Biển Đông đã trở thành vấn đề quốc tế

Biển Đông đã trở thành một vấn đề mang tầm quốc tế và đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ Mỹ - Trung. Đó là khẳng định của một số học giả tại hội thảo khoa học quốc tế về biển Đông với chủ đề "Hợp tác vì an ninh và phát triển trong khu vực" ngày 11/11 ở TP.HCM (ảnh).

Ảnh: TTD

Trong ngày đầu tiên của hội thảo, các học giả đã trao đổi về tầm quan trọng của biển Đông trong bối cảnh môi trường chiến lược khu vực đang có nhiều thay đổi, và trình bày đánh giá của mình về những diễn biến xung quanh tình hình biển Đông gần đây.

Học giả Bronson Percival cho rằng đường đứt khúc chín đoạn và đòi hỏi đưa biển Đông vào "lợi ích cốt lõi" của Trung Quốc đã làm tăng nghi ngại của các nước trong khu vực. Ở Mỹ có quan điểm cho rằng Trung Quốc muốn thử phản ứng của Mỹ ở biển Đông trong bối cảnh Mỹ đang gặp nhiều khó khăn nội bộ.

Song ông cho rằng Mỹ sẽ không nhượng bộ Trung Quốc do biển Đông liên quan tới vấn đề có tính nguyên tắc cơ bản là tự do hàng hải và biển Đông sẽ là một vấn đề thường xuyên trong quan hệ Mỹ - Trung.

Giáo sư Geoffrey Till (Anh) cho rằng Trung Quốc và Mỹ đang có quan niệm hoàn toàn khác biệt trong vấn đề tự do hàng hải. Cũng như Anh trước đây, Mỹ là một cường quốc toàn cầu, trong đó lợi ích cơ bản là tự do hàng hải, gắn liền với vị thế của nước Mỹ. Vừa qua, Mỹ cảm thấy rằng Trung Quốc muốn thách thức quyền đó của Mỹ và đã phản ứng.

Giáo sư Leszek Buszynski (Úc) cho rằng Trung Quốc có nhiều trường phái với quan niệm và lợi ích khác nhau, không đồng nhất trong quan niệm về lợi ích cốt lõi, lợi ích chiến lược, lợi ích quốc gia, vì vậy Trung Quốc sử dụng các thuật ngữ này một cách lỏng lẻo, chứ không có định nghĩa chính thức, rõ ràng.

Giáo sư Carlyle A. Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Australia dự báo, cạnh tranh giữa các nước lớn trong khu vực sẽ gia tăng trong vòng 3-5 năm tới, tuy nhiên cũng có một số dấu hiệu tích cực khi ASEAN và Trung Quốc nhất trí triển khai DOC (Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông) và đàm phán COC (Quy tắc ứng xử Biển Đông).

Một số học giả, diển giả châu Á đang bàn luận trước giờ khai mạc hội thảo "Biển Đông: Hợp tác vì an ninh và phát triển trong khu vực". Ảnh: Vũ Lê.

Đến hội thảo về Biển Đông lần II trong một hình ảnh mới, trẻ trung, nói tiếng Anh lưu loát, diễn giả, học giả Trung Quốc cũng chia sẻ thẳng thắn về vấn đề Biển Đông.

Điển hình là phát biểu của Giáo sư Su Hao đến từ Đại học Ngoại giao Bắc Kinh. Ông Su Hao nhấn mạnh, Trung quốc luôn hành xử có trách nhiệm ở Biển Đông vì cần môi trường hòa bình với các nước xung quanh để phát triển. Nếu Trung quốc không hòa bình thì không thể có không khí hợp tác trong khu vực như hiện nay. Về “lợi ích cốt lõi” ở Biển Đông, giáo sư Su Hao cho rằng chưa bao giờ Trung Quốc sử dụng thuật ngữ đó trong các tài liệu chính thức. Về đường đứt khúc 9 đoạn, ông Su Hao cho rằng Trung Quốc quan niệm vùng nước bên trong đường đứt khúc là vùng nước lịch sử, trong công ước luật biển quốc tế cũng thừa nhận về các vùng biển lịch sử, như trường hợp vùng biển giữa Hy Lạp và Thổ nhĩ kỳ.

Giám đốc Học viện Ngoại giao Việt Nam, Dương Văn Quảng cho biết, cần nhìn Biển Đông dưới 3 góc độ. Thứ nhất, tranh chấp lãnh thổ, chủ quyền cần được giải quyết thông qua đối thoại, đàm phán trực tiếp giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ có liên quan, không dùng vũ lực trong bất cứ hoàn cảnh nào. Một trong những cơ sở quan trọng nhất để giải quyết các tranh chấp này là Công ước về Luật Biển của Liên Hiệp quốc năm 1982.

Các diễn giả đang trao đổi trong giờ giải lao hội thảo về Biển Đông lần II. Ảnh: Vũ Lê.

Thứ hai, Biển Đông là một trong những vùng biển trọng yếu, có vị trí chiến lược và nhộn nhịp nhất thế giới, vì vậy, cần đảm bảo, duy trì tự do đi lại, an toàn trên vùng biển này.

Thứ ba, Biển Đông cung cấp sinh kế cho các cộng đồng dân cư ven bờ và đóng vai trò quan trọng cho sự phát triển kinh tế của các nước ASEAN và Trung Quốc. Do vậy, hòa bình, ổn định, phát triển bền vững và an ninh con người, trong đó có cả cứu hộ, cứu nạn ở Biển Đông đã trở thành trọng tâm trong chương trình nghị sự của các cuộc gặp chính thức giữa ASEAN và Trung Quốc.

Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) được ký kết năm 2002 trên tinh thần đó. Nhưng DOC chưa đủ, các nước kỳ vọng một bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) có tính ràng buộc hơn, chặt chẽ hơn và toàn diện hơn sẽ được đàm phán và ký kết trong tương lai.

Ông Quảng phân tích thêm, hội thảo quốc tế về Biển Đông có thể tạm gọi là kênh phụ hỗ trợ cho các nhà hoạch định chính sách có nhiều tham khảo để nghiên cứu những giải pháp phù hợp với lợi ích mỗi bên và được các bên chấp nhận.

Ngày mai, các học giả sẽ tiếp tục thảo luận về chủ đề giải quyết tranh chấp trên biển Đông và phương hướng hợp tác giữa các quốc gia trong khu vực.