Tháng Giêng du hành phương Nam

Bất ngờ Đa Mi 

Một góc hồ Đa Mi

Xã Đa Mi, huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận - miền sơn cước mát mẻ, màu mỡ, diện tích 145km2 trải dài gần 20km hai bên quốc lộ 55, trên độ cao bình quân 700m so với mực nước biển, cách Bảo Lộc 37km, Phan Thiết 75km, Sài Gòn 205km; dù dân số chỉ 4.500 người nhưng đủ người của 57/63 tỉnh, thành cả nước.

Xã Đa Mi có hồ Đa Mi 700ha nuôi cá tầm và làm điện mặt trời, hồ Hàm Thuận 2.520ha với hàng chục đảo rừng, đảo vườn lớn nhỏ và ba thác nước Chín Tầng, Mây Bay, Sương Mù. Thác Sương Mù cao gần 100m, muốn đến phải đi bộ 6km theo lối mòn hẹp, băng rừng nguyên sinh, rừng đặc dụng, men triền dốc đứng và xuống thác với thiết bị chuyên dùng.

Đa Mi có chùa Quan Âm, còn gọi là chùa Thiên Mai ở độ cao 864m. Chùa Mở, chùa Tiên nhìn ra hồ Hàm Thuận với nhiều kỳ hoa dị thảo. Đường bờ đập mềm mại lượn quanh hồ Hàm Thuận. Giáo xứ La Dầy cạnh hồ, có tượng thánh Anton cao 17m bằng đá cẩm thạch trắng nguyên khối. Món ngon Đa Mi có cá tầm, cá lăng, các loại cá hồ, gà vườn, heo rông, dê chạy, lá bép (rau nhíp), bồ công anh (diếp dại)... Gardenstay UFO Đa Mi bằng tre, hai tầng, nhìn ra hồ Hàm Thuận, giữa lênh láng vàng trăng và biển sao, là trải nghiệm vô đối.

Gardenstay UFO Đa Mi

"Tứ đại quốc khuyển"

Chó Phú Quốc xếp nhất nhì "tứ đại quốc khuyển" cùng chó cụt đuôi H'Mông, chó Bắc Hà, chó Lài có tên trong từ điển Larouse, Pháp. Trung tâm bảo tồn chó Phú Quốc Thanh Nga (Thanh Nga) ở xã Cửa Dương, thành phố Phú Quốc với những lối nhỏ tinh tươm, lên xuống, len lỏi giữa rừng nhiệt đới ven biển. Những khối đá ẩn hiện. Cây và đá không quá lớn. Lối đi, cỏ cây, dốc, suối, thác đều nhỏ, gió cũng vừa phải.  

Thanh Nga còn bảo tồn nguồn gen dược liệu với nhiều cây thuốc quý như bí kỳ nam, thần thông, huyết rồng, mỏ quạ, thu hải đường (lá méo), tầm gửi, nắp ấm, rêu, địa lan, phong lan...

Thanh Nga có hơn 400 quốc khuyển thuần chủng, từ sơ sinh đến trưởng thành, nuôi nhốt bán hoang dã với từng phân khu và chế độ dinh dưỡng riêng. Có nhà ở, trạm xá, nhà bếp, khu vui chơi, khu huấn luyện, trường đua, nghĩa trang (cho chó). Mọi thứ ngăn nắp, hài hòa giữa thiên nhiên hào phóng.

Chó Phú Quốc có vòng xoáy từ vai đến xương hông trên lưng, nặng khoảng 15-22kg, cổ, mỏm và tai dài, đầu nhỏ, lưỡi nhiều chấm, chân có màng, lông mượt sát, đào hang đẻ, săn chiến, bơi giỏi, trung thành, thông minh, tuân thủ lệnh chính xác, chỉ ăn thức ăn của chủ. Gặp khách lạ, sủa inh ỏi, thấy "người nhà" đi cùng, quẫy đuôi tíu tít. 

Ở Thanh Nga có khách là có đua chó. Chiều dài đường đua khoảng 400m, chia thành 4 làn (mỗi đợt 4 con) với nhiều thử thách như nhảy rào, trèo cây, bò hầm, bơi vượt hồ... Trong tiếng hò reo cổ vũ, các vận động khuyển phấn khích, hào hứng giành nhau về đích. Thi thoảng, có con đi tắt, rẽ ngang, bị trong tài tuýt còi cảnh cáo. Quân khuyển còn biểu diễn leo rào mắt cáo, lượm rác...

Thiêng liêng Thiềng Liềng 

Có người bảo Thiềng Liềng là đọc chệch từ thuồng luồng, loài thủy quái truyền thuyết khổng lồ. Có người nói do đọc chệch từ thiêng liêng.

Diện tích ấp Thiềng Liềng, xã Thạnh An, huyện Cần Giờ, TP.HCM 132km2, gần gấp đôi Côn Đảo, dân số hơn 1.000 người, không xe hơi, không tệ nạn. Đường độc đạo vô ấp chừng 4km điệu đà uốn quanh ruộng muối, sông, rạch và bạt ngàn đước, mắm, bần. Thiềng Liềng có giồng Chùa, cao nhất đất Sài Gòn, dù chỉ 10m, toàn đá andezit, loại macma núi lửa. 

Từ Sài Gòn, khách đi xe xuống Tam Thôn Hiệp, nơi khởi phát việc nuôi yến cả nước từ năm 2003 với Trung tâm triển lãm yến sào Việt Nam (VBEC). Trải nghiệm quy trình nuôi và thu hoạch tại nhà yến 5.000m2, thưởng thức các món ngon từ yến rồi xuôi thuyền đến Thiềng Liềng, nghe kể về chiến công đặc công rừng Sác suốt hai thời chiến tranh giữ nước. Nếu may mắn, có thể gặp đàn cá heo xanh đùa nghịch chào khách trên sông Lòng Tàu.

Thiềng Liềng có nhiều thứ trải nghiệm: làm diêm dân, chế biến muối, câu cua, săn cá bống, cá thòi lòi, thả diều ruộng muối, đi bộ xuyên rừng, lên giồng Chùa, bơi xuồng khám phá sông rạch; làm “nhà hàu” và thu hoạch, đón bình minh, tiễn hoàng hôn, chờ trăng, ra sông Thị Vải, Gò Gia, Lòng Tàu vùng vẫy...

Thích nhất là chạy xe đạp trên đường làng. Buổi tối vàng trăng sà vào nhà vườn nghe những diêm dân dạn dày mưa nắng hiếu khách kể chuyện xưa. Lựa thủy hải sản tươi rói, đủ loại, chế biến tùy gu, nhất là hàu, ngon điếc mũi. Những “biến tấu” từ trái siro, muối thảo dược rất lạ. Riêng món cá nục kho của nhà Tư Tò chưa có đối thủ. 

Miệt ngàn Hậu Giang

Vườn trầu xanh mát Vị Thủy - Ảnh: Lý Anh Lam

Gọi tỉnh Hậu Giang là Miệt Ngàn vì có nhiều địa danh tên Ngàn (có lẽ ngày xưa vùng đất này tràn ngập rừng). Hậu Giang nhiều kênh rạch, cứ 1.000m có kênh lớn, 500m có kênh nhỏ. Các dòng kênh mang tên từ Một Ngàn đến Mười Bốn Ngàn Rưỡi. Có thị trấn và chợ Một Ngàn, Bảy Ngàn ở huyện Châu Thành A.

Chợ Ngàn Quê giữa lòng thành phố Vị Thanh họp giữa khuya. Từng tốp nông dân lũ lượt đổ về chợ Ngàn Quê với những sản vật địa phương. Người bán chính hiệu nhà quê, từ ăn mặc tới lời ăn tiếng nói, sự thân thiện. 

Tha hồ hỏi giá, săm soi lựa chọn mà không sợ bị lườm nguýt, đốt phong long. Sản vật cây nhà lá vườn, từ đọt choại, bông súng, bẹn súng, rau tập tàng, rau dừa cho đến hẹ nước, bồn bồn, lạc tiên... Từ cá lòng tong, rô, sặc, lóc, trê, lươn đến rắn, chuột... Khoảng 7 giờ, chợ tan, nhường chỗ chợ phố.

Hậu Giang có khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng (vùng đất trũng của ông trời) và khu du lịch Vườn Tre (Phụng Hiệp), kênh xáng Xà No (điên điển), thủy lộ lúa gạo miền Tây và những cánh đồng khóm với thương hiệu Cầu Đúc (Vị Thanh), “thủ phủ” trầu Việt, nhiều loại cây thuốc, gia vị với mấy trăm vườn trầu xanh mát, đẹp nao lòng (Vị Thủy)...

Lạ nhất là củ hũ khóm (dứa, họ thơm) đặc sản dân dã. Củ hũ “dậy thì” là phần thân nhánh non từ gốc khóm già, lột vỏ, rửa sạch, ngâm nước muối, luộc sơ trước khi chế biến. Bánh xèo củ hũ khóm với thịt vịt thả đồng một lứa kèm rau lá quanh vườn, nước mắm pha đậu phộng chua ngọt cay, ngon ngất ngây. 

Củ hũ khóm trộn gỏi tôm, cá, nấu lẩu, nấu xáo vịt, gà, cá đồng, làm dưa, nấu chua đều ngon bổ rẻ. Thêm chút rượu khóm thì “quên đường về”. 

Sojo Hậu Giang là khách sạn 4 sao tại Tây Nam Bộ, khách yên tâm lưu trú.

Khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng - Ảnh: Lý Anh Lam

Điểm lạ Đà Lạt

Bộ bàn ghế nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (1939-2001) vẫn ngồi cùng bạn bè

Đà Lạt vẫn có những điểm lạ bất ngờ như cà phê Miền Ký Ức. Quán như một góc quê tĩnh lặng giữa tiếng nhạc thầm thì hoài niệm, trưng bày trên 5.000 cổ vật Đà Lạt và Tây Nguyên từ thế kỷ VIII-XX. Hiện vật đậm đặc, chen chúc, trĩu nặng hồn cốt. 

Vào Miền Ký Ức mới hay cồng chiêng và chóe là “dân nhập cư” Tây Nguyên. Chóe ủ rượu theo công thức riêng. Cồng chiêng đã trở thành di sản thế giới. Quán không bán vé vì tâm niệm cổ vật là tài sản chung, có duyên nên được giao quản lý.

Các hiện vật trong cà phê Miền Ký Ức

Dinh Tỉnh trưởng Đà Lạt tọa lạc trên đỉnh đồi cao nhất nội đô với tầm nhìn 360 độ, xây trước năm 1910, nay là Trung tâm Văn hóa - Nghệ thuật Lâm Đồng. Biệt thự trầm mặc, cổ kính, thanh lịch với những cổ thụ trăm tuổi.

Bên trong dinh là những căn phòng đầy ắp hoài niệm, trưng bày ký ức Đà Lạt theo từng chủ đề Nguyên quán, Âm trầm, Ngược sáng, Khoảng lặng, Thời ấy, Tìm lại với hơn 1.200 kỷ vật. Mỗi hiện vật là một Đà Lạt quá khứ. Không gian trưng bày không bán vé, có thuyết minh phục vụ.

Du khách check-in dốc Nhà Làng

Đà Lạt là “vương quốc dốc”. Đường dốc Nhà Làng được xem là xưa nhất, bình lặng, thân quen, sáng bừng màu sắc. Các họa sĩ trẻ thổi hồn vào từng nét cọ biến dốc Nhà Làng thành không gian nghệ thuật cộng đồng. Cả khu phố nhỏ, chân mộc kiểu Đà Lạt thành tác phẩm hội họa khổng lồ, đa dạng, dân cư bản địa là những nhân vật thật, gấp mấy lần tranh 3D. Từng thời khắc, dốc Nhà Làng khoác xiêm y riêng, tạo hiệu ứng kinh ngạc. 

(*) Chủ tịch Lửa Việt Tours