Doanh nghiệp EU có quay lưng với Mỹ?

Tính đến năm 2023, lượng FDI được các doanh nghiệp (DN) EU rót vào vào Mỹ đạt hơn 2.000 tỷ USD, chiếm gần 40% tổng giá trị FDI của nền kinh tế số một thế giới, tăng từ khoảng 30% của 10 năm trước. Lượng FDI đổ vào Mỹ từ EU cũng cao hơn nhiều so với bất cứ nơi nào khác.

Các DN châu Âu hiện thuê khoảng 3,5 triệu người lao động tại Mỹ, cao hơn nhiều so với số lượng người lao động Mỹ làm việc tại châu Âu. Theo Hiệp hội ngành công nghiệp ô tô của Đức, các thành viên của họ có 140.000 công nhân tại 2.000 nhà máy ở Mỹ, sản xuất 900.000 chiếc xe mỗi năm.

Bất chấp những con số ấn tượng này, các DN châu Âu thời gian qua đã lọt vào tầm ngắm của Tổng thống Mỹ Donald Trump - người bày tỏ sự bức xúc trước thực tế Mỹ nhập khẩu nhiều hàng hóa từ EU hơn là xuất khẩu (bỏ qua thực tế Mỹ có thặng dư 109 tỷ EUR về dịch vụ với EU).

Ngày 23/5/2025, ông Trump đe dọa áp thuế 50% đối với hàng châu Âu từ ngày 1/6. Sau đó, một loạt cuộc đàm phán ngoại giao đã diễn ra, dẫn đến quyết định lùi thời hạn áp thuế đến 9/7/2025. Tuy nhiên, sự bất ổn này đã khiến các DN châu Âu phải đánh giá kỹ mức độ rủi ro khi tiếp xúc với nền kinh tế số một thế giới.

Theo dữ liệu từ Ngân hàng Morgan Stanley, gần 20% doanh số bán hàng bình quân của các DN niêm yết tại EU đến từ thị trường Mỹ.

Với một số DN như EssilorLuxottica - nhà sản xuất kính mắt Pháp - Đức hay Novo Nordisk - nhà sản xuất thuốc giảm cân của Đan Mạch, tỷ lệ này còn lớn hơn rất nhiều.

Hơn nữa, ngay cả các DN châu Âu có nhà máy sản xuất tại Mỹ cũng thường phụ thuộc vào nguồn cung từ các quốc gia khác. Do đó, khi Mỹ trở thành thị trường kinh doanh có chi phí tăng và nhiều biến động, không khó hiểu khi một số DN EU chuyển hướng sang thị trường Trung Quốc vốn từng được ưu ái nhưng giờ đây không còn được đánh giá cao. Liệu đây có phải là quyết định sáng suốt?

Trong những năm gần đây, sức hút khiến các DN châu Âu đổ tiền vào Mỹ đến từ sự tăng trưởng mạnh mẽ và các khoản trợ cấp hào phóng từ chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden dành cho một số ngành công nghiệp.

Bên cạnh đó, nhiều DN châu Âu giảm đầu tư vào Trung Quốc để đối phó với tốc độ tăng trưởng chậm lại, cạnh tranh nội địa đang ngày càng gây gắt và mối quan hệ căng thẳng giữa Trung Quốc và EU. Trong vài năm qua, thị phần doanh số bán hàng của các DN EU niêm yết tại Trung Quốc duy trì dưới 10%, trong khi thị phần ở Mỹ có xu hướng tăng.

Một số DN đã chuyển hướng

Hiện một số DN châu Âu đang xem xét lại hướng đi về phía Tây. Dù một số ít như Sanofi - tập đoàn dược phẩm của Pháp hay Siemens - nhà sản xuất máy móc của Đức, đã công bố các khoản đầu tư lớn nhằm mở rộng sản xuất tại Mỹ, nhiều DN khác lại tạm đầu tư do chính sách thuế của chính quyền Trump còn nhiều bất ổn.

Theo khảo sát gần đây của Phòng Thương mại và Công nghiệp Đức, 24% DN dự kiến tăng đầu tư vào Mỹ, trong khi 29% có kế hoạch giảm đầu tư. “Sự bất ổn khiến các quyết định chiến lược lớn trở nên khó khăn hơn bao giờ hết", Alexander Lacik - CEO của Pandora, nhà sản xuất trang sức lớn nhất thế giới tính theo khối lượng, nhận định.

Khoảng 30% doanh số của Pandora đến từ Mỹ, nhưng phần lớn sản phẩm của DN Đan Mạch này không được sản xuất ở châu Âu mà tại Thái Lan. Pandora cũng vận chuyển hàng cho thị trường Canada và Mỹ Latinh từ trung tâm phân phối tại Baltimore - nơi DN có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng do các sắc thuế.

Không chỉ Lacik, CEO của một DN đa quốc gia Hà Lan cũng than thở về sự biến động của chính sách thương mại của Mỹ. Mỗi thông báo thuế mới đều có thể gây ra tác động lớn cho chuỗi cung ứng và giá thành sản phẩm. Trong khi đó, một số DN châu Âu hướng sự chú ý trở lại thị trường phía Đông.

“

Các nhà lãnh đạo DN châu Âu đang có nhu cầu tái hợp tác tại Trung Quốc.

Max Zenglein của MERICS - một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Berlin

Trong số đó, Volkswagen - nhà sản xuất ô tô lớn nhất châu Âu đang nỗ lực lấy lại vị thế trên thị trường Trung Quốc. Tại triển lãm ô tô Thượng Hải tháng 4 năm nay, DN công bố 11 mẫu xe dành riêng cho thị trường này, gồm 6 xe điện và 2 hybrid.

Volkswagen đặt mục tiêu bán 4 triệu xe tại Trung Quốc hằng năm vào năm 2030, tăng so với 2,9 triệu vào năm 2024. Đây là thách thức lớn khi doanh số của DN này tại quốc gia tỷ dân đã giảm gần 10% vào năm ngoái.

Dù chính quyền Trung Quốc tích cực thu hút DN châu Âu, thị trường này vẫn có nhiều rào cản về đầu tư, mua sắm và xử lý dữ liệu, theo ông Zenglein.

Khảo sát do Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc tiến hành đầu năm cho thấy 73% DN cho biết kinh doanh tại đây ngày càng khó khăn hơn.

Bà Alicia García Herrero của Ngân hàng đầu tư Natixis nhận định: “Dù Trung Quốc có những nỗ lực hấp dẫn, nhưng trong bối cảnh căng thẳng với EU, nhiều DN nước ngoài đang gặp khó khăn, biên lợi nhuận thấp, và việc chuyển giao công nghệ từ Trung Quốc sang châu Âu gần như không khả thi”.

Không phải DN châu Âu nào cũng có chiến lược giống nhau. Trung Quốc là thị trường lớn nhất thế giới về ô tô và máy công cụ, trong khi Mỹ dẫn đầu về quần áo và thuốc. Mức độ tiếp xúc với hai siêu cường này đang biến động lớn giữa các quốc gia châu Âu.

Theo Morgan Stanley, Mỹ chiếm 42% doanh số các DN Hà Lan niêm yết, trong khi DN Ý chỉ chiếm 8%. DN Đức tạo ra 13% doanh thu tại Trung Quốc, còn DN Tây Ban Nha chỉ 2%.

Ngoài Mỹ và Trung Quốc, các DN châu Âu còn tìm kiếm cơ hội ở các thị trường khác. Jacob Aarup-Andersen - CEO hãng bia Đan Mạch Carlsberg - cho biết DN ông tiếp tục đầu tư vào Trung Quốc, chiếm 20% doanh số, đồng thời tăng cường phát triển ở Ấn Độ và Việt Nam. Rốt cuộc, thế giới còn nhiều lựa chọn ngoài hai siêu cường đang cạnh tranh gay gắt.