Làm sao để thực sự yên tâm về an ninh, an toàn bay?

Giải tỏa mối lo ngại “ảnh hưởng đến an ninh, an toàn bay” của quốc gia trước thông tin về chủ trương bán và nhượng quyền khai thác một số công trình hạ tầng hàng không, sân bay, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Hồng Trường khẳng định: “Toàn bộ việc quản lý bay và an ninh quốc phòng đều thuộc sự điều hành của Tổng Công ty quản lý bay Việt Nam”.

Tại cuộc họp báo Chính phủ chiều 2/3, Thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường giải thích, Nhà nước chỉ bán, nhượng quyền phần dịch vụ khai thác thương mại và một phần đầu tư xây dựng, còn toàn bộ hoạt động quản lý bay, cũng như an ninh quốc phòng đều thuộc chủ quyền quốc gia, do Nhà nước (thông qua Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam - VTAM) nắm giữ.

Vấn đề an ninh liên quan đến việc bán và nhượng quyền sân bay, nhà ga có thể xuất phát từ nỗi lo rằng khi đã thuộc quyền sở hữu tư nhân, nhất là người nước ngoài, các nhà ga hay sân bay này có thể bị lợi dụng để phục vụ các mục đích, ý đồ xấu, có lợi cho một thế lực nào đó trong hoặc ngoài nước, xâm phạm và gây tổn hại nghiêm trọng đến an ninh quốc gia.

Từ suy luận đó, sự tin cậy, phó thác việc quản lý, đảm bảo an ninh, an toàn bay vào tay của các cơ quan quản lý nhà nước là điều tất yếu, vì các cơ quan này do là của Nhà nước nên sẽ không chạy theo các lợi ích thương mại ngoài lợi ích của quốc gia.

Mọi chuyện dường như đã rõ ràng, hiển nhiên nếu không có một “chi tiết nhỏ” liên quan đến VTAM.

Quyền khai thác nhà ga T1 - sân bay Nội Bài đang được xem xét "bán"

Tuy là một doanh nghiệp công ích do Nhà nước nắm giữ 100% vốn và được xác định là không thuộc diện cổ phần hóa trong giai đoạn hiện nay, nhưng tại cuộc họp triển khai thực hiện Đề án huy động vốn xã hội hóa để đầu tư kết cấu hạ tầng hàng không của Bộ Giao thông Vận tải hôm 25/2, Tổng giám đốc VTAM cho biết, VTAM đang xây dựng và triển khai một số đề án cổ phần hóa.

Trong cơ cấu tổ chức hiện tại của VTAM, ngoài các phòng ban chức năng và 3 công ty quản lý bay ở 3 miền Bắc, Trung, Nam, cùng với Trung tâm Hiệp đồng điều hành bay và Trung tâm Thông báo tin tức hàng không, và một công ty con trực thuộc là công ty TNHH Kỹ thuật quản lý bay, còn có một đơn vị thực hiện cổ phần hóa mà VTAM nắm trên 50% vốn điều lệ là Trung tâm Dịch vụ thương mại quản lý bay.

Như thế có nghĩa là ngoài Trung tâm Dịch vụ thương mại quản lý bay ra, VTAM có thể còn đang xây dựng và triển khai công tác cổ phần hóa (hiện tại hoặc trong tương lai gần) cả những công ty con và/hoặc bộ phận khác mà qua cái tên của chúng đều cho thấy chúng dính dáng đến công tác quản lý an ninh, an toàn bay nói chung.

Bởi thế, cho dù VTAM đã và sẽ chỉ cổ phần hóa một số công ty con và/hoặc bộ phận trong số những đơn vị kể trên, và cho dù VTAM sẽ vẫn nắm giữ cổ phần chi phối trong các công ty và bộ phận này sau cổ phần hóa, thì về bản chất, hoạt động của VTAM đã “vương mùi” thương mại, chịu phần nào ảnh hưởng của các đối tác tư nhân là các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Cũng cần phải nhấn mạnh rằng trong các công ty cổ phần, dù các nhà đầu tư có thể chỉ nắm cổ phần không chi phối nhưng họ không dễ dàng bỏ vốn ra mà lại chấp nhận không có tiếng nói, không có ảnh hưởng gì trong hoạt động của công ty.

Do đó, nếu cứ suy từ logic chỉ có sở hữu 100% Nhà nước mới đảm bảo được an ninh, an toàn bay thì không nên cổ phần hóa các công ty/bộ phận của VTAM. Còn nếu đã chủ trương cổ phần hóa doanh nghiệp này thì có lẽ phải “định nghĩa” lại về chức năng đảm bảo an ninh, an toàn bay.

Suy cho cùng, cho dù là doanh nghiệp Nhà nước 100% thì VTAM vẫn chỉ là một doanh nghiệp theo đuổi đồng thời cả mục tiêu doanh thu. Nó không phải là một cơ quan quản lý nhà nước, mà chỉ là một công cụ để thông qua đó cơ quan quản lý nhà nước chủ quản của nó thực hiện quản lý nhà nước về an ninh, an toàn bay trên lãnh thổ Việt Nam.

Cơ quan chủ quản này có trách nhiệm ban hành các quy chế, luật lệ liên quan và thanh tra, giám sát việc thực thi. Các doanh nghiệp như VTAM hoặc bất cứ một doanh nghiệp tư nhân nào khác (nếu có trong tương lai), tham gia vào công tác điều hành, quản lý bay đều phải tuân thủ nghiêm những quy chế và luật lệ này và phải báo cáo, chịu sự theo dõi, giám sát thường xuyên của cơ quan quản lý nhà nước này.

Nếu làm được như vậy thì nỗi lo mất an ninh, an toàn bay khi trao quyền cho tư nhân có thể yên tâm gạt sang một bên được!