Sức mua thị trường Tết 2013: Vẫn còn là ẩn số

Đã là những ngày cuối cùng của tháng 11 rồi mà các trung tâm thương mại, cửa tiệm ở khu vực trung tâm TP. Hồ Chí Minh vẫn khá lặng lẽ. Đúng ra vào thời điểm này, người ta đã có thể cảm nhận cái không khí của mùa lễ hội cuối năm tràn về. Tất cả cũng chỉ vì nền kinh tế, không chỉ ở Việt Nam mà cả ở nhiều nước khác, đang trải qua một năm đầy khó khăn, biến động.

Đọc E-paper

Sức mua nhìn từ các con số: khó lý giải

Liệu sức mua tết năm nay có bằng năm trước không?

Một điều đáng ngạc nhiên là các số liệu thống kê về tổng mức hàng hóa bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đều cho thấy sức mua từ đầu năm đến nay không giảm, dù mức tăng không cao như các năm trước. 

Theo Tổng cục Thống kê, sức mua của thị trường trong nước 10 tháng đầu năm 2012 vẫn tăng 17,1% so với cùng kỳ năm 2011. Phân tích sâu hơn cho thấy sức mua hàng hóa tăng thấp hơn so với sức mua dịch vụ (tỷ lệ lần lượt là 16,2% đối với hàng hóa, 20% đối với dịch vụ và 30% với du lịch).

Thực ra, điều đáng nói ở đây là cùng thời điểm này năm ngoái, sức mua tăng đến 23,1%, nhưng nếu loại trừ yếu tố giá thì chỉ tăng có 3,9%. Trong khi đó, sức mua của 10 tháng đầu năm 2012 nếu loại trừ yếu tố giá vẫn còn tăng 6,8%.

Như vậy, nếu số liệu thống kê chính xác thì sức cầu thực tế vẫn tăng. Điều này mâu thuẫn với các nhận định cho rằng sức cầu sụt giảm mạnh trong năm nay.

Ở một góc nhìn khác, về phía cung, tức nhu cầu nhập khẩu, thì các số liệu lại cho thấy đúng là sức cầu đang giảm.

Cụ thể, 10 tháng đầu năm 2012, kim ngạch hàng nhập khẩu chỉ tăng 6,8% so với cùng kỳ năm ngoái (trong khi tỷ lệ này của 10 tháng đầu năm 2011 là 27,2%, của 11 tháng là 26,4%).

Quan trọng hơn là các doanh nghiệp trong nước lại giảm nhập khẩu so với cùng kỳ trước, trong khi vào thời điểm này năm ngoái tốc độ tăng nhập khẩu của khu vực này lên đến 25,6%. Đây là sự sa sút kép, mà biểu hiện là việc tạm ngưng hoạt động hoặc giải thể của hàng loạt doanh nghiệp.

Theo báo cáo của Chính phủ, tính đến ngày 20/9/2012, tổng số doanh nghiệp đã giải thể, ngừng hoạt động là 40.190 doanh nghiệp, tăng 6,5% so với cùng kỳ năm 2011, trong đó có 6.503 doanh nghiệp giải thể và 33.597 doanh nghiệp ngừng hoạt động.

Các doanh nghiệp đã giải thể hoặc ngừng hoạt động tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn, trong đó TP.HCM có 13.014 doanh nghiệp, Hà Nội có 9.252 doanh nghiệp, Hải Phòng có 1.010 doanh nghiệp, Đà Nẵng có 960 doanh nghiệp.

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng nguyên nhân trì trệ của nền kinh tế là do tổng cầu giảm mạnh. Chính vì sức mua yếu nên doanh nghiệp không mở rộng sản xuất, kinh doanh, thậm chí còn phải thu hẹp hoạt động, nên tiền trong ngân hàng cũng không tìm được địa chỉ để giải ngân.

Theo Ngân hàng Nhà nước, tăng trưởng tín dụng đến tháng 10 là 3,36%, một mức rất thấp trong những năm gần đây, trong khi đó tăng trưởng huy động vốn của hệ thống ngân hàng cùng thời gian này vào khoảng 14%.

Người dân, các tổ chức không biết đầu tư vào đâu ngoài việc gửi ngân hàng, còn ngân hàng cũng chẳng kiếm được mấy người vay nên đành phải bỏ tiền mua trái phiếu.

Lẽ ra, thông thường vào thời điểm cuối năm, các ngân hàng sẽ tăng lãi suất huy động để hút tiền vô nhằm đảm bảo đủ vốn cung ứng cho các nhu cầu kinh doanh, mua sắm dịp cuối năm. Nhưng năm nay, tình hình hoàn toàn ngược lại. Nhiều ngân hàng đang hạ lãi suất huy động, từ 0,5 đến 1 điểm phần trăm, để giảm bớt áp lực trả lãi khi thanh khoản đang dư thừa.

Sức mua qua lăng kính của cơ quan quản lý: tương đối lạc quan

Tại cuộc họp ngày 16/11 với các bộ, ngành liên quan về tình hình giá cả, thị trường 10 tháng đầu năm, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đưa ra dự báo là thị trường Tết Quý Tỵ 2013 sẽ không căng thẳng như những năm trước.

Mặc dù vậy, Phó thủ tướng vẫn chỉ đạo cần có biện pháp chủ động để giữ vững và bình ổn cung – cầu, giá cả, đặc biệt với những mặt hàng thiết yếu. Dự kiến, nhu cầu tiêu thụ các mặt hàng thiết yếu trong dịp tết tăng khoảng 20 – 25% so với các tháng khác trong năm và tăng khoảng 10% so với cùng kỳ năm trước. 

Trong khi đó, tổng hợp từ báo cáo của các bộ, ngành hữu quan cho thấy thị trường tết năm nay sẽ ít bị áp lực tăng giá như mọi năm. Thực vậy, chỉ số giá tiêu dùng 10 tháng đầu năm nay mới tăng 6,02%, trong đó mặt hàng thực phẩm và dịch vụ ăn uống (nhóm có quyền số tính chỉ số giá lớn nhất) chỉ tăng có 0,81%.

Cụ thể hơn, theo Bộ Công thương, các địa phương đã chuẩn bị nguồn hàng hóa phục vụ tết khá tốt. Tại Hà Nội, ước tổng lượng hàng hóa dự trữ của các doanh nghiệp trị giá khoảng 6.000 tỉ đồng, đáp ứng được khoảng 20 – 25% nhu cầu tiêu dùng tăng thêm của thành phố trong tháng tết, trong đó nguồn vốn chuẩn bị hàng hóa thiết yếu phục vụ bình ổn thị trường là 2.000 tỉ đồng (tăng 20% so với cùng kỳ năm trước).

Còn theo Sở Công thương TP.HCM, lượng hàng hóa doanh nghiệp chuẩn bị cho Tết Quý Tỵ 2013 tăng khoảng 10 – 20% so với tết năm trước.

Tổng nguồn vốn hàng hóa cung ứng cho ba tháng gồm trước, trong và sau tết được các doanh nghiệp chuẩn bị hơn 6.600 tỉ đồng (tăng hơn 1.200 tỉ đồng) với cơ cấu hàng hóa gồm: hàng từ các chợ đầu mối chiếm 40 – 50% thị phần; hàng bình ổn giá chiếm 30 – 40% thị phần; các doanh nghiệp khác chiếm 10 – 20% thị phần còn lại. Năm nay, nguồn vốn dành cho hàng bình ổn là 3.436 tỉ đồng (tăng gần 606 tỉ đồng so với Tết 2012).

Sức mua nhìn từ các doanh nghiệp: thận trọng

Mặc dù đã chuẩn bị lượng hàng tết tăng, tuy không cao như mọi năm, nhưng các doanh nghiệp cho biết họ chỉ hy vọng sức mua dịp tết năm nay bằng hoặc tăng chút ít so với cùng kỳ năm ngoái. Về phía mình, các doanh nghiệp và nhà cung cấp sẽ cố gắng giữ giá, vì yếu tố quan trọng ở thời điểm này không phải là lợi nhuận mà là bán được hàng.

Tại buổi làm việc với Ban Kinh tế ngân sách Hội đồng Nhân dân TP.HCM mới đây, bà Bùi Thị Hạnh Thu, Phó tổng giám đốc Saigon Co.op cho biết tổng lượng hàng hóa dự kiến cung ứng cho ba tháng trước, trong và sau tết được dự trữ là 38.000 tấn với tổng số vốn 3.400 tỉ đồng, tăng khoảng 25% so với Tết Nhâm Thìn.

Còn theo ông Văn Đức Mười, Tổng giám đốc Công ty Vissan, lượng hàng công ty chuẩn bị cho tết tăng 10 – 15% so với năm trước, với tổng trị giá khoảng 1.010 tỉ đồng.

Một số doanh nghiệp khác như Công ty thực phẩm công nghệ Sài Gòn có nguồn hàng chuẩn bị khoảng 231 tỉ đồng, Công ty Ba Huân chuẩn bị hàng hơn 165 tỉ đồng… Ở các siêu thị, lượng hàng BigC chuẩn bị tăng khoảng 15% so với cùng kỳ năm ngoái.

Với các doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến thực phẩm, nhiều doanh nghiệp cho biết họ chỉ dám dự trữ thêm nguyên liệu để có đơn hàng là thực hiện ngay, chứ không dám sản xuất trước vì e ngại hàng tồn kho lại tăng.

Để chuẩn bị hàng hóa bán tết, mọi năm doanh nghiệp thường tìm đến ngân hàng, nhưng năm nay nhiều doanh nghiệp cho biết họ không chọn phương cách này.

Lý do vì lãi suất cho vay 15% hiện nay vẫn là quá sức đối với họ khi mà khả năng tăng giá dường như là không thể. Hơn nữa điều kiện vay cũng khá khắt khe, họ khó lòng đáp ứng được. Vì thế, để tránh rủi ro, doanh nghiệp đành phải tự lượng sức mình mà liệu cơm gắp mắm.