“Xanh hoá” ô tô Việt Nam: Cơ hội lớn, thách thức lớn

Xu hướng tất yếu

Việt Nam, với nhu cầu ngày càng tăng về giao thông và cải thiện chất lượng không khí, đang bắt đầu chuyển mình mạnh mẽ sang các phương tiện sử dụng năng lượng sạch. Xe điện hóa, bao gồm cả xe hybrid và xe thuần điện, đang trở thành một phần quan trọng trong chiến lược “xanh hoá” ô tô tại nước ta.

Theo PGS. TS. Đàm Hoàng Phúc - Giám đốc chương trình đào tạo Kỹ thuật Ô tô, Đại học Bách khoa Hà Nội: “Việc chuyển đổi sang phương tiện sử dụng năng lượng sạch không chỉ giúp giảm thiểu lượng phát thải khí nhà kính mà còn thúc đẩy tiến bộ công nghệ trong ngành ô tô”.

Trên thực tế, sự chuyển đổi sang xe điện hóa đã bắt đầu nhen nhóm từ năm 2015 và tăng mạnh từ năm 2020 khi nhiều hãng xe lần lượt giới thiệu ra thị trường các mẫu xe điện hóa, từ thương hiệu bình dân đến xe sang.

Thống kê của Hiệp hội các Nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) cho thấy, số lượng xe hybrid và xe thuần điện tại Việt Nam đã tăng đáng kể. Bên cạnh VinFast đã sản xuất xe thuần điện hàng loạt, tại Triển lãm Vietnam Motor Show 2024, xe xanh cũng chiếm số lượng lớn với các mẫu xe như Toyota Camry HEV, Honda Civic e:HEV, Suzuki XL7 Hybrid hay loạt xe thuần điện của BYD…

Việt Nam đang bước vào thời kỳ ô tô hóa đòi hỏi nhiều hơn những yếu tố thúc đẩy quá trình điện hóa xe ô tô thể hiện qua hàng loạt cơ chế chính sách đã được ban hành như Quyết định 876/QĐ-TTg hướng tới giao thông xanh, Quy định về giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu có thể áp dụng từ năm 2027.

Trên thế giới, quá trình chuyển đổi này được đẩy nhanh nhờ vào chính sách hỗ trợ của nhiều quốc gia. Tại các thị trường tiêu thụ ô tô lớn như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc, xe điện hóa nhận được nhiều ưu đãi như giảm thuế, trợ cấp tiền hoặc cung cấp bãi đỗ miễn phí. Điều này đã tạo ra động lực lớn cho người tiêu dùng chuyển sang sử dụng xe điện.

Vẫn nhiều rào cản

Theo quy định, từ ngày 1/1/2022, tất cả ô tô được bán ra tại Việt Nam phải đáp ứng Tiêu chuẩn khí thải Euro 5, thay thế cho chuẩn Euro 4 trước đó. Tiêu chuẩn này có các yêu cầu kỹ thuật cao hơn và kiểm soát chặt chẽ các mức giới hạn về khí thải. Việc áp dụng tiêu chuẩn Euro 5 đóng góp đáng kể vào việc cắt giảm khí gây ô nhiễm môi trường.

Ông Lê Quang Quốc - Giám đốc phòng đăng ký sản phẩm Isuzu Việt Nam cho rằng, ngoài việc giúp giảm lượng khí thải độc hại, sử dụng đúng nhiên liệu Euro 5 còn giúp đảm bảo hiệu suất vận hành của động cơ, kéo dài tuổi thọ phương tiện và giảm chi phí bảo trì.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiên liệu Euro 5 vẫn đang rất khan hiếm tại Việt Nam. Theo khảo sát của VAMA, chỉ có khoảng 7% số lượng cửa hàng xăng dầu trên cả nước cung cấp được nhiên liệu Euro 5, tính đến tháng 3/2024. Phần lớn trong đó tập trung ở các thành phố lớn, trục đường chính khiến người dùng ở ngoại thành, vùng sâu, vùng xa khó tiếp cận với nhiên liệu Euro 5.

Lý giải vấn đề này, ông Nguyễn Xuân Hùng - Phó tổng giám đốc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam cho rằng, việc khan hiếm nhiên liệu Euro 5 xuất phát từ việc DN bán xăng dầu phải kinh doanh nhiều mặt hàng cùng lúc dẫn đến buộc phải lựa chọn ưu tiên bán mức 5 hay mức thấp hơn để tối ưu lợi nhuận.

Bên cạnh đó, việc truyền thông về nhiên liệu Euro 5 vẫn còn hạn chế, khiến người tiêu dùng chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của nhiên liệu đạt chuẩn này. Các loại nhiên liệu mức thấp (Euro 2/3) vẫn còn phổ biến trên thị trường, điều này làm giảm hiệu quả trong việc giảm ô nhiễm môi trường.

Ngoài ra, tại Việt Nam, các dòng xe thuần điện được ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là 3%, xe PHEV là 70% trong khi xe hybrid thông thường không có chính sách ưu đãi.

Theo ông Nguyễn Trung Thắng - Giám đốc Bộ phận Thuế Công ty TNHH Thuế và Tư vấn KPMG, việc khuyến khích tiêu dùng các dòng xe điện là rất cần thiết. Tuy nhiên, trong bối cảnh cơ sở hạ tầng cho xe điện tại Việt Nam chưa được phát triển rộng rãi, Chính phủ nên cân nhắc các giải pháp khuyến khích sử dụng xe hybrid, là những dòng xe thân thiện hơn với môi trường”, ông nhấn mạnh.

Giải pháp để “xanh hoá” giao thông

Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần áp dụng các giải pháp đồng bộ để hướng tới một hệ thống giao thông bền vững, góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Đầu tiên, Chính phủ cần tăng cường đầu tư vào hạ tầng cho xe điện và nhiên liệu sạch. Việc xây dựng các trạm sạc điện trên toàn quốc sẽ giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận hơn với xe điện.

Bên cạnh đó, cần có chính sách khuyến khích sử dụng nhiên liệu Euro 5 nhằm tăng cường cung cấp nhiên liệu sạch cho các phương tiện giao thông. Đặc biệt, việc tăng cường giáo dục và nhận thức cộng đồng về lợi ích của sử dụng xe điện và nhiên liệu sạch là rất cần thiết. Người tiêu dùng cần hiểu rõ hơn về lợi ích của việc chuyển đổi sang phương tiện xanh.

Việc thúc đẩy nghiên cứu và phát triển công nghệ trong ngành ô tô cũng sẽ giúp Việt Nam không chỉ đáp ứng yêu cầu trong nước mà còn có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, phát triển các sản phẩm ô tô thân thiện với môi trường. Các DN cũng cần chủ động hợp tác để phát triển công nghệ mới, đưa ra các sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

PGS.TS. Đàm Hoàng Phúc kiến nghị Chính phủ và bộ ngành sớm ban hành các chính sách phát triển ô tô điện hóa đồng bộ trên cả 3 phương diện, gồm: phát triển công nghiệp ô tô điện hóa với ưu đãi hỗ trợ cộng đồng DN đầu tư vào sản xuất ô tô điện hóa và chuỗi cung ứng ô tô điện hóa toàn cầu; nghiên cứu phát triển công nghệ ô tô điện hóa cần được xem là vấn đề cốt lõi và nền tảng của ngành công nghiệp; phát triển thị trường ô tô điện hóa bằng giải pháp giảm thuế, trợ cấp, khuyến khích người tiêu dùng sử dụng xe điện hóa”.

“Cơ quan chức năng cần hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam và quy chuẩn Việt Nam cho xe điện hóa. Đây là công cụ hỗ trợ công tác quản lý nhà nước về xe điện hoá. Đồng thời, định hướng cho các nhà sản xuất và lắp ráp trong nước, ngành công nghiệp phụ trợ cho xe điện hóa”, PGS.TS. Đàm Hoàng Phúc kiến nghị.