Carnival Fantasy là du thuyền nổi tiếng bởi kiểu cách trang trí kỳ lạ, những buổi tiệc thâu đêm và kích cỡ khổng lồ với sức chứa 2.000 khách. Ngay từ khi đi vào hoạt động năm 1990, "con tàu vui vẻ" gây ấn tượng với các không gian độc đáo, ví dụ như một quầy bar chơi piano có phong cách thiết kế theo chủ đề Ai Cập, được trang trí bằng một chiếc quan tài đá giả và một sảnh rộng được lắp kính ở bên trên, trung tâm của các buổi tiệc tùng.
Giờ đây, Carnival Fantasy vẫn là cái tên thu hút, nhưng là với một loạt những người không vì mục đích vui chơi. Hồi tháng 7, chiếc du thuyền 30 tuổi này đã thẳng tiến về vùng biển Aegea ở Thổ Nhĩ Kỳ, kết thúc hành trình cuối cùng tại thủ phủ tháo dỡ tàu Aliaga.
Địa điểm "yên nghỉ" là một xưởng tháo dỡ, nơi các tàu chở hàng, tàu chở dầu, tàu khảo sát cũ - và giờ đây là những con tàu du lịch buộc phải "nghỉ hưu sớm" vì đại dịch Covid-19 - bị dỡ ra thành từng mảnh nhỏ.
Trong trường hợp này, chúng không được tháo dỡ, nâng cấp rồi được ghép lại với nhau để bắt đầu cuộc đời mới. Thay vào đó, vây quanh một số phần nội thất đã bị xẻ nhỏ từ Carnival Fantasy là một loạt khách mua đến từ nhiều ngành nghề lĩnh vực. Họ đến đây với hy vọng tìm kiếm các giao dịch để mua rẻ mọi thứ, từ các tác phẩm nghệ thuật, trang thiết bị nhà bếp cho đến dây điện và các bồn inox trên tàu.
Với công ty điều hành sở hữu Carnival Fantasy, đây là cơ hội để thu hồi một số giá trị còn sót lại từ một tài sản "chết", khi nhu cầu du lịch bằng du thuyền biến mất trong mùa dịch, và giá trị của con tàu không ngừng giảm dần theo thời gian sử dụng. Với các công ty tái chế mua các du thuyền về hưu này, họ sẽ đảm nhân công việc nguy hiểm là tháo dỡ tất cả những đồ đạc, thiết bị và vật liệu để tận dụng kiếm lời từ những giá trị còn lại của chúng.
 |
Tàu đang được phá dỡ tại cảng tái chế Aliaga, Izmir, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Bloomberg. |
Cắt giảm thua lỗ
Rất khó để biết chính xác các du thuyền bị đưa đi "xẻ thịt" này được bán với giá bao nhiều. Các công ty thường không tiết lộ lập tức giá bán các du thuyền này ngay sau khi từ bỏ quyền sử hữu chúng. Trong khi đó, giá bán lại các khối sắt vụn tháo dỡ từ chúng, mặt hàng được săn lùng nhiều nhất, thì luôn biến động mỗi ngày.
Dẫu vậy, ngành công nghiệp này rõ ràng đang bước vào thời kỳ bùng nổ. Neo cạnh du thuyền Carnival Fantasy ở Aliaga là hai du thuyền lớp Fantasy khác được đóng vào cuối thập niên 1990. Và cạnh chúng là hai du thuyền từng thuộc về hãng Royal Caribbean (do đối tác Tây Ban Nha Pullmantur Cruceros của Royal Caribbean loại bỏ).
Các du thuyền này có có đông đảo người hâm mộ dù chúng đã cũ kỹ. Hồi đầu năm nay, Carnival Fantasy và các du thuyền cùng lớp Fantasy vẫn chở đầy khách đến Caribbean, Bahamas và Mexican Riviera để tận hưởng các hoạt động vui chơi dưới ánh nắng mặt trời.
Những du thuyền này sẽ chính thức nghỉ hưu trong vài năm tới, kể cả khi ngành du lịch tàu biển vẫn hoạt động tốt. Nhưng đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy nhanh quá trình này khi các hãng du thuyền buộc phải tìm cách cắt giảm thua lỗ và thoát khỏi tình trạng thất thoát tiền mặt mỗi ngày vì ế khách.
Trong báo cáo tài chính quý III, Carnival Corporation cho biết sẽ bán 18 du thuyền "kém hiệu quả" trong năm 2020 – một động thái khiến số lượng du thuyền thuộc 9 thương hiệu của hãng tàu này sẽ giảm 12%. "Những con tàu này khiến chúng tôi kiệt quệ tài chính", giám đốc điều hành Carnival Corporation Arnold Donald cho hay.
Mọi thứ đều bán được
Vì thị trường mua bán du thuyền cũ để tái sử dụng bị gần như không có nên giá trị lớn nhất của những du thuyền lớn tuổi này là khối sắt làm nên kết cấu khổng lồ của chúng. Chẳng hạn, du thuyền Carnival Fantasy có đến 15.000 tấn sắt thép, có thể được bán với giá hơn 4,7 triệu USD dựa vào giá sắt trên thị trường hiện nay, mặc dù mức giá này cũng có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố như nhu cầu và giá cả tại địa phương.
Ngoài rủi ro biến động giá sắt thép trên thị trường, khách mua du thuyền cũ cũng không biết chắc có bao nhiêu sắt thép có thể được thu hồi. Các du thuyền được đóng trước thập niên 1990 thường có nhiều thép trong phần thân và lớp bọc ở phần đáy nhưng những du thuyền được sản xuất vào thập niên 1990 trở về sau có thể chứa nhiều hợp kim nhẹ và bền hơn.
Dù ít hay nhiều, sau khi được tháo dỡ, thép và sắt vụn cuối cùng cũng sẽ được đưa đến các lò luyện kim để nấu chảy và luyện lại thành thép cây phục vụ các dự án xây dựng trên thế giới. Thép từ một số con tàu về hưu khác có thể được cung cấp cho ngành công nghiệp ôtô của Thổ Nhĩ Kỳ, nơi chúng sẽ được sử dụng để sản xuất phụ tùng cho xe của Toyota hay Ford.
Nhôm, đồng, inox cùng với những hàng hóa có giá trị khác cũng sẽ được thu hồi và bán lại cho các khách hàng ở Thổ Nhĩ Kỳ. Đích đến của các thanh gỗ tếch dỡ ra từ boong tàu Carnival Fantasy có thể là các cửa hiệu, nhà hàng và nhà dân địa phương. Các trang thiết bị rạp phim và ánh sáng sẽ tìm đường đến các công ty tổ chức sự kiện. Ngay cả những tác phẩm nghệ thuật xấu nhất nhưng còn một chút giá trị cũng sẽ được bán cho các nhà hàng trên khắp Thổ Nhĩ Kỳ.
Khách mua đến xưởng tháo dỡ tàu ở Aliaga để tìm mua mọi thứ, kể cả bu lông và đai ốc. Thậm chí, ngay cả các bồn cầu cũ - vốn được bán với giá cực rẻ - cũng có thể thu về một số tiền đáng kể, bởi với số lượng lớn buồng ngủ và không gian chung, một con tàu như Carnival Fantasy thường có hàng ngàn bồn cầu cũ như vậy.
Theo Orbay Simsek, phó chủ tịch Công ty tái chế tàu Simsekler ở Aliaga, thậm chí có những thị trường mua bán đồ dùng nhà bếp, tủ quần áo và chăn của các tàu về hưu. Về cơ bản, tất cả mọi thứ trên tàu đều có thể bán được.
 |
Carnival Fantasy neo tại Nassau, Bahamas, khi còn hoạt động. Ảnh: Corbis. |
Quy trình tháo dỡ thân thiện môi trường
Tháo dỡ tàu biển là một chủ đề gây tranh cãi vì các lo ngại về rủi ro môi trường và sức khỏe con người. Theo giám đốc Wouter Rozenveld của Sea2Cradle – công ty chuyên giám sát các quy trình tái chế tàu thân thiện với môi trường, đang được Carnival Corporation thuê để giám sát công việc tháo dỡ các du thuyền của hãng này – tháo dỡ tàu biển là một trong những công việc nguy hiểm nhất thế giới. Ông cho biết mỗi du thuyền của Carnival có thể mất 9 tháng mới tháo dỡ xong và công việc này thường đi kèm với các rủi ro cháy nổ thường trực.
Ehud Bar-Lev - người giám sát các dịch vụ thẩm định rủi ro ở công ty Lloyd’s Register cũng cho biết, các rủi ro càng tăng khi các phần có thể tái chế của du thuyền như đồ đạc, dây cáp, ống nước, máy móc bên trong mỗi boong tàu đều cần phải được tháo gỡ cẩn thận. Quá trình tháo dỡ cũng có thể gây rủi ro làm tràn chất thải độc hại, bao gồm dầu cặn, nước thải, amiăng và các chất tải lạnh trong tủ lạnh.
Để ngăn ngừa những sự cố như vậy, xưởng tháo dỡ tàu ở Aliaga phải thực hiện công việc trong một khu vực được xây bằng bê tông để có thể giữ lại rác thải và mảnh vỡ của tàu. Những xưởng tháo dỡ tàu tương tự ở Ấn Độ và Bangladesh có thể thực hiện quá trình tháo dỡ trên bờ biển. Thay vì để hóa chất độc hại đổ thẳng xuống nước, xưởng tháo dỡ tàu Aliaga sẽ thu gom, nhờ Sea2Cradle phân loại và chuyển chúng cho Hiệp hội tái chế tàu của chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ để xử lý theo quy trình thích hợp.
Carnival Corporation xem các biện pháp đề phòng rủi ro này là cơ hội tiếp thị thương hiệu, đồng thời công khai quảng bá những nỗ lực của mình là hành động "tái chế có trách nhiệm". Nhưng rõ ràng xưởng tháo dỡ tàu ở Aliaga, chứ không phải Carnival Corporation, mới thực sự được hưởng lợi lớn từ nỗ lực này. Trước đây, xưởng này chưa bao giờ chứng kiến 5 du thuyền khổng lồ ghé đến cảng.
Và rất có thể, sẽ còn nhiều du thuyền khác tìm đến đây trong những tháng tới.
"Đại dịch Covid-19 hoành hành trên thế giới càng lâu thì sẽ càng có nhiều du thuyền kết thúc sứ mệnh ở các xưởng tháo dỡ tàu. Và tuổi đời của những con tàu này thì ngày càng trẻ hơn", ManWo Ng, giáo sư chuyên ngành quản lý hàng hải ở Đại học Old Dominion ở bang Virginia, Mỹ, nói.
"Ngay cả khi vaccine Covid-19 sẵn sàng triển khai, liệu có bao nhiêu người trong số chúng ta cảm thấy thoải mái để ngay lập tức quay lại với những chiếc du thuyền?".
(Theo Người Đồng hành)
