Hành trình kiên định của "bà tổ" vaccine mRNA

Xuất thân từ một thị trấn nghèo không có nước máy, Karikó đã vượt qua hoàn cảnh để theo đuổi đam mê nghiên cứu RNA – lĩnh vực khi đó chưa được đánh giá cao. Năm 1985, bà rời Hungary sang Mỹ với vài trăm đô la giấu trong con thú nhồi bông của con gái. Những năm sau đó, bà làm việc trong nhiều phòng thí nghiệm, thường xuyên bị từ chối tài trợ, giáng chức, đứng trước nguy cơ mất việc. Tuy nhiên, niềm tin mãnh liệt vào tiềm năng của mRNA giúp bà tiếp tục nghiên cứu, bất chấp mọi hoài nghi và thiếu hụt nguồn lực.

Bước ngoặt đến khi bà gặp nhà miễn dịch học Drew Weissman. Sự kết hợp giữa chuyên môn RNA của Karikó và kiến thức miễn dịch học của Weissman đã tạo nên một đột phá: phát hiện cách giúp mRNA tránh bị hệ miễn dịch phá hủy, mở đường cho vaccine mRNA sau này. Dù phát hiện ban đầu ít được chú ý, chính nó đã trở thành nền tảng cho vaccine của Pfizer-BioNTech và Moderna.

Thành công đến muộn, nhưng xứng đáng. Karikó và Weissman được trao Giải Nobel Y sinh học năm 2023. Tuy vậy, trong hồi ký của mình, bà không tô vẽ chiến thắng cá nhân, mà nhấn mạnh vai trò của hợp tác, cộng đồng nghiên cứu và lòng kiên trì. Điều khiến Đột phá trở nên đặc biệt không chỉ là câu chuyện về RNA, mà là lối kể dung dị, nhân văn, giàu cảm xúc – từ những kỷ niệm tuổi thơ, đời sống xa xứ, đến những hy sinh thầm lặng của một người mẹ.

Đột phá không đơn thuần là sách về khoa học, mà là minh chứng cho một triết lý sống: nếu tin vào giá trị của tri thức, hãy kiên định với nó đến cùng, dù mất hàng chục năm, dù chưa ai công nhận. Bằng câu chuyện của mình, Karikó nhắc ta rằng những tiến bộ y học vĩ đại nhất đều khởi đầu từ niềm tin giản dị: thế giới sẽ tốt hơn nếu ta không ngừng tìm tòi và cống hiến.