Luật Đất đai - nguồn lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội

Đại hội XIII của Đảng mang dấu ấn của thời kỳ mới và là bước ngoặt để Việt Nam chủ động khởi xướng công cuộc đổi mới kinh tế lần thứ hai trong bối cảnh chúng ta đang chuẩn bị tổng kết 40 năm đổi mới đất nước.

Công cuộc đổi mới kinh tế lần thứ nhất của Việt Nam cuối thập niên 80 của thế kỷ trước với Chỉ thị số 100 của Ban Bí thư trung ương Đảng ngày 13/1/1981 về khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động trong hợp tác xã nông nghiệp đã tạo ra bước phát triển to lớn trong sản xuất nông nghiệp và là bước khởi đầu hình thành nền kinh tế thị trường ở nước ta. 

Cùng với sự hình thành của cách mạng công nghiệp 4.0 và sự hội nhập kinh tế thế giới, những thành quả nhất định của 40 năm đổi mới đã định vị Việt Nam với hai vị thế nổi trội trong bối cảnh mới:

1. Việt Nam  đang trở thành một trong những nền kinh tế thị trường năng động nhất khu vực Ấn Độ dương - Thái Bình dương với sự hình thành của năm nguồn lực (vốn) kinh tế đất nước: Tài chính, Tài nguyên, Sản xuất, Con người và Xã hội. 

2. Việt Nam trở thành một trong số rất ít quốc gia chiếm vị trí tối quan trọng trên Biển Đông - tuyến đường giao thông biển huyết mạch nối liền Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương, Châu Âu - Châu Á, Trung Đông - Châu Á trong các chương trình kinh tế khu vực và thế giới như ASEAN, CPTPP, RCEP và mới đây là IPEF… 

Link bài viết

Đây được coi là tuyến đường vận tải quốc tế nhộn nhịp thứ hai của thế giới. Hơn 90% lượng vận tải thương mại của thế giới thực hiện bằng đường biển và 45% trong số đó phải đi qua vùng Biển Đông với lượng thương mại trị giá gần 5,5 nghìn tỷ đô la mỗi năm. 

Đây cũng là mạch đường thiết yếu vận chuyển dầu và các nguồn tài nguyên thương mại từ Trung cận Đông và Đông Nam Á tới Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc. Ngoài ra, khu vực này là nền tảng cơ bản của nghề thủy sản sinh lợi, rất quan trọng đối với an ninh lương thực của hàng trăm triệu người ở Đông Nam Á. Hơn nữa, một dự trữ dầu khí khổng lồ được cho là nằm dưới đáy biển (Theo đánh giá của Trung Quốc, trữ lượng dầu khí ở Biển Đông khoảng 213 tỷ thùng, trong đó trữ lượng dầu tại quần đảo Trường Sa có thể lên tới 105 tỷ thùng).

Vậy câu hỏi được đặt ra hiện nay là nếu như kinh tế thị trường và ngành nông nghiệp là lĩnh vực đột phá trong công cuộc đổi mới lần thứ nhất thì lĩnh vực kinh tế nào trong tình hình mới sẽ là điểm đột phá và có tính lan tỏa trong công cuộc lần thứ hai này?

Theo các nhà chiến lược kinh tế, quản trị nguồn lực: duy trì và phát triển năm loại vốn chủ yếu của đất nước gắn với thời cơ quốc tế sẽ đóng vai trò quyết định trong công cuộc đổi mới kinh tế lần thứ hai của đất nước trong nền kinh tế thị trường. Trong quá trình quản trị đó, việc phát triển vốn tài nguyên kết hợp với vốn sản xuất sẽ là khâu đột phá mang tính lan tỏa trong nền kinh tế. 

Vốn tài nguyên là tài sản tự nhiên (chủ yếu là đất đai ) với vai trò cung cấp các yếu tố đầu vào của tài nguyên thiên nhiên và các dịch vụ môi trường cho sản xuất kinh tế. 

Vốn sản xuất là tập hợp các cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật và công nghệ cũng như sản phẩm làm ra để sử dụng vào việc cung cấp dịch vụ và để thực hiện mục đích kinh tế. 

Vốn tự nhiên (đất đai) là tài nguyên quý báu, đóng vai trò quyết định trong sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng cũng đã đề ra nhiệm vụ “quản lý chặt chẽ, sử dụng hợp lý, hiệu quả đất đai, tài nguyên”. 

Tuy nhiên quản lý và sử dụng đất đai hiệu quả không phải là sự quản lý bị động mà cần phải chủ động đầu tư hạ tầng kỹ thuật tạo giá trị gia tăng cho nó, như người Trung Quốc thường nói: "Muốn làm giàu phải làm đường trước". Giao thông là thành phần không thể tách rời và là phần tốn kém nhất của logistics (hậu cần). Trong nền kinh tế số và hội nhập thì hậu cần (logistics) đóng vai trò quyết định không chỉ đối với chất lượng sống của người dân mà còn quyết định sự thành bại của chuỗi cung ứng quốc gia, khu vực và toàn cầu…

Việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật vào đất đai như giao thông dĩ nhiên sẽ cần nguồn đầu tư tài chính lớn. Tuy nhiên, đầu tư này sẽ làm tăng vốn tự nhiên (đất đai) về trung, dài hạn và làm tăng sự hấp dẫn của trái phiếu doanh nghiệp và Chính phủ Việt Nam. Giá trị này sẽ tăng lên nhiều lần khi biển Đông ngày càng đóng vai trò trung tâm trong chuỗi logistics toàn cầu.  

Với vị thế quốc gia và tầm nhìn khu vực mới, Chính phủ cũng cần tăng cường ban hành chính sách vay tiền làm đường, thu phí hoàn trả, thu các phụ phí mua sắm xe cộ, lập quỹ xây dựng giao thông riêng. 

Link bài viết

Nhà nước cần cải cách thể chế thu hút vốn đầu tư giao thông, mở ra cánh cửa thị trường bị đóng kín như đường sắt xưa nay. Vốn đầu tư nên chăng từ chỗ chủ yếu dựa vào thu phí giao thông theo quy định cần phát triển mạnh sang hướng áp dụng các phương thức như vay vốn ngân hàng, phát hành công trái, phát hành cổ phiếu, thu tiền chuyển nhượng quyền kinh doanh đối với loại đường thu phí (thực chất là bán quyền kinh doanh cho các doanh nghiệp) và sử dụng vốn nước ngoài, v.v.

Quốc hội cần cùng với Chính phủ nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện Luật Đất đai và thực thi nghiêm các chính sách, pháp luật về đất dành cho phát triển hạ tầng kỹ thuật. Đặc biệt gắn cơ hội sửa đổi Luật Đất đai sắp tới với quy hoạch tổng thể hệ thống mạng lưới giao thông nhất là quy hoạch mạng lưới đường bộ và đường sắt cao tốc quốc gia. Đồng thời, đổi mới chính sách thuế sử dụng đất và các quy định giá hỗ trợ, đền bù giải phóng mặt bằng, bảo đảm sự công bằng, linh hoạt theo giá trị thị trường. 

Được như vậy, Luật Đất đai (sắp được sửa đổi) sẽ phục vụ  yêu cầu của đất nước là chính trị ổn định, kinh tế phát triển, xã hội công bằng tiến bộ, quốc phòng hiện đại, thiết lập hệ thống vận tải tổng hợp và đẩy nhanh hiện đại hóa giao thông làm nền tảng xây dựng đường băng cho đất nước bay lên.

Sự tham gia và cạnh tranh bình đẳng của khu vực tư nhân vào cơ sở hạ tầng có thể giúp giảm áp lực lên tài chính công và tăng danh mục các dự án trong chương trình đầu tư của khu vực công. 

Từ góc độ tăng trưởng kinh tế, cơ sở hạ tầng không chỉ là yếu tố thúc đẩy phát triển và tạo điều kiện thúc đẩy đầu tư tư nhân và khả năng cạnh tranh trên tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế quốc gia và khu vực, mà còn có thể là một cơ hội đầu tư hấp dẫn. 

Tóm lại, công cuộc đổi mới kinh tế lần thứ hai qua sự chỉ dấu của Đại hội XIII cùng với tốc độ và quy mô mạnh mẽ của sự hình thành năm nguồn lực cơ bản trong nền kinh tế sẽ đòi hỏi lòng dũng cảm, quyết đoán và trí tuệ hơn nhiều so với công cuộc lần thứ nhất của các nhà lãnh đạo và quản trị quốc gia. Trong đó, sự quản trị chủ động kết hợp quy hoạch phát triển hai nguồn lực đất đai và hạ tầng giao thông trong nền kinh tế thị trường sẽ đóng vai trò quyết định của công cuộc đổi mới. Khi hai nguồn lực này kết hợp phát triển một cách tích cực nó sẽ đột phá và lan tỏa thúc đẩy phát triển của ba nguồn lực còn lại: Tài chính, con người và xã hội để hướng tới một đất nước bền vững và thịnh vượng. 

(*) Tác giả là Chủ tịch ASEAN BAC Việt Nam