Hoàn thiện khung tiêu chuẩn cho tòa nhà và khu đô thị thông minh tại Việt Nam

Nghị định 269/2025/NĐ-CP quy định một cách toàn diện các nội dung liên quan đến phát triển đô thị thông minh, bao gồm: quy hoạch, kế hoạch phát triển, tiêu chuẩn kỹ thuật, khả năng tương tác và bảo đảm an toàn - an ninh thông tin, phát triển hạ tầng số, hạ tầng kỹ thuật, dịch vụ tiện ích thông minh, quản trị - điều hành, nguồn lực đầu tư và tổ chức thực hiện.

Nghị định yêu cầu các địa phương tích hợp yếu tố số hóa, kết nối dữ liệu, tự động hóa và minh bạch thông tin trong toàn bộ quá trình quy hoạch, xây dựng và quản lý đô thị.

Mục tiêu là hình thành hệ sinh thái đô thị phát triển bền vững, lấy công nghệ làm động lực tăng trưởng, lấy người dân làm trung tâm và coi hiệu quả năng lượng cùng khả năng thích ứng biến đổi khí hậu là tiêu chí cốt lõi.

Theo quy định mới, tòa nhà thông minh là công trình áp dụng công nghệ, giải pháp và hệ thống quản lý kỹ thuật tiên tiến trong quá trình thiết kế, xây dựng và vận hành nhằm nâng cao chất lượng môi trường sống, đảm bảo hiệu suất năng lượng và an toàn cho người sử dụng. Các công trình này phải đáp ứng yêu cầu về thân thiện môi trường, tiết kiệm năng lượng và thích ứng biến đổi khí hậu theo quy định của pháp luật.

Đồng thời, tòa nhà phải có khả năng kết nối và chia sẻ dữ liệu an toàn, liên thông với hệ sinh thái đô thị thông minh và trung tâm giám sát điều hành đô thị; ứng dụng mô hình thông tin công trình (BIM) trong thiết kế và quản lý; duy trì hệ thống quản lý tòa nhà thông minh (BMS) để đảm bảo vận hành an toàn, bảo mật thông tin và bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Mục tiêu là hình thành các không gian sống và làm việc tiện nghi, thông minh và bền vững, đóng vai trò hạt nhân trong cấu trúc đô thị số.

Nhà nước khuyến khích các nhà đầu tư phát triển khu đô thị thông minh và khu đô thị công nghệ như hai mô hình hạ tầng chiến lược trong tiến trình hiện đại hóa không gian đô thị. Khu đô thị thông minh phải đáp ứng yêu cầu chung của khu đô thị theo quy định hiện hành và các tiêu chí riêng của phát triển đô thị thông minh.

Các khu vực này cần có hạ tầng số sẵn sàng, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông để thu thập, phân tích và tích hợp thông tin phục vụ quản lý đô thị và cung cấp dịch vụ tiện ích thông minh.

Bên cạnh đó, phải duy trì các giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm, kịp thời cảnh báo rủi ro, bảo đảm an ninh - an toàn cho cư dân và có khả năng kết nối, chia sẻ dữ liệu an toàn, liên thông với hệ thống chung của đô thị. Việc đánh giá và chứng nhận khu đô thị thông minh do Bộ Xây dựng hướng dẫn, giám sát và công khai kết quả nhằm bảo đảm tính minh bạch và độ tin cậy.

Đối với khu đô thị công nghệ, ngoài các yêu cầu của khu đô thị thông minh, khu vực này phải tập trung vào các chức năng nghiên cứu - thử nghiệm, sản xuất và trình diễn công nghệ, đồng thời hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đây sẽ là nơi hội tụ các trung tâm R&D, cơ sở ươm tạo doanh nghiệp công nghệ và nền tảng dữ liệu mở, qua đó thúc đẩy năng lực sáng tạo, năng suất lao động và khả năng cạnh tranh quốc gia. Diện tích đất ở phục vụ dân cư trong khu đô thị công nghệ được giới hạn không quá 15% diện tích đất có hạ tầng, đảm bảo cân đối giữa không gian nghiên cứu - sản xuất và không gian sinh hoạt đô thị.

Nghị định quy định các dịch vụ, tiện ích đô thị thông minh phải được thiết kế lấy người dùng làm trung tâm, bảo đảm tính bao trùm, dễ tiếp cận cho mọi đối tượng, bao gồm người cao tuổi, người khuyết tật và nhóm yếu thế.

Các dịch vụ công ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) có tác động đến quyền và lợi ích công dân phải tuân thủ các nguyên tắc minh bạch, công bằng, có khả năng giải trình và chịu sự giám sát của con người. Nhà nước khuyến khích nghiên cứu, phát triển và triển khai các dịch vụ công chủ động, được cá thể hóa dựa trên phân tích dữ liệu, nhằm nâng cao trải nghiệm và hiệu quả phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Đồng thời, khuyến khích hình thành các nền tảng dùng chung, thu hút nguồn lực xã hội và thúc đẩy mô hình hợp tác công - tư (PPP) trong đầu tư, phát triển hạ tầng và dịch vụ đô thị thông minh. Việc ứng dụng công nghệ sẽ được triển khai đồng bộ trong các lĩnh vực môi trường, y tế, giáo dục, an ninh đô thị, du lịch, văn hóa và quản lý chất thải, đảm bảo tính nhất quán với quy định pháp luật chuyên ngành.

Một nội dung đáng chú ý của nghị định là yêu cầu các đô thị xây dựng mô hình quản lý vận tải và logistic thông minh, áp dụng công nghệ số để tối ưu hóa luồng hàng hóa, giảm chi phí vận chuyển và hạn chế tác động tiêu cực đến giao thông, môi trường.

Các địa phương được khuyến khích phát triển trung tâm logistic thông minh, áp dụng hệ thống giao nhận hiện đại, triển khai phương tiện vận chuyển sử dụng năng lượng xanh và quản lý tuyến vận chuyển dựa trên dữ liệu thời gian thực. Hướng tiếp cận này không chỉ giúp giảm áp lực hạ tầng mà còn thúc đẩy chuỗi cung ứng đô thị vận hành hiệu quả, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế tuần hoàn.

Theo nghị định, đề án phát triển đô thị thông minh cấp tỉnh phải xác định rõ danh mục các dịch vụ cơ bản và dịch vụ ưu tiên thu hút đầu tư, đồng thời xây dựng lộ trình thực hiện cụ thể theo từng giai đoạn. Việc triển khai phải bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tế, năng lực tài chính và chiến lược phát triển đô thị của từng địa phương.

Chính phủ hướng đến mục tiêu hình thành hệ thống đô thị thông minh đồng bộ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững quốc gia, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng sống và xây dựng hình ảnh Việt Nam là điểm đến hấp dẫn của các mô hình đô thị xanh, công nghệ cao trong khu vực.