Doanh nhân học Bác Hồ về giáo dục đào tạo

Trong cuộc đời hoạt động của mình, Hồ Chí Minh đã nêu một tấm gương vĩ đại về học và tự học để tích lũy cho mình khối lượng tri thức khổng lồ khó ai sánh kịp.

Tư tưởng của Hồ Chí Minh về giáo dục đào tạo!

Sau tháng 9/1945, Nhà nước Việt Nam non trẻ mới ra đời đã phải đối mặt với muôn vàn khó khăn. Nạn đói kinh hoàng đã cướp đi hàng triệu sinh mạng. Trình độ dân trí thấp, cùng với đó là thù trong giặc ngoài âm ưu quay lại nô dịch nước ta. Người đã xác định ba kẻ thù lớn của dân tộc ấy là: “Giặc đói - Giặc dốt và Giặc ngoại xâm”. Nói như vậy để thấy Người coi việc hơn 90% dân số mù chữ cũng nguy hiểm như một loại giặc. Người đã khẳng định: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”.

Theo Người, giáo dục là quốc sách hàng đầu, là con đường để nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân lực và đào tạo nhân tài cho đất nước. Mục tiêu giáo dục mà Hồ Chí Minh đề ra là xây dựng con người toàn diện, có đức, có tài, trong đó đức là gốc. Người nhấn mạnh: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó.”

Những tư tưởng này của Người đã được các thế hệ lãnh đạo Thành phố mang tên Bác thấm nhuần và phát huy. Cựu bí thư thành ủy TP,HCM Nguyễn Văn Nên từng xác định rằng, “Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển”. Ông nhấn mạnh rằng “giáo dục không chỉ là hình thức, không chỉ là “cho có”, mà phải thực chất - tức là chất lượng thật, hiệu quả thật”. Trong cuộc gặp mặt lãnh đạo các trường đại học và giáo viên tại TP.HCM mới đây, Bí thư Thành uỷ đương nhiệm Trần Lưu Quang khẳng định: “TP.HCM luôn coi giáo dục, khoa học – công nghệ là nền tảng cho sự phát triển bền vững”.

Ông Quang cũng cho biết TP.HCM có chủ trương tận dụng đất đai/trụ sở dôi dư để dành cho phát triển giáo dục và y tế. Việc đặt giáo dục và khoa học công nghệ vào “nền tảng” thể hiện quan điểm rằng phát triển nhân lực tri thức, đổi mới sáng tạo là cốt lõi để Thành phố phát triển, không chỉ tăng trưởng số lượng mà là nâng tầm chất lượng. Việc này cũng cho thấy nhu cầu đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng để nâng cao chất lượng giáo dục, chứ không chỉ “một lời nói”. Điều này không chỉ kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh mà còn phù hợp với xu hướng trong các nghị quyết của Trung ương về phát triển giáo dục: “giáo dục gắn với đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ, thị trường lao động”.

Nghị quyết số 71‑NQ/TW: Kế thừa và phát huy tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh

Trước kỷ nguyên vươn mình, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của giáo dục đào tạo, Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 71‑NQ/TW (22/8/2025) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Theo đó, Giáo dục và đào tạo tiếp tục được khẳng định là “quốc sách hàng đầu”, đồng thời phải trở thành động lực then chốt cho phát triển bứt phá của đất nước.

Phát triển giáo dục đào tạo là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và toàn dân; Nhà nước giữ vai trò định hướng chiến lược, kiến tạo phát triển, bảo đảm công bằng; xã hội tham gia nguồn lực và giám sát. Tư duy thay đổi mạnh mẽ: “đột phá” bắt đầu từ đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế.

Theo đó, nhà nước sẽ tập trung sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật, cơ chế, chính sách để tháo gỡ “điểm nghẽn, nút thắt”. Quản lý, quản trị chuyển mạnh từ kiểu hành chính sang kiểu kiến tạo phát triển, hiện đại. Thúc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với phân bổ nguồn lực, tăng cường tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở giáo dục.

Một điểm mới rất cụ thể là tại trường công lập, không thành lập Hội đồng trường (trừ trường công lập có thỏa thuận quốc tế), bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục. Khi người đứng đầu cơ sở giáo dục đồng thời là Bí thư cấp ủy, họ nắm cả quyền lãnh đạo Đảng lẫn quyền quản lý hành chính. Sẽ không còn tình trạng “đổ lỗi” giữa Đảng và chính quyền trong nội bộ đơn vị. Ví dụ: Đảng ra chủ trương, chính quyền không làm tốt hoặc ngược lại. Từ đó, tính cá nhân trong chịu trách nhiệm được làm rõ hơn: người đứng đầu phải chịu trách nhiệm trọn vẹn về mọi mặt, từ tư tưởng chính trị, tổ chức nhân sự, đến chất lượng đào tạo.

Nghị quyết số 71 cũng chủ trương ưu đãi nguồn lực và đội ngũ giáo viên. Theo đó nhà nước sẽ nâng phụ cấp ưu đãi nghề với giáo viên: tối thiểu 70% cho giáo viên mầm non và phổ thông; tối thiểu 30% cho nhân viên; 100% cho giáo viên ở khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Cùng với đó là chính sách đặc thù, vượt trội cho đội ngũ nhà giáo và thu hút người giỏi ngoài lực lượng nhà giáo tham gia giảng dạy.

Với mục tiêu đến năm 2030, trong ngành giáo dục sẽ mở rộng tiếp cận công bằng, nâng cao chất lượng giáo dục mầm non và phổ thông đạt “trình độ tiên tiến trong khu vực châu Á”. Tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam sẽ có hệ thống giáo dục hiện đại, công bằng, chất lượng, nằm trong nhóm các quốc gia hàng đầu thế giới. Theo đó, ít nhất 80% trường phổ thông đạt chuẩn quốc gia; 100% cơ sở giáo dục đại học và ít nhất 80% cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt chuẩn quốc gia; đầu tư hiện đại hóa, phát triển mạnh giáo dục đại học, nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo.

Giáo dục nghề nghiệp được xác định là “then chốt” trong phát triển lực lượng lao động kỹ năng cao. Giáo dục đại học được nâng tầm, trở thành trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, nhân lực trình độ cao. Hội nhập quốc tế, chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế, thu hút giảng viên nước ngoài, liên kết doanh nghiệp‐trường học.

Để có một xã hội học tập suốt đời, Nhà nước chủ trương xây dựng nền giáo dục mở, liên thông, bảo đảm cơ hội học tập công bằng, bình đẳng cho mọi người, thúc đẩy học tập suốt đời. Kết nối giáo dục đào tạo với xã hội, thị trường lao động, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo.

Doanh nghiệp doanh nhân với giáo dục đào tạo

Đây là một nội dung được nhấn mạnh và mở rộng đáng kể trong Nghị quyết 71. Theo đó Giáo dục và đào tạo không tách rời sản xuất - kinh doanh, mà là một cấu phần của phát triển kinh tế tri thức và xã hội học tập.

Doanh nghiệp và doanh nhân được coi là chủ thể quan trọng tham gia vào sự nghiệp giáo dục, cùng Nhà nước và xã hội kiến tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Mối quan hệ này chuyển từ “hỗ trợ, tài trợ” sang “đồng hành – hợp tác chiến lược – cùng đầu tư và hưởng lợi”.

Doanh nghiệp có thể tham gia xây dựng chuẩn đầu ra, chương trình, nội dung, phương pháp đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế. Trên cơ sở đó đặt hàng hoặc liên kết đào tạo với các trường đại học hoặc dạy nghề. Tăng cường mô hình “nhà trường – doanh nghiệp”, đặc biệt trong giáo dục nghề nghiệp và đại học ứng dụng. Doanh nghiệp trở thành nơi thực hành, thực tập, chuyển giao công nghệ cho học sinh, sinh viên.

Nghị quyết 71 khẳng định rõ: “Phát triển giáo dục gắn với thị trường lao động, với doanh nghiệp, với đổi mới sáng tạo và khoa học công nghệ". Theo đó Nhà nước khuyến khích doanh nghiệp đầu tư xây dựng cơ sở giáo dục – đào tạo, quỹ học bổng, trung tâm R&D, vườn ươm khởi nghiệp. Nhà nước có cơ chế ưu đãi thuế, tín dụng, đất đai cho doanh nghiệp đầu tư vào giáo dục. Doanh nghiệp có thể đặt hàng đào tạo hoặc đồng tài trợ cho các chương trình đào tạo nhân lực chuyên biệt.

Đại diện doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề có thể tham gia Hội đồng tư vấn, Hội đồng khoa học - đào tạo của các trường. Doanh nghiệp có thể đóng góp ý kiến về chiến lược phát triển ngành nghề đào tạo, giúp giáo dục “hòa nhịp” với xu thế công nghệ và thị trường. Một số lĩnh vực kỹ thuật cao như AI, năng lượng sạch, công nghệ sinh học… sẽ có cơ chế liên kết ba bên: Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp.

Nghị quyết 71 coi doanh nhân là nguồn lực xã hội quan trọng, có vai trò lan tỏa tinh thần học tập suốt đời, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp. Nghị quyết cũng khuyến khích doanh nhân tham gia giảng dạy, cố vấn, tài trợ chương trình khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo cho sinh viên. Một số trường đại học như VinUni, FPT, UEH, Fulbright… đã đi đầu mô hình “doanh nhân - giảng viên khách mời” và “giáo dục khởi nghiệp gắn với thực tiễn doanh nghiệp”.

Hơn ai hết, doanh nhân là tầng lớp phải thấu hiểu lời dạy của Bác Hồ: “Học không chỉ để có tri thức chung mà là học để làm chủ công cụ sản xuất, làm chủ máy móc, làm chủ tương lai của dân tộc”. Đặc biệt là trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 thì việc học lại vô cùng cần thiết.