm hội nhóm với vài trăm nghìn thành viên hướng dẫn nhau cách vay rồi bùng nợ.

Bên cạnh đó, trong năm qua, Việt Nam ghi nhận tình hình tội phạm liên quan đến tín dụng đen diễn biến phức tạp. Theo Cơ quan Cảnh sát điều tra, trong năm 2023, cơ quan này đã khởi tố 538 vụ án với 944 bị can; xử phạt hành chính 305 vụ với 396 đối tượng; trong đó khởi tố 485 vụ với 772 bị can về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự; khởi tố 27 vụ với 35 bị can về tội cố ý gây thương tích, 17 vụ với 108 bị can về tội cưỡng đoạt tài sản…

Qua đấu tranh tội phạm tín dụng đen, cơ quan công an còn phát hiện các đối tượng người nước ngoài (Trung Quốc, Nam Phi, Nga, Latvia) đến Việt Nam thành lập, thu mua, thuê người đứng tên doanh nghiệp có chức năng cầm đồ, tư vấn, kinh doanh tài chính, tuyển dụng nhân viên để sử dụng các ứng dụng, website cho vay lãi nặng, với lãi suất trên 1.000%/năm.

Đặc biệt, gần đây cơ quan công an đã phát hiện thủ đoạn các đối tượng thành lập doanh nghiệp gồm công ty tài chính, doanh nghiệp, công ty luật rồi mua lại các khoản nợ xấu, nợ khó đòi sau đó gọi điện, nhắn tin đe dọa nhằm cưỡng đoạt tài sản.

Cùng với đó, theo Ngân hàng Nhà nước, dư nợ tín dụng tiêu dùng của các công ty tài chính đang sụt giảm mạnh, khoảng 40% so với cuối năm ngoái. Tính đến cuối tháng 9, tổng dư nợ cho vay của các công ty tài chính còn 134.000 tỉ đồng. Trong khi đó, nợ xấu vay tiêu dùng tăng 10-15% khiến các công ty tài chính không dám cho vay. Nguyên nhân khiến dư nợ vay tiêu dùng của các công ty tài chính sụt giảm nghiêm trọng, theo lãnh đạo câu lạc bộ tài chính tiêu dùng là do nạn bùng nợ.

Từ thực trạng trên, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an và các công ty tài chính đều lo ngại tín dụng đen sẽ bùng phát mạnh mẽ bởi việc tín dụng tiêu dùng giảm bao nhiêu thì tín dụng đen sẽ phát triển bấy nhiêu.

Thực hiện Chỉ thị số 12 của Thủ tướng về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen, Hội thảo "Xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào?" được tổ chức với mục tiêu tìm ra giải pháp làm sao xóa sổ tín dụng đen, để người dân thuận lợi khi tiếp cận tín dụng tiêu dùng chính thức.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Tổng biên tập Báo Tuổi trẻ Trần Xuân Toàn nhận định, mặc dù chủ đề “Xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào?” không mới, nhưng mới ở chỗ tình hình càng ngày càng diễn biến phức tạp, trong bối cảnh công nghệ phát triển.

Theo đó, Báo Tuổi trẻ đã có nhiều ghi nhận phản ánh về tình trạng cho vay và đòi nợ trái pháp luật. Hàng loạt ứng dụng phát triển ào ạt, với phương thức cho vay đơn giản hơn nhưng giăng ra nhiều bẫy với người vay. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là nhiều hội nhóm trên Zalo, Facebook chỉ nhau cách bùng nợ, trốn nợ bất hợp pháp, gây ra sự méo mó trong thị trường cho vay tiêu dùng.

Đồng thời, ông Trần Xuân Toàn cũng nhận định, Hội thảo sẽ là cơ hội để các chuyên gia, diễn giả cùng thảo luận giải pháp, khơi thông dòng tín dụng cho vay tiêu dùng, phục vụ nhu cầu người dân, người lao động. Cũng như tiếp sức, góp phần hoàn thiện chính sách trong việc xử lý thu hồi nợ trái pháp luật, khơi thông giúp công ty tài chính mạnh dạn cho vay, trang bị kiến thức cơ bản cho người vay.

Đến tham dự Hội thảo, TS. Lê Thị Hoàng Thanh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự kinh tế (Bộ Tư pháp) nêu đề xuất cho rằng, để thị trường tài chính tiêu dùng phát triển lành mạnh và bền vững, cần xây dựng khung khổ pháp lý nhằm nâng cao nghĩa vụ của người đi vay với tổ chức tín dụng và có các biện pháp hữu hiệu, chặt chẽ để bên đi vay phải thực hiện đúng nghĩa vụ, không thể chây ỳ.

Cụ thể, cần có quy định giới hạn trần lãi suất cho vay và giới hạn các loại phí quản lý khoản vay để cân bằng quyền lợi chính đáng giữa bên vay và bên cho vay. Để giảm thiểu tình trạng cho vay nặng lãi, bà Thanh đề nghị cơ quan chức năng cần đưa ra những quy định khung nhằm kiểm soát các chi phí như phí phạt quá hạn, phí thẩm định… để từ đó xác định đâu là chi phí hợp lý. Nếu các chi phí bất hợp lý và lãi suất cao vượt khung sẽ bị vô hiệu. Do đó, cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế tại Nhật Bản, mức trần lãi suất vay tiêu dùng là 20%/năm, ở Ấn Độ, lãi vay tiêu dùng dao động trong khoảng 12- 48%/năm; tại Brazil là 30-70%; tại Mỹ, chỉ khoảng 8-36%/năm; Trung Quốc áp dụng từ 10-40%/năm.

Riêng Thượng tá Lê Vinh Tùng, Phó phòng Trọng án Cục Cảnh sát Hình sự thuộc Bộ Công An cho biết, Cục Cảnh sát hình sự tiếp tục tham mưu Bộ Công an chỉ đạo công an các đơn vị, địa phương đẩy mạnh công tác phòng ngừa nghiệp vụ, kịp thời phát hiện, xác minh, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm liên quan đến hoạt động tín dụng đen.

Đồng thời, ông Tùng cũng kiến nghị Ngân hàng Nhà nước tham mưu cơ quan có thẩm quyền ban hành, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật trong các lĩnh vực của ngành ngân hàng dễ bị các đối tượng lợi dụng để hoạt động tín dụng đen như vay trực tuyến, vay ngang hàng, trung gian thanh toán, ví điện tử, đầu tư, kinh doanh dịch vụ tài chính…

Bên cạnh đó, cấp có thẩm quyền nên xem xét sửa đổi các quy định của Điều 201 Bộ luật Hình sự (tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự) theo hướng tăng nặng hình phạt tương ứng với số tiền thu lời bất chính. Bởi các quy định hiện hành vẫn còn tiềm ẩn những vấn đề dễ dẫn đến tranh chấp, lợi dụng để khiếu nại, chây ỳ thực hiện nghĩa vụ của người đi vay.