Thị trường trái phiếu: Đang cần đòn bẩy

Mặc dù giữ một vị thế đặc biệt quan trọng trên thị trường vốn nhưng trong năm 2009, hoạt động của thị trường trái phiếu (TTTP) còn manh mún, rời rạc và chưa xứng tầm. Để thúc đẩy TTTP phát triển rất cần những biện pháp cụ thể, thiết thực.

Chưa xứng tầm

Lý giải nguyên nhân của sự ảm đạm trên thị trường trái phiếu, ông Lê Đức Thọ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, cho biết: Liên tiếp có những đợt phát hành trái phiếu không thành công là do nhiều yếu tố, trong đó yếu tố thị trường là quan trọng hơn cả.

Lãi suất huy động trên thị trường ngân hàng luôn có xu hướng tăng lên kèm theo đó là lo ngại về nguy cơ lạm phát trở lại đã khiến TTTP kém hấp dẫn, đồng thời, các nhà đầu tư luôn tính tới độ rủi ro. Cụ thể: đối với trái phiếu Chính phủ, lãi suất thị trường theo chiều hướng tăng cộng thêm với mức lợi suất trần trong các đợt đấu thầu trái phiếu không đáp ứng được kỳ vọng của các tổ chức dự thầu cũng khiến khối lượng trái phiếu phát hành mới thấp hơn những năm trước. Điều này đã dẫn tới khối lượng trái phiếu Chính phủ lưu hành tới cuối năm 2009 đã giảm chỉ còn xấp xỉ 100.000 tỷ đồng so với mức xấp xỉ 120.000 tỷ đồng cuối năm 2008.

Bên cạnh đó, không ít nhà đầu tư mới chỉ quan tâm tới các kênh đầu tư phổ biến như gửi tiết kiệm, kênh vàng, ngoại tệ mà chưa qua tâm tới trái phiếu doanh nghiệp bởi thiếu thông tin cũng như lo ngại rủi ro. Ngoài ra, tính thanh khoản không cao của trái phiếu doanh nghiệp cũng là lý do khiến nhà đầu tư không mặn mà…

Cũng do đặc thù của TTTP Việt Nam là chỉ thu hút được các công ty bảo hiểm và các tổ chức tài chính; đầu tư vào trái phiếu nhiều khi mang tính mệnh lệnh, bắt buộc. Do đó, phần lớn những trái phiếu này được các nhà đầu tư mua và nắm giữ đến khi đáo hạn chứ chưa có hình thức mua đi bán lại như ở các nước. Điều này làm hạn chế tính thanh khoản của trái phiếu.

Cần những “đòn bẩy”

Theo nhiều chuyên gia tài chính, để thúc đẩy phát triển TTTP trong năm 2010, cần phát triển hệ thống nhà đầu tư tổ chức. Theo đó, bên cạnh các ngân hàng thương mại, công ty bảo hiểm, nhà đầu tư trong tương lai trên thị trường trái phiếu nên bao gồm các quỹ thị trường tiền tệ, quỹ đầu tư trái phiếu, đặc biệt là quỹ hưu trí. Ngoài ra, các nguồn vốn huy động của Chính phủ hiện tại đều tập trung vào kỳ hạn ngắn, chủ yếu dưới 10 năm.

Nguồn vốn dài hạn duy nhất cho đầu tư dài hạn các cơ sở hạ tầng trong nước là ODA. Để có thể huy động tối đa nguồn vốn tiết kiệm trong nước (35% GDP hàng năm) và biến đó thành nguồn vốn vay dài hạn phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế, cần phải hình thành các định chế tài chính có nhu cầu đầu tư dài hạn như các quỹ hưu trí bên cạnh các công ty bảo hiểm nhân thọ. Đa đạng hóa công cụ đầu tư bởi hiện tại, các công cụ giao dịch trên TTTP vẫn là những công cụ rất cơ bản: các loại trái phiếu Chính phủ, trái phiếu chính quyền địa phương và trái phiếu doanh nghiệp.

Về lâu dài, thành lập tổ chức định mức tín nhiệm trong nước bởi việc xếp hạng tín nhiệm là một căn cứ quan trọng giúp nhà đầu tư, công ty phát hành đánh giá mức rủi ro cho trái phiếu, giải quyết vấn đề thông tin bất cân xứng trên thị trường.

Được biết, UBCK cũng đang nỗ lực hoàn thiện cơ sở vật chất cho sàn giao dịch trái phiếu thứ cấp tại Sở GDCK Hà Nội. Theo đó, trong quý I sẽ cố gắng triển khai Dự án về tăng cường cơ sở vật chất hệ thống giao dịch cho TTTP chuyên biệt, để thực hiện kết nối liên thông với hệ thống thanh toán của ngân hàng và hiện đại hoá Trung tâm Lưu ký nhằm phát triển thị trường vốn.