Lãi suất huy động, tưởng giảm hóa tăng

Chính phủ yêu cầu các ngân hàng (NH) kéo lãi suất cho vay xuống dưới 10% nhưng dường như thị trường vẫn án binh bất động, nếu không nói rằng, lãi suất huy động vẫn được điều chỉnh tăng đều. Chưa nói đến chuyện gì đang diễn ra sau cuộc đua âm thầm này, chỉ biết việc tăng lãi suất huy động khiến người đã vay trước đó phải “ngậm bồ hòn” vì lãi suất cho vay đang được điều chỉnh tăng chóng mặt.

Nói vậy, không phải vậy

Bà T.T (Q. Bình Thạnh) nói rằng, năm 2009, bà vay tiền tại NH An Bình với lãi suất 13,6%/năm. Theo những quy định trên hợp đồng, lãi suất sẽ điều chỉnh sáu tháng một lần. Mức điều chỉnh dựa trên lãi suất huy động cộng với biên độ nhất định gọi là phí quản lý rủi ro (tùy từng NH). Chưa kịp vui mừng vì những thông tin lãi suất huy động và cho vay sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới, bà lại nhận được thông tin từ NH là tăng lãi suất cho vay lên gần 15%/năm.

các ngân hàng vẵn gặp nhiều khó khăn trong huy động vốn - Ảnh Quý Hòa

Không chỉ bất ngờ về việc lãi suất huy động công bố giảm, bà còn nói rằng NH điều chỉnh từ bao giờ bà cũng không hề được thông báo. Chính vì vậy, bà phải đóng mất mấy trăm ngàn đồng vì lý do nộp thiếu tiền hàng tháng. Câu chuyện trên khiến người ta phải suy nghĩ rằng, lãi suất huy động có thực sự giảm như công bố hay không? Lãi suất huy động vẫn cứ tăng thì làm sao kéo được lãi suất cho vay xuống 12%/năm theo yêu cầu của Chính phủ?

Nói như thế vì nếu dựa vào con số cho vay của các NH để tính toán, thì lãi suất huy động thực sự đã nhảy vọt lên 11 - 12%/năm. Khi được hỏi, nhiều NH vẫn biện giải rằng, nếu khéo co kéo, tiết kiệm chi phí thì mức chênh lệch từ 2 - 2,5%, NH vẫn có lãi và chấp nhận được.

Tuy nhiên, trên thực tế, các NH không hề giảm lãi suất huy động và cuộc đua huy động âm ỉ kéo dài bấy lâu nay. Nguyên nhân sâu xa là do các NH đang bị hạn chế huy động trên thị trường liên NH (thị trường cho vay giữa các NH), nên phải huy động lãi suất cao để bù vào, đảm bảo tính thanh khoản.

Bằng chứng là lãi suất VND qua đêm trên thị trường liên NH những ngày gần đây biến động khá mạnh và có dấu hiệu tăng trở lại. Ngay những ngày đầu tháng Năm, lãi suất qua đêm có nhiều biến động và tăng khá mạnh. Lấy ngày 7/5 làm ví dụ, lãi suất này đã tăng lên tới 7,19%/năm, cao hơn hẳn so với mức bình quân 6,81% của tuần liền trước, hay mức giao động quanh 6,5% từ trung tuần tháng Tư.

Đó cũng là mức cao khá phổ biến trong tháng 3/2010. Hiện thị trường ghi nhận lãi suất lên tới mốc 11%/năm, cá biệt là 12%/năm, tập trung ở các kỳ hạn sáu và chín tháng.

Theo một chuyên gia trong lĩnh vực NH, sự cho vay thái quá khiến khá nhiều NH gặp khó khăn về thanh khoản, dẫn tới lãi suất trên thị trường liên NH có thời điểm vọt tới hàng chục phần trăm/năm, dẫn đến nguy cơ mất ổn định hệ thống. Vì vậy, NH Nhà nước thanh tra thị trường liên NH hai của cơ quan quản lý thời điểm này là cần thiết.

Lúng túng hiện thời

Được biết, hiện các NH đều áp dụng lãi suất cho vay thả nổi ngay từ khi giải ngân, điều chỉnh hằng tháng, áp dụng với cả khách hàng cá nhân lẫn doanh nghiệp là có vấn đề. Theo nhiều chuyên gia, khi rút ngắn thời gian cố định lãi suất tức là các NH đã dự báo tới đây mặt bằng lãi suất sẽ thay đổi, vì thế đã đẩy rủi ro này về phía người vay. Một khi người vay bị mất quyền lợi, sẽ xuất hiện tâm lý đối phó, như trả nợ trước hạn, đảo nợ, vay mới...

Điều này không chỉ gây mất trật tự trên thị trường tiền tệ mà còn vô tình đẩy thị trường tài chính đen phát triển mạnh mẽ hơn. Rõ ràng, người vay đang lúng túng vì họ chọn vay tại NH có mức lãi suất ban đầu thấp nhưng sau đó lãi suất bị điều chỉnh tăng liên tục, nên tưởng thấp hóa cao.

Một làn sóng ồ ạt trên thị trường huy động vốn dân cư và tổ chức xuất hiện với xu hướng một lãi suất cao nhất cho cùng lúc nhiều kỳ hạn. Việc làm này không hẳn là mới, song sự xuất hiện ngày càng dày đặc sau khi Chính phủ tuyên bố sẽ điều chỉnh lãi suất xuống 10%/năm càng khẳng định các NH cổ phần quy mô nhỏ ngày càng gian nan trong huy động vốn tiền đồng từ thị trường dân cư và tổ chức.

Thêm vào đó, NH Nhà nước cũng quy định rất rõ, các NH thương mại không được sử dụng quá 30% vốn ngắn hạn phục vụ cho vay trung, dài hạn. Phải thu hẹp tín dụng khi các kênh huy động vốn gặp khó khăn là một hệ quả có thể lường trước được. Như vậy, có thể nói rằng, một khi lãi suất huy động không hạ xuống thấp, thì tính thanh khoản trên thị trường còn gặp nhiều khó khăn, chính sách vĩ mô của Nhà nước cũng khó có thể thực hiện trong một sớm một chiều.