Đề xuất giao mỏ vật liệu cho nhà thầu ngay khi dự án khởi công

Theo Nghị quyết 106/2023, Cục Đường bộ Việt Nam được giao tổ chức thực hiện 5 dự án, gồm: Dự án thành phần 2 cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột giai đoạn 1; cao tốc Mỹ An - Cao Lãnh giai đoạn 1; nâng cấp tuyến Cao Lãnh - Lộ Tẻ (Đồng Tháp, Cần Thơ); tuyến Chợ Mới - Bắc Kạn; và cao tốc Dầu Giây - Tân Phú (giai đoạn 1) theo phương thức PPP.

Thực tế triển khai cho thấy cơ chế giao mỏ vật liệu cho nhà thầu đã giúp đẩy nhanh tiến độ nhiều dự án. Cụ thể, dự án thành phần 2 Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột đã đạt 45% giá trị hợp đồng; dự án Cao Lãnh - Lộ Tẻ hoàn thành 81%; dự án Mỹ An - Cao Lãnh khởi công ngày 26/7/2025. Ngoài ra, dự án Chợ Mới - Bắc Kạn đã khởi công ngày 15/3, hiện chủ yếu thi công san gạt mặt bằng; trong khi dự án Dầu Giây - Tân Phú đã ký hợp đồng và khởi công từ 19/8.

Cục Đường bộ nhận định, việc áp dụng cơ chế đặc thù về mỏ vật liệu theo Nghị quyết 106/2023 đã tháo gỡ đáng kể vướng mắc, khắc phục điểm nghẽn lớn về nguồn cung vật liệu, góp phần đảm bảo tiến độ thi công. Tuy nhiên, Nghị quyết này chỉ có hiệu lực đến ngày 30/6/2025 và hiện đã hết hạn, gây lo ngại cho các dự án tiếp theo.

Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 cho phép rút ngắn thủ tục cấp phép khai thác khoáng sản nhóm IV, tạo điều kiện để nhà thầu trực tiếp khai thác phục vụ các dự án quan trọng quốc gia hoặc dự án đầu tư công khẩn cấp. Song thực tế, phần lớn nhu cầu vật liệu san lấp tại khu vực phía Nam lại là cát lòng sông, lòng hồ, cát biển, không thuộc nhóm IV. Do đó, nhiều dự án cao tốc có tiến độ gấp nhưng không được xếp vào diện “dự án quan trọng quốc gia” vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận nguồn cát san lấp.

Tại phiên họp thứ 19 của Ban Chỉ đạo Nhà nước về các công trình, dự án quan trọng quốc gia, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương trình Chính phủ ban hành một nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù nhằm tháo gỡ khó khăn trong triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản.

Từ thực tế trên, Cục Đường bộ Việt Nam kiến nghị: Ngay trong giai đoạn lập dự án, các đơn vị cần khảo sát kỹ lưỡng mỏ vật liệu, đánh giá khả năng khai thác và cân nhắc đến các dự án khác trong khu vực để tránh xung đột nguồn cung. Quan trọng hơn, lộ trình triển khai cần xây dựng đầy đủ cơ sở pháp lý để giao mỏ cho nhà thầu ngay khi dự án khởi công, thay vì mất thời gian chờ đợi thủ tục.

Đồng thời, Cục cũng đề nghị Bộ Xây dựng đôn đốc các chủ đầu tư và ban quản lý dự án đảm bảo tiến độ, tránh tình trạng chậm trễ kéo dài do thiếu vật liệu. Với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kiến nghị sớm hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành nghị quyết về cơ chế đặc thù, thực hiện đúng chỉ đạo của Thủ tướng tại phiên họp Ban Chỉ đạo.

Việc giao mỏ vật liệu ngay khi khởi công không chỉ giúp nhà thầu chủ động nguồn cung, rút ngắn thời gian thi công mà còn góp phần ổn định giá vật liệu, giảm rủi ro đội vốn. Giới chuyên gia đánh giá, nếu cơ chế này được luật hóa, sẽ tạo ra đột phá trong triển khai các dự án hạ tầng trọng điểm, đặc biệt là các tuyến cao tốc tại miền Nam, nơi phụ thuộc nhiều vào nguồn cát.

Cục Đường bộ nhấn mạnh, bài học từ Nghị quyết 106/2023 cho thấy, việc trao quyền chủ động về vật liệu cho nhà thầu là giải pháp hữu hiệu để tháo gỡ điểm nghẽn lâu nay. Đây là yếu tố then chốt giúp các dự án hạ tầng giao thông quốc gia về đích đúng tiến độ, qua đó tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững.