TP.HCM mới và vai trò dẫn dắt liên kết phát triển vùng

Định vị TP.HCM trong chiến lược quốc gia

Trên hành trình đi đến mục tiêu, TP.HCM mới cần tiếp tục đóng vai trò tiên phong, là động lực tăng trưởng quan trọng nhất, là trung tâm kết nối Việt Nam với kinh tế khu vực và toàn cầu. Sức mạnh cạnh tranh của một quốc gia được quyết định bởi sức mạnh cạnh tranh của các siêu đô thị. TP.HCM mới có đầy đủ tố chất và tiềm năng để trở thành một đối trọng cạnh tranh sòng phẳng với các trung tâm đô thị hàng đầu châu Á.

Việc định vị Việt Nam như một "vùng đệm" năng động, một trung tâm kết nối tin cậy giữa các cường quốc và các nền kinh tế lớn mang tính chiến lược đối với sự phát triển của Việt Nam. TP.HCM nên được lựa chọn là tâm điểm cho mục tiêu này và có thể trở thành điểm đến hấp dẫn cho các dòng vốn đầu tư, công nghệ, nhân lực chất lượng cao từ khắp nơi trên thế giới, một nơi trung gian để các bên gặp gỡ, hợp tác và thực hiện các giao dịch thương mại, tài chính quan trọng.

TP.HCM cần đóng vai trò trung tâm trong việc giải quyết các bài toán quan trọng của quốc gia gồm: Đưa Việt Nam trở thành một tâm điểm và trung gian giải quyết các vấn đề và dòng chảy kinh tế trong một thế giới phân cực và cạnh tranh của các siêu cường; Nâng đỡ các "vùng trũng" về phát triển gồm Tây Nguyên và Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL); Xác lập vị thế chiến lược của Việt Nam trong ASEAN.

Bờ Đông sông Sài Gòn - trái tim hướng Đông, động lực hội nhập quốc tế

Trọng tâm của mô hình phát triển này là khu vực phía Đông sông Sài Gòn. Vị trí này mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, hướng phát triển tự nhiên ra biển Đông, kết nối trực tiếp với các tuyến hàng hải quốc tế, là nơi tập trung các khu công nghệ cao, các trường đại học và viện nghiên cứu hàng đầu; là điểm giao thoa của các tuyến hạ tầng giao thông trọng yếu.

Khi được đầu tư đúng mức và kết nối thông suốt với các "vệ tinh" quan trọng như Đồng Nai (đặc biệt là khu vực sân bay Long Thành) và các đô thị ở phía Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây, phía Đông sông Sài Gòn sẽ trở thành một "trái tim" năng động, một trung tâm tài chính, công nghệ, thương mại và dịch vụ tầm cỡ quốc tế.

Trung tâm này không chỉ thúc đẩy kinh tế hướng biển, tăng cường hội nhập mà còn tạo ra sức lan tỏa mạnh mẽ về phía Đông Bắc, kết nối thông suốt với các tỉnh Nam Trung Bộ. Đây chính là nơi được kỳ vọng sẽ tạo ra động lực tăng trưởng đột phá cho TP.HCM và cả nước nói chung, hiện thực hóa khát vọng xây dựng một "Singapore mới", một "Phố Đông" hay một "Incheon" ngay tại Việt Nam - những biểu tượng về sự trỗi dậy thần kỳ của các đô thị và các nền kinh tế thành công ở châu Á.

Ba hành lang kết nối

Từ trung tâm TP.HCM, ba trục hành lang chiến lược (Tây Nam, Tây Bắc và Tây) đang được định hình như những cánh tay vươn dài, mở ra không gian phát triển cân bằng, toàn diện và kết nối rộng khắp.

Hành lang Tây Nam kết nối ĐBSCL: Hướng phát triển này có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, không chỉ vì ĐBSCL là vựa lúa, vựa trái cây, vựa thủy sản của cả nước mà còn vì đây là khu vực cần được ưu tiên đầu tư để thu hẹp khoảng cách phát triển. Trung ương đã xác định đây là hướng chiến lược và đang tập trung nguồn lực đầu tư hạ tầng. Việc tích hợp hành lang này vào tầm nhìn chung sẽ tạo ra sự cộng hưởng mạnh mẽ, kết nối hiệu quả giữa trung tâm công nghiệp - dịch vụ TP.HCM với vùng nguyên liệu và nông nghiệp công nghệ cao ĐBSCL,đồng thời củng cố niềm tin và định hướng phát triển bền vững cho cả vùng Tây Nam Bộ và Đông Nam Bộ.

Hành lang Tây Bắc kết nối Tây Nguyên: Đây là hướng đi mang tính chiến lược nhằm "mở khóa" tiềm năng của vùng Tây Nguyên, một địa bàn có vị trí địa chính trị đặc biệt quan trọng nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, hạ tầng còn yếu kém. Việc hình thành trục kết nối thông suốt từ TP.HCM qua các trung tâm công nghiệp lên Tây Nguyên sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa hai chiều (nông sản, khoáng sản từ Tây Nguyên xuống cảng và hàng công nghiệp, tiêu dùng từ Đông Nam Bộ lên), thu hút đầu tư phát triển công nghiệp chế biến, du lịch và nông nghiệp công nghệ cao, góp phần giải quyết căn cơ bài toán phát triển bền vững cho Tây Nguyên.

Hành lang phía Tây kết nối ASEAN qua Campuchia: Hành lang này mở ra cánh cửa kết nối trực tiếp với Campuchia và các nước ASEAN lục địa khác. Việc đầu tư nâng cấp hạ tầng giao thông, đặc biệt là cao tốc TP.HCM - Mộc Bài và các tuyến đường sắt kết nối, sẽ thúc đẩy mạnh mẽ giao thương biên giới, thu hút đầu tư vào các khu kinh tế cửa khẩu, nâng cao vai trò cầu nối của Việt Nam trong chuỗi cung ứng khu vực và hiện thực hóa các lợi ích từ Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC).

Chiến lược và tiếp cận trong hợp tác và liên kết

TP.HCM mới sau sáp nhập địa giới hành chính tiếp giáp với bốn địa phương gồm Đồng Nai, Đồng Tháp, Lâm Đồng và Tây Ninh. Chiến lược phát triển trung tâm hướng ra biển và hội nhập quốc tế cần liên kết chặt chẽ với Đồng Nai. Chiến lược kết nối ba hành lang cần liên kết chặt chẽ với cả bốn địa phương này và các địa phương trong vùng Tây Nguyên, nam Trung bộ và Tây Nam Bộ.

TP.HCM cần dẫn dắt ở cả ba khía cạnh gồm các hoạt động kinh tế, liên kết về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội. Cụ thể:

Về các hoạt động kinh tế, các doanh nghiệp của Thành phố sẽ đóng vai trò tiên phong và dẫn dắt trong việc liên kết và phát triển thị trường cho cả khu vực. Đây là cách thức hiện thực mục tiêu có các doanh nghiệp dẫn đầu trong khu vực theo Nghị quyết 68 về Phát triển kinh tế tư nhân và dự kiến sắp tới đây là chính sách về phát triển các doanh nghiệp nhà nước.

Đối với hạ tầng kỹ thuật, Thành phố cần phối hợp với các địa phương lân cận để triển khai nhanh các hạ tầng kết nối, nhất là các tuyến cao tốc gồm TP.HCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành và tuyến TP.HCM - Mộc Bài. Thêm vào đó, TP.HCM cần tập trung phát triển hạ tầng số trở thành trụ cột của quốc gia và phát triển cho cả vùng.

Đối với hạ tầng xã hội, cơ chế chia sẻ và tạo dựng các cơ sở (y tế, giáo dục) thứ hai hoặc các đơn vị vệ tinh ở các địa phương khác là cách thức hữu hiệu.

Tóm lại, nếu muốn giữ vững và khẳng định vị thế trung tâm kinh tế của cả nước, TP.HCM không chỉ cần hoàn thành tốt vai trò dẫn dắt về tăng trưởng mà còn phải thực sự trở thành “đầu tàu” định hình các mô hình phát triển mới, lan tỏa động lực cho toàn vùng và quốc gia. Chỉ khi thành phố đảm đương được sứ mệnh ấy thì khát vọng vươn mình của dân tộc mới có nền tảng vững chắc để đi xa hơn.

(*) Viện Sáng kiến Việt Nam