Tác chiến điện tử - 'sát thủ vô hình' của Nga tại chiến trường Ukraine

Tổ hợp Krasukha-4 - một trong các khí tài tác chiến điện tử hiệu quả của Nga.

Các thiết bị điện tử khác như radar phản pháo và hệ thống điều khiển máy bay không người lái (UAV) khi hoạt động đều có nguy cơ dẫn đến các trận pháo kích hoặc tập kích tương tự. Đây là kết quả của tác chiến điện tử - hoạt động được ví như "sát thủ vô hình" trong chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine. Hoạt động này gồm 3 yếu tố cơ bản là trinh sát, tấn công và bảo vệ. 

Khi trinh sát, lực lượng tác chiến điện tử thu thập thông tin tình báo qua định vị tín hiệu điện tử của đối phương. Khi tấn công, họ phát "nhiễu trắng" để vô hiệu hóa hoặc suy giảm năng lực hệ thống của đối phương, trong đó có liên lạc vô tuyến, điện thoại di động, radar phòng không hoặc radar pháo binh. Khi bảo vệ, lực lượng tác chiến điện tử có thể phát thông tin giả đánh lừa đối phương, khiến họ nhầm lẫn và có thể bắn trượt mục tiêu.

Do đó, khi tấn công, tác chiến điện tử được áp dụng để chống lại pháo binh, tiêm kích, tên lửa hành trình, UAV của đối phương và bảo vệ lực lượng. Hiện, việc vô hiệu hóa UAV đang trở thành yếu tố chính để giành lợi thế tại chiến trường Ukraine, khi lực lượng pháo binh của 2 bên đều dựa vào UAV trinh sát.

Tại Donbass nói riêng, tác chiến điện tử đã trở thành vũ khí đắc lực cho quân đội Nga và chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine nói chung đang trở thành chiến trường quyết liệt giữa lực lượng tác chiến điện tử 2 bên. 

Theo một quan chức tình báo Ukraine, tác chiến điện tử của Nga là "mối đe dọa khá nghiêm trọng" khi làm gián đoạn các nỗ lực trinh sát và liên lạc giữa chỉ huy với binh sĩ. "Nga gây nhiễu các thiết bị thu tín hiệu GPS trên UAV mà Ukraine sử dụng để xác định và chỉ thị mục tiêu cho pháo binh", quan chức này nói.

Tổ hợp Nota, phát triển bởi Tritel, được thiết kế để lực lượng Ukraine xử lý các UAV khác nhau và ngăn chặn các mạng liên lạc di động. Ảnh: Mikhail Zhirohov

Đại tá Laurie Buckhout - người từng chỉ huy binh chủng tác chiến điện tử của lục quân Mỹ, nói: "Gây nhiễu có thể nhanh chóng làm 'mù và điếc' một máy bay quân sự, điều rất nguy hiểm, đặc biệt khi phi công mất tín hiệu GPS và radar trong lúc đang bay với vận tốc hơn 900 km/h".

Trên thực tế, quân đội Mỹ đã chứng kiến hoạt động của lực lượng tác chiến điện tử Nga ở Syria. Theo Đại tướng Raymond Thomas - cựu chỉ huy Bộ Tư lệnh Chiến dịch Đặc biệt Mỹ, hệ thống liên lạc của các phi công Mỹ "thường xuyên bị đánh sập tại Syria trong môi trường tác chiến điện tử dữ dội nhất", hệ thống kiểm soát và cảnh báo trên không (AWACS) cũng bị những tổ hợp tiên tiến của Nga "bịt mắt".

Hiện, chưa rõ Nga triển khai bao nhiêu khí tài và đơn vị tác chiến điện tử tại Ukraine. Giới chuyên gia phương Tây nhận định mỗi nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn (BTG) của Nga, gồm khoảng 1.000 quân nhân, được trang bị 1 đơn vị tác chiến điện tử. Trong khi đó, Lầu Năm Góc cho biết 110 BTG của Nga đang tham chiến ở Ukraine.

Phía Ukraine cho biết đã thu được hoặc phá hủy một số khí tài tác chiến điện tử của Nga, trong đó có tổ hợp Krasukha-4 và Borisoglebsk-2. Krasukha-4 có thể gây nhiễu tín hiệu vệ tinh, radar giám sát và vũ khí dẫn đường từ khoảng cách hơn 160km. Borisoglebsk-2 có thể gây nhiễu các hệ thống dẫn đường của UAV và tín hiệu vô tuyến kích nổ mìn có điều khiển.

Một UAV Nga bị Lực lượng Không kích Ukraine bắn hạ vào tháng 5/2022. Trong giai đoạn đầu của chiến sự, năng lực của tác chiến điện tử có thể không được thể hiện nhiều, song lợi thế của nó đang ngày càng rõ ràng hơn tại Donbass. Ảnh: AP

Ngược lại, lực lượng Nga cũng nhắm mục tiêu vào các đơn vị tác chiến điện tử của Ukraine. Bộ Quốc phòng Nga ngày 26/5 thông báo quân đội nước này đã phá hủy một trung tâm tình báo điện tử của Ukraine ở Dniprovske, tỉnh Mykolaiv.

Theo AP News, các chỉ huy quân sự thường ít khi đề cập tới tác chiến điện tử, đặc biệt trong khi xảy ra giao tranh, do sợ làm lộ bí mật và gây nguy hại cho hoạt động tác chiến. James Stidham - chuyên gia bảo mật từng tư vấn cho Bộ An ninh Nội địa Mỹ, nhận xét tác chiến điện tử là lĩnh vực "được bảo mật cực kỳ nghiêm ngặt do phụ thuộc vào nhiều công nghệ tiên tiến, cũng như lợi ích thu được có thể bị sao chép và xóa sổ rất nhanh".