Tham quan công sở: Cũ người, mới ta

Lượng khách vượt ngoài dự kiến, nóng hơn cả SEA Games 32. Rất nhiều khách đành phải chờ dịp sau (nhưng chưa biết lúc nào). Đây là tín hiệu lạc quan, lan tỏa thông điệp thân thiện, cầu thị từ chính quyền đến nhu cầu du khách, người dân lẫn các công ty lữ hành. 

Thời gian tham quan tòa nhà từ 8-12 giờ và 14-17 giờ với thời lượng 60 phút, gồm 15 phút trước trụ sở, 35 phút bên trong và 10 phút chụp ảnh.

Tòa nhà xây dựng từ năm 1898-1909 theo thiết kế của kiến trúc sư Femand Gardès, với phong cách đặc trưng châu Âu; bố cục Phục Hưng, trang trí Baroque và Rococo, cửa sắt Art Nouveau... Thời Pháp thuộc, tòa nhà mang tên "Hôtel de Ville", người Việt gọi là Dinh Xã Tây. Thời Việt Nam Cộng Hòa, là Tòa Đô chánh Sài Gòn. Sau năm 1975, đây là nơi làm việc của HĐND - UBND TP.HCM.

Nằm trong quần thể kiến trúc, nghệ thuật cổ trung tâm TP.HCM, cùng với Nhà hát Thành phố, Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện Thành phố, Viện Kiểm sát và Tòa án Nhân dân Thành phố, Dinh Thượng thơ (hiện là trụ sở làm việc của Sở Thông tin - Truyền thông và cả Sở Công Thương), trụ sở Sở Văn hóa và Thể thao, Cục Hải quan, Ngân hàng Nhà nước, Bến Nhà Rồng... thì trụ sở HĐND - UBND TP.HCM được du khách và người dân quan tâm đặc biệt vì đây chính là hội sở cơ quan quyền lực cao nhất của TP.HCM từ khi khai trương, bất kể biến động lịch sử.

Tham quan trụ sở công quyền là chuyện "xưa rồi Diễm" của thế giới, không riêng gì các nước phát triển như không ít người nghĩ. Định kỳ, các cơ quan công quyền Pháp đều mở cửa cho người khách và người dân tham quan. Tòa nhà quốc hội Mỹ mở cửa thường xuyên, Nhà Trắng chỉ mở định kỳ với quy trình kiểm soát an ninh chặt chẽ. Anh, Úc và nhiều nước khác đều tương tự.

Trong khu vực các quốc gia Đông Nam Á - ASEAN, Tòa thị chính City Hall (Singapore) sắp xếp lại công năng, dành không gian làm bảo tàng trưng bày các hiện vật, tư liệu về các sự kiện lịch sử đảo quốc sư tử. Brunei biến cung điện Hoàng gia thành phức hợp 6 sao The Empire Hotel Country Club. Campuchia là bậc thầy về tour tham quan trụ sở công quyền. Nhà khách Sihanouk (Siem Reap) hiện là Grand Hotel DAngkor 5 sao cổ kính.

Hoàng cung Campuchia - nơi vua Norodom Sihamoni đang ở và làm việc là điểm tham quan hàng đầu của du khách khi đến thủ đô Phnom Penh. Ngoại trừ nhà vua ở và làm việc, thì các công trình khác như Nhà khách (nơi vua tiếp các nguyên thủ quốc gia), chùa Ngọc Lục Bảo (còn gọi là chùa Bạc, chùa Vàng)... đều mở cửa đón khách với giá vé vào cửa 10 USD. Người Khmer và sinh ra ở Campuchia được miễn phí. Nếu vua tiếp khách, Hoàng cung sẽ tạm thời đóng cửa. Tiếp khách xong, hôm sau lại đón du khách. 

Ở Việt Nam, Đồng Tháp là địa phương tiên phong đột phá loại hình tham quan trụ sở công quyền với "Cà phê doanh nhân". Ban đầu là để lãnh đạo tỉnh gặp gỡ các doanh nghiệp, trực tiếp tháo gỡ khó khăn, giảm hành chính, tiết kiệm thời gian lòng vòng giữa các sở. Doanh nhân được uống cà phê do chủ tịch tỉnh mời, tại trụ sở UBND tỉnh nên mọi người quen gọi là "Cà phê chủ tịch".

Từ 6 giờ 30 phút - 7 giờ 30 phút, trước giờ làm việc, lãnh đạo tỉnh dành thời gian gặp gỡ doanh nghiệp và người dân. Thường là báo trước để xếp lịch vì lãnh đạo nhiều khi đi cơ sở, làm việc với Trung ương và các tỉnh. Trên tinh thần đó, không ngừng được "nâng cấp", Dinh Tỉnh trưởng (người dân Đồng Tháp quen gọi như vậy) dần dần trở thành điểm tham quan nhộn nhịp vào dịp Tết Nguyên đán. Nếu báo trước, các công ty lữ hành có thể đưa du khách đến tham quan trong giờ hành chính.

Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Phạm Thiện Nghĩa cho biết, Đồng Tháp đang triển khai mô hình "tham quan hành chính công sở" để người dân và du khách hiểu thêm về chính quyền thân thiện, lắng nghe. Lâu dài có thể làm tường kính để khách có thể tham quan mà không phải mở cửa, làm xáo trộn công việc viên chức; như mô hình du lịch công nghiệp, tham quan nhà máy.

Cách đây cả chục năm, cá nhân tôi từng đề nghị "dời trụ sở UBND TP.HCM về khu hành chính mới, lấy trụ sở hiện nay làm bảo tàng và điểm tham quan". Trong khi chờ đợi, dành một phần làm điểm tham quan định kỳ. Ban đầu cuối tháng, nâng dần lên cuối tuần. Số lượng quy định, đăng ký trực tuyến. Mở thông tầm từ 8-20 giờ.

TP.HCM còn nhiều kiến trúc cổ đang làm công sở. Các tỉnh, thành khác cũng có. Hà Nội có nhiều nhất. Tham quan Phủ Chủ tịch (Dinh Toàn quyền Đông Dương), Nhà khách Chính phủ (Dinh Thống sứ Bắc Kỳ), Tòa nhà Quốc hội, trụ sở các cơ quan trung ương... tại sao không?

Đến tận bây giờ chúng ta mới bàn tour tham quan công sở là rất chậm, nhưng không bao giờ muộn. Chậm còn hơn không. Bởi biết đâu, du lịch công sở Việt Nam lại "đi sau, về trước"?

(*) Chủ tịch Lửa Việt Tours