Rối vì một quy định không chuẩn

Bộ phận giải đáp thủ tục thuế tại Cục thuế TP.HCM. Ảnh Quý Hòa

Luật Thuế Thu nhập cá nhân (TNCN) có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2009. Luật này đã được Quốc hội thông qua từ cuối năm 2007, và sau đó hàng loạt văn bản dưới luật liên quan đã được ban hành. Nhưng phải mãi đến ngày 12/8/2009, tức hơn 7 tháng sau khi chính thức được áp dụng, việc thực thi chỉ một điều khoản của văn bản này mới hết... rối, sau khi có Thông tư 160/2009/TT-BTC.

Đó là quy định về thời điểm xác định thu nhập chịu thuế từ tiền lương (và tiền công) và từ đầu tư vốn. Theo Luật, đó “là thời điểm tổ chức, cá nhân trả thu nhập cho đối tượng nộp thuế hoặc thời điểm đối tượng nộp thuế nhận được thu nhập”. Quy định trên được hướng dẫn cụ thể qua thí dụ: tiền lương tháng 12 và tiền thưởng 2008, cổ tức 2008, nếu được trả từ 1/1/2009 trở đi thì tính thuế TNCN. Nghĩa là, thu nhập chịu thuế được xác định theo thời điểm thu nhập thực hiện.

Rắc rối đầu tiên là sự “đụng nhau” với Pháp lệnh Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao (TNC). Đó là vì, Pháp lệnh Thuế TNC hết hiệu lực vào ngày 31/12/2008, nhưng thực tế việc thu nộp thuế này, kể cả việc quyết toán thuế cả năm 2008, chỉ có thể hoàn tất vào những tháng đầu năm 2009. Còn thuế TNCN tuy bắt đầu có hiệu lực từ 1/1/2009, song thực tế, công việc thu nộp đại trà chỉ diễn ra từ tháng 2/2009.

Chẳng hạn, tiền lương tháng 12/2008, nếu tính theo thời điểm phát sinh thu nhập, thuế nằm trong khung thời gian có hiệu lực của Pháp lệnh Thuế TNC; còn nếu tính theo thời điểm thực hiện thu nhập, đầu tháng 1/2009 chẳng hạn, nó lại nằm trong khung thời gian có hiệu lực của thuế TNCN. Mà số thuế tính theo mỗi thời điểm như vậy là khác nhau. Thí dụ: đối với thu nhập từ tiền lương, thuế TNC chỉ thu vào những người có thu nhập từ trên 5 triệu đồng/tháng; còn trong thuế TNCN, nếu là người độc thân, có thu nhập trên 4 triệu đồng đã phải nộp thuế. Thuế TNC không thu đối với thu nhập từ đầu tư vốn, nhưng thuế TNCN lại thu với thuế suất toàn phần 5%. Vì thế đã xuất hiện hiện tượng trả lương tháng 12, trả thưởng năm 2008, trả cố tức 2008 trong tháng 12/2008 để né thuế!

Rối ren trong hành thu thuế TNCN bộc lộ rõ trong việc thực hiện giãn, miễn thuế TNCN như một biện pháp kích cầu. Đầu năm 2009, Chính phủ quyết định giãn thu 5 tháng thuế TNCN từ tiền lương và đến tháng 5/2009, Quốc hội quyết định miễn thuế TNCN từ tiền lương 6 tháng đầu năm 2009 và từ thu nhập đầu tư cả năm 2009. Hướng dẫn thực hiện quyết định giãn thuế, ngày 6/2/2009, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 27, quy định số thuế TNCN được giãn là số thuế được tính theo quy định trong Luật Thuế TNCN, nghĩa là gồm cả thu nhập từ tiền lương tháng 12/2008 và tiền thưởng 2008 nếu được trả trong năm 2009.

Tuy nhiên có lẽ thấy như thế là vượt quá phạm vi giãn thuế 5 tháng đầu năm, nhất là khi Quốc hội đã quyết định miễn thuế TNCN 6 tháng đầu năm, Bộ Tài chính đã điều chỉnh lại phạm vi giãn, miễn thuế bằng cách sử dụng từ ngữ “nguồn gốc phát sinh thu nhập”. Theo đó, thuế được giãn, miễn chỉ giới hạn trong phạm vi những thu nhập có nguồn gốc trong 6 tháng đầu năm 2009. Có nghĩa là những thu nhập có nguồn gốc phát sinh từ 2008 không được miễn.

Nhưng điều này lại trái với quy định trong Luật Thuế TNCN là thuế xác định theo thời điểm chi trả. Nó cũng làm cho các đơn vị chi trả thu nhập bối rối trong việc chỉnh sửa lại các bản kê khai đã lập về giãn, miễn thuế theo hướng dẫn ban đầu của ngành thuế. Để tháo gỡ rối ren này, ngày 12/8/2009, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 160 hướng dẫn thực hiện miễn thuế TNCN tất cả thu nhập từ tiền lương, tiền thưởng có nguồn gốc phát sinh trong 6 tháng đầu năm 2009 cũng như có nguồn gốc phát sinh từ năm 2008 nhưng chi trả trong 6 tháng đầu năm 2009. Riêng tiền thưởng cả năm 2009 thì sẽ được miễn thuế cho một nửa số tiền thưởng này.

Thông tư 160 cơ bản đã gỡ được các mối rối. Theo đó, thu nhập chịu thuế được xác định theo thời điểm phát sinh. Tuy nhiên lại xuất hiện tình trạng thông tư “hiệu chỉnh” luật! Đây là việc cần khắc phục, nếu không, từ năm 2010 những rối ren tương tự vẫn có thể tái diễn. Và điều quan trọng hơn là cần rút kinh nghiệm trong soạn thảo văn bản pháp quy, bảo đảm tính chuẩn xác và hàm súc của mỗi quy định, mỗi từ ngữ, nhằm tránh những vướng mắc, rối ren trong thi hành