GS. Trần Hồng Quân: “Cây đại thụ” của ngành giáo dục nước nhà

GS. Trần Hồng Quân được nhiều thế hệ biết đến là nhà giáo dục tận tụy, tâm huyết, một vị bộ trưởng có vai trò đặt nền móng cho công cuộc đổi mới giáo dục đại học thời kỳ đất nước mở cửa.

Cả cuộc đời mình, GS. Trần Hồng Quân luôn “nặng lòng” với giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học và xã hội hóa giáo dục. GS. Trần Hồng Quân là người khởi xướng để mở ra hệ thống các trường đại học ngoài công lập.

Trước năm 1987, ngành giáo dục nước ta chỉ tồn tại duy nhất mô hình trường đại học công lập, do Nhà nước thành lập và bao cấp. Khi vừa nhậm chức Bộ trưởng Bộ Đại học Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề năm 1987, GS. Trần Hồng Quân đã lắng nghe đề xuất của chuyên gia, nhà giáo dục để mạnh dạn đề xuất với Chính phủ lúc bấy giờ cho mở mô hình đại học ngoài công lập.

Trường Đại học Thăng Long là đại học ngoài công lập đầu tiên được thành lập và sau đó là sự ra đời của hàng loạt trường đại học ngoài công lập khác. Theo GS. Trần Hồng Quân, chỉ có phát triển hệ thống giáo dục ngoài công lập mới đỡ được gánh nặng cho cả hệ thống và phát triển được một cách đa dạng các mô hình giáo dục đại học, đảm bảo đáp ứng được yêu cầu của xã hội.

Khi ở cương vị bộ trưởng, GS. Trần Hồng Quân cũng chủ trương một số chương trình mục tiêu để tập trung nguồn kinh phí nhằm giải quyết các vấn đề của giáo dục, như chương trình nghiên cứu khoa học; nhà trường gắn với xã hội và lao động sản xuất; xây dựng hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú, xây dựng hệ thống trường sư phạm; xây dựng các trường chuẩn cho phổ thông cơ sở vùng khó khăn; xây dựng trường cho vùng bão lụt; xây dựng ký túc xá sinh viên… Nhờ những chương trình mục tiêu đó, giáo dục của chúng ta đã có những bước khởi sắc.

Ngay cả khi nghỉ chức vụ Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, GS. Trần Hồng Quân vẫn dành nhiều tâm huyết góp phần thúc đẩy sự nghiệp giáo dục nước nhà. Với vai trò là Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, ông vẫn tham gia tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị góp ý xây dựng chính sách phát triển ngành, đội ngũ nhà giáo, chăm lo cho các thế hệ sinh viên, học sinh...

Là người trăn trở với nỗi vất vả, khó khăn của nhà giáo, GS. Trần Hồng Quân đã nêu rất rõ quan điểm về chăm lo cho đội ngũ nhà giáo. Theo đó, sự nghiệp đổi mới của ngành giáo dục nếu không cải thiện thu nhập, đời sống thầy cô giáo, sẽ không thể tạo ra động lực. Ngành giáo dục nước nhà muốn mạnh, điều cốt lõi là đội ngũ người thầy mạnh. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất của ngành lại là khó chiêu mộ và giữ chân được người tài chỉ vì chính sách tiền lương còn hạn chế.

GS. Trần Hồng Quân từng nhận định, học sinh Việt Nam có thể giỏi học thuật hơn học sinh những nước có nền giáo dục tốt như Mỹ, Canada, Phần Lan... Thế nhưng, tư duy tự chủ, tự học, tự nghiên cứu lại thua. Thay vì làm toán giỏi, học nhiều kiến thức để giải bài tập cho tốt, học sinh các nước phát triển được dạy cách tư duy logic, tư duy phản biện.

“Chúng ta đạt giải cao ở các cuộc thi thiên về học thuật, rồi chương trình dạy học của chúng ta cũng nặng về kiến thức nhưng chưa tốt trong việc dạy học sinh tư duy phản biện, khả năng tự tìm tòi, nghiên cứu”, GS. Trần Hồng Quân từng nhấn mạnh.

Do đó, ông cho rằng cho rằng triết lý giáo dục phổ thông Việt Nam đang đi ngược với thế giới, cần định hướng lại. Ngành giáo dục nước nhà cần xây dựng nền tảng tổng quát, mục tiêu chương trình rõ ràng cho bậc phổ thông.

“

Nếu như giáo dục phổ thông là nền tảng thì giáo dục đại học phải tăng tốc, có như vậy mới giúp đất nước phát triển.

GS. Trần Hồng Quân

Nói đến GS. Trần Hồng Quân là nói đến một chính khách có kiến thức dày dặn, có tầm nhìn và một chuyên gia giáo dục thực sự có nhiều đóng góp to lớn cho công cuộc đổi mới giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học Việt Nam trong giai đoạn mới, ủng hộ chủ trương tự chủ đại học và phát triển giáo dục mở.

Là người luôn đau đáu với các vấn đề của giáo dục, GS. Trần Hồng Quân tiên phong đề xuất thực hiện cơ chế tự chủ đối với giáo dục đại học, vấn đề điều chỉnh nhiều mức học phí, làm thế nào để tạo nguồn học bổng để hỗ trợ cho sinh viên nghèo có cơ hội học tập.

Tự chủ đại học theo GS. Trần Hồng Quân là chủ trương “canh tân” trên cơ sở đặt niềm tin trao trọng trách cho cấp dưới, tháo gỡ nhiều ràng buộc trong quản lý, giao quyền tự quyết cho các cơ sở, tạo không gian tự do sáng tạo trong hoạt động học thuật và điều hành nhà trường. Đó là bước dân chủ hóa giáo dục đại học.

GS. Trần Hồng Quân là một người có tâm và có tầm bởi những điều mà ông nghĩ. Những chính sách mà ông ủng hộ kể cả những khó khăn, rào cản của các hoạt động đổi mới giáo dục đã được ông nhìn ra từ rất sớm.

Nghỉ làm quản lý nhưng GS. Trần Hồng Quân chưa bao giờ hết trăn trở với giáo dục. Tham gia Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, những đóng góp của ông cho sự đổi mới giáo dục đại học được các trường ghi nhận và trân trọng.

GS. Trần Hồng Quân từng nhận định, Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013 đề cập đến về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Trong đó, có định hướng đổi mới hệ thống giáo dục theo hướng mở, linh hoạt, liên thông giữa các bậc học, trình độ và giữa các phương thức giáo dục, đào tạo.

Trước bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển mạnh mẽ, ông cho rằng muốn giáo dục phát triển thì giải pháp tốt nhất là tìm đến giáo dục mở.

GS-TS. Trần Hồng Quân sinh ngày 15/2/1937, tại xã Mỹ Qưới, huyện Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng.

Ông nguyên là Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Đại học, Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề, nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, nguyên phó Ban Dân vận Trung ương, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam.

GS. Trần Hồng Quân là Ủy viên Trung ương Đảng các khóa 6, 7 và 8; Đại biểu Quốc hội khóa 8, khóa 10.

Từ năm 1961-1975, ông giảng dạy tại Đại học Bách Khoa Hà Nội.

Từ năm 1975-1976, ông là Trưởng Khoa Cơ khí Đại học Bách Khoa TP.HCM.

Từ năm 1976-1982, ông bắt đầu đảm nhiệm vị trí Hiệu trưởng Trường Đại học Bách Khoa TP.HCM.

Từ năm 1982-1987, ông giữ chức Thứ trưởng Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp.

Từ năm 1987-1990, ông được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Đại học Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề.

Từ năm 1990-1997, ông là Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Từ năm 2005-2015, ông là Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng ngoài công lập Việt Nam.

Từ năm 2015-2021, ông là Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam.

Từ năm 2021 đến nay, GS. Trần Hồng Quân là Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam.

GS-TS. Trần Hồng Quân đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý: Huân chương Độc lập hạng Nhất; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhì; Huân chương Lao động hạng Ba; Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng và nhiều huân, huy chương cao quý khác.

“

Để tỏ lòng thương tiếc và ghi nhận những thành tích, cống hiến của GS-TS. Trần Hồng Quân, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam quyết định tổ chức lễ tang GS-TS. Trần Hồng Quân với nghi thức lễ tang cấp cao.

Lễ viếng tổ chức vào lúc 11 giờ ngày 27/8/2023 tại Nhà tang lễ Quốc gia phía Nam, số 5 Phạm Ngũ Lão, phường 3, quận Gò Vấp, TP.HCM.

Lễ truy điệu tổ chức vào lúc 9 giờ ngày 29/8/2023.

Lễ an táng cùng ngày tại Nghĩa trang Thành phố (thành phố Thủ Đức, TP.HCM).