Đề xuất bổ sung cơ chế thu hồi đất và áp dụng bảng giá đất thống nhất

Theo Nghị quyết, Chính phủ cho phép kế thừa những nội dung đã được đề xuất trong hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai. Một số vấn đề như phân cấp, phân quyền, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hay nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại sẽ không được đưa vào Nghị quyết này, do đã được quy định rõ trong các nghị quyết và nghị định hiện hành.

Trọng tâm của dự thảo là bổ sung các cơ chế, chính sách cần thiết để xử lý kịp thời các vướng mắc từ thực tiễn, giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, đồng thời hỗ trợ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, chịu trách nhiệm toàn diện về nội dung, báo cáo, tờ trình và công tác giải trình trước các cơ quan của Quốc hội. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường được ủy quyền thay mặt Chính phủ ký Tờ trình, trình Quốc hội xem xét thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn, đảm bảo tính cấp thiết và hiệu quả thực thi.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc ban hành Nghị quyết này nhằm thể chế hóa kịp thời các chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước về chính sách đất đai, tháo gỡ các “điểm nghẽn” trong tổ chức thi hành Luật, góp phần phát huy nguồn lực đất đai phục vụ phát triển bền vững.

Một trong những nội dung nổi bật của dự thảo là đề xuất bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Thứ nhất, thu hồi đất để thực hiện các dự án trong khu thương mại tự do và trung tâm tài chính quốc tế. Theo Chính phủ, đây là nhóm dự án quy mô lớn, có tính động lực đối với phát triển kinh tế - xã hội và đóng góp quan trọng cho ngân sách Nhà nước, nhưng hiện chưa có cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc thu hồi đất, dẫn đến khó khăn trong triển khai.

Thứ hai, thu hồi phần diện tích đất còn lại của các dự án thực hiện theo cơ chế thỏa thuận, khi nhà đầu tư đã hoàn tất thỏa thuận với trên 75% diện tích đất và số người sử dụng đất, nhưng hết thời hạn vẫn chưa hoàn tất toàn bộ.

HĐND cấp tỉnh sẽ xem xét, thông qua chủ trương thu hồi phần diện tích đất còn lại để giao hoặc cho thuê đất cho nhà đầu tư. Đề xuất này nhằm tránh tình trạng “dự án treo”, gây lãng phí đất đai và cản trở tiến độ đầu tư.

Thứ ba, thu hồi đất để tạo quỹ đất thanh toán dự án theo Hợp đồng Xây dựng - Chuyển giao (BT), hoặc để cho thuê đất tiếp tục sản xuất, kinh doanh đối với tổ chức đang sử dụng đất thuộc diện Nhà nước thu hồi theo Điều 78 và 79 Luật Đất đai. Quy định này giúp thống nhất với pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP), đồng thời mở rộng khả năng huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai cho phát triển hạ tầng.

Bên cạnh cơ chế thu hồi đất, dự thảo Nghị quyết cũng đề xuất áp dụng bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất thống nhất trên toàn quốc để tính bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và nghĩa vụ tài chính về đất đai.

Theo đó, giá đất bồi thường (khoản 2, Điều 91) và giá đất tái định cư (khoản 3, Điều 111 Luật Đất đai 2024) sẽ được xác định theo bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất ban hành kèm theo Nghị quyết, thay vì áp dụng giá đất cụ thể cho từng dự án như trước đây.

Chính phủ cho rằng, việc áp dụng bảng giá đất thống nhất sẽ giảm bớt thủ tục, rút ngắn thời gian xác định giá, đồng thời giúp kiểm soát tốt hơn biến động giá trên thị trường đất đai. Đây là bước tiến quan trọng trong việc xây dựng cơ chế định giá đất minh bạch, ổn định, bảo đảm vai trò điều tiết của Nhà nước, đúng tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW của Trung ương.

Cơ chế mới này được kỳ vọng sẽ giúp Nhà nước chủ động điều tiết giá đất, hạn chế tình trạng “sốt đất” cục bộ, đồng thời tạo môi trường đầu tư minh bạch, công bằng cho doanh nghiệp và người dân. Việc áp dụng bảng giá đất theo loại đất, khu vực, vị trí cụ thể cũng góp phần đơn giản hóa công tác tính nghĩa vụ tài chính và bồi thường khi thu hồi đất.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc ban hành Nghị quyết này sẽ góp phần tháo gỡ kịp thời những vướng mắc trong thi hành Luật Đất đai, nhất là đối với các dự án đầu tư trọng điểm, các khu vực có nhu cầu phát triển đô thị và công nghiệp cao.

Cơ chế thu hồi đất linh hoạt hơn cùng với hệ thống bảng giá đất thống nhất sẽ là bước đi quan trọng để hoàn thiện chính sách quản lý đất đai, giúp huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực đất, đồng thời đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân và nhà đầu tư.

Nếu được Quốc hội thông qua, Nghị quyết này được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc, góp phần ổn định thị trường đất đai, thúc đẩy sản xuất - kinh doanh, và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai trong giai đoạn phát triển mới.