Xúc tiến đầu tư phải đúng địa chỉ

* Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) vừa được ký, đã có nhiều dự báo lạc quan về môi trường đầu tư tại Việt Nam. Ông nhận xét thế nào về điều này?

- Đó là tin tốt, nhưng có một số điểm cần lưu ý. Nếu không có gì thay đổi, CPTPP sẽ được thực thi vào đầu năm 2019. Như vậy, từ nay đến đó chỉ còn 10 tháng. Đó là chưa kể việc Việt Nam cũng sẽ ký Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh Châu Âu (EVFTA) - một FTA thế hệ mới. Điều đáng nói là đến nay vẫn không có động thái nào giúp các địa phương, doanh nghiệp hiểu về hai hiệp định này, nhất là những khác biệt so với các FTA mà Việt Nam đã tham gia.

Nước ta đã có bài học gia nhập WTO. Chính phủ cần rút kinh nghiệm để điều hành việc gia nhập và thực thi CPTPP. Việt Nam gia nhập WTO vào đầu năm 2007, nhưng công tác chuẩn bị được thực hiện rốt ráo từ năm 2005. Hai đơn vị là Ủy ban Điều hành WTO, Ủy ban Hội nhập kinh tế quốc tế và một tổ tư vấn cấp cao, trong đó có ông Trương Đình Tuyển và tôi, được thành lập để triển khai chương trình thực hiện WTO, do nước ngoài tài trợ.

Chúng tôi đã đến các tỉnh, thành phố để nói về WTO, để hướng dẫn thi hành WTO tại Hà Nội, TP.HCM và các tỉnh, thành phố khác. Sau cả tháng đi và nói, chúng tôi thấy người ta không biết nhiều về WTO.

CPTPP yêu cầu rất cao về tính công khai, minh bạch và ổn định về luật pháp, trong khi đây là nhược điểm rất lớn hiện nay của nước ta. Nếu trong 10 tháng tới, nước ta không thay đổi được những nhược điểm này thì sẽ rất khó đáp ứng được các cam kết của CPTPP. Chẳng hạn, hiệp định này yêu cầu quyền lợi của người lao động phải được bảo đảm ở mức cao hơn so với các FTA mà nước ta đã ký, đặc biệt là cam kết có công đoàn độc lập đại diện cho người lao động.

GS-TS. Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài

Dù không mong muốn nhưng thực tế đang đòi hỏi phải thay đổi hệ thống Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, cũng như các tổ chức thanh niên, phụ nữ... Sẽ không đảm bảo được các cam kết nếu nước ta vẫn giữ tư duy về các tổ chức đoàn thể như hiện nay. Nội dung các cam kết nhằm bảo vệ người lao động, như người lao động có quyền làm việc với giới chủ, có quyền tranh đấu đến mức có thể đưa ra tòa án những vi phạm luật pháp về lao động.

Một điểm nữa, ngay cả khi nội dung về sở hữu trí tuệ tạm gác lại, nhưng không vì thế mà nước ta bỏ qua vấn đề này với khả năng Mỹ tham gia CPTPP. Việt Nam là nước bị đánh giá thấp về sở hữu trí tuệ, nhất là nạn ăn cắp bản quyền, nên có nhiều việc phải làm trong 10 tháng tới. Nước ta vẫn phải thay đổi cơ bản về luật pháp, thực thi luật pháp cho đến điều hành các lĩnh vực liên quan đến sở hữu trí tuệ.

* Ông bình luận thế nào về khả năng Việt Nam gia tăng nguồn vốn đầu tư nước ngoài khi CPTPP có hiệu lực thi hành?

- Năm 2017 vốn đầu tư nước ngoài thực hiện là 17,5 tỷ USD, tức 25% tổng vốn đầu tư xã hội. Việc tăng thêm 10%, khoảng 18 - 19 tỷ USD vốn FDI cho năm 2018 là không đáng lo ngại. Vấn đề nằm ở chất, dù không phải lo về lượng. Chính phủ sẽ ban hành nghị quyết về nâng cao năng lực tiếp cận cách mạng 4.0 trong năm 2018.

Tôi nghĩ, có thể chưa thực hiện trên cả nước, nhưng ít nhất Hà Nội và TP. HCM, hai địa phương có điều kiện tốt nhất phải có kế hoạch thu hút đầu tư theo hướng tiếp cận công nghiệp 4.0. Hiện, Hà Nội và TP.HCM chưa tiếp cận được nguồn đầu tư vào công nghệ tương lai, như Big Data, trí tuệ nhân tạo và các ngành công nghiệp tự động hóa.

Thế nhưng, cách xúc tiến đầu tư của nước ta đã lạc hậu. Chẳng hạn, Hà Nội tổ chức một diễn đàn xúc tiến đầu tư tại Tokyo, Nhật Bản, mời hàng trăm khách, nhưng không phải các CEO, hầu hết ở cấp chuyên viên. Đại biểu tới dự, nghe phát biểu, coi như đã xúc tiến đầu tư thành công. Cách làm này không mang lại hiệu quả, thậm chí gây lãng phí lớn về tài chính.

* Theo ông thì Việt Nam phải làm gì nữa để thu hút FDI công nghệ cao?

- Nước ta phải thay đổi cách tiếp cận đối tác có thể đầu tư và những thay đổi căn bản ấy cần bắt đầu từ Hà Nội và TP.HCM. Thu hút đầu tư theo hướng công nghiệp 4.0, hai thành phố lớn này phải thay đổi trước hết là danh mục kêu gọi đầu tư, loại bỏ những lĩnh vực doanh nghiệp trong nước có thể làm được.

Danh mục thu hút đầu tư mới chỉ lựa chọn công nghệ công nghiệp tương lai thích ứng với công nghiệp 4.0 mà bản thân các doanh nghiệp trong nước, kể cả các tập đoàn truyền thông lớn nhất, công nghệ thông tin lớn nhất không làm được. Kế đến, phải chọn những tập đoàn lớn trên thế giới, tìm hiểu chiến lược kinh doanh của họ và xem xét khả năng đầu tư vào Việt Nam của các tập đoàn này. Loại bỏ khỏi danh mục những tập đoàn không có chiến lược đầu tư vào Việt Nam. Điều đó có nghĩa, nước ta phải xúc tiến đầu tư có địa chỉ.

* Cảm ơn ông!