Quản trị giá trong kinh tế thị trường

Chiến lược định giá thường quyết định sự thành công hay thất bại của một DN, do đó, điều quan trọng là phải định giá sao cho phù hợp. Nhà kinh tế học Adam Smith đã khẳng định “bàn tay vô hình” của thị trường dựa vào sự biến động của giá cả. Trong đó, giá hàng hóa đóng vai trò quan trọng để xác định sự phân phối hiệu quả nguồn lực trong thị trường vì giá đóng vai trò là tín hiệu về sự thiếu hụt và thặng dư, giúp DN và người tiêu dùng phản ứng với những điều kiện thị trường thay đổi. Hiệu quả phân bổ được cho là xảy ra khi lợi ích cận biên (MU-marginal utility) từ hàng hóa bằng chi phí biên (MC-marginal cost). Hiệu quả phân bổ này sẽ đạt được ở mức sản lượng QM khi mà giá PM thị trường = chi phí biên (hình 1). Hay nói cách khác là khi đường cung S gặp đường cầu D.

Nếu hàng hóa khan hiếm thì giá sẽ có xu hướng tăng, khuyến khích các công ty cố gắng tăng nguồn cung, và ngược lại, hàng hóa dư thừa thì giá sẽ có xu hướng giảm, khuyến khích người mua và khiến công ty cố gắng cắt giảm nguồn cung. Giá cả cũng giúp tái phân phối hàng hóa có ít nhu cầu sang hàng hóa và dịch vụ được người tiêu dùng đánh giá cao hơn.

Thực tế từ ngành nông nghiệp cho thấy, khi mất mùa thì sản lượng nông sản giảm từ Q1 xuống Q2 (đường cung hàng hóa dịch chuyển từ S1-S2) dẫn đến giá hàng hóa sẽ tăng từ P1- P2 (được giá). Trong ngắn hạn, nguồn cầu D không co giãn theo giá nên cầu chỉ giảm nhẹ không đáng kể (hình 2). Khi được mùa thì nguồn cung nông sản tăng làm cho giá sản phẩm giảm (mất giá) nếu như DN không có các giải pháp đa dạng hóa và phát triển thêm thị phần.

Tuy nhiên, thị trường không đứng yên. Nếu giá tăng từ P1 lên P2, lợi nhuận của nông sản tăng và khi đó DN có doanh thu lớn hơn chi phí.

Mức giá cao là động lực để DN tăng sản lượng. Do đó, theo thời gian, giá cao hơn khiến đầu tư vào ngành nhiều hơn (hình 3) và nguồn cung S2 tăng trở lại mức nguồn cung trong dài hạn SLR với mức giá phù hợp hơn.

Người tiêu dùng là một trong ba chủ thể của nền kinh tế thị trường và tác động mạnh đến giá thành sản phẩm, và ngược lại giá cả ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng. Có thể minh họa sự tác động qua lại giữa người tiêu dùng và giá dầu tăng cao do chuỗi cung ứng bị khủng khoảng làm cho sản lượng giảm từ Q1 xuống Q2 (hình 4). Trong ngắn hạn, đường cầu kém co giãn theo giá. Tuy nhiên, sự cạn dần của loại tài nguyên này chắc chắn ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng nên họ sẽ tìm mua xe máy, ô tô có hiệu suất sử dụng nhiên liệu tốt hơn hoặc tìm kiếm phương tiện thay thế khác như xe đạp, xe công cộng, dẫn đến nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch giảm dần. Đó là cơ hội phát triển của ngành năng lượng xanh để đáp ứng với sự thay đổi này của người tiêu dùng. Hơn nữa, đây cũng là thời điểm để các nước đang phát triển tận dụng công nghệ cao thúc đẩy lợi thế cạnh tranh về qui mô kinh tế (Economies of scale) trong việc cơ cấu lại hạ tầng giao thông - vận tải nhằm hướng tới phương tiện giao thông công cộng như xe buýt, tàu điện và đường sắt cao tốc. Trong dài hạn, cùng với sự tăng cường đầu tư vào năng lượng thay thế và nhu cầu nhiên liệu hóa thạch với sản lượng Q2 tiếp tục giảm QLR, dẫn đến giá xăng dầu giảm theo quy luật thị trường.

Để phát huy tích cực hơn nữa vai trò và chức năng của giá thành trong quản trị nguồn lực tài chính, việc hoạch định chiến lược giá cho sản phẩm và dịch vụ cần lưu ý nghiên cứu sâu thêm ba lĩnh vực sau:

Một là, với sự tác động của các yếu tố quốc tế, giá hàng hóa có thể lên xuống thất thường, gây ra tình trạng tiêu dùng dưới mức hoặc quá mức dẫn đến bất cập trong vận hành kinh tế thị trường trong nước và xuất nhập khẩu.

Hai là, giá giúp nguồn lực tài nguyên chuyển sang khu vực có nhu cầu lớn nhất, nhưng nó có thể dẫn đến sự phân bổ không công bằng, làm cạn kiệt tài nguyên và bất bình đẳng trong lĩnh vực môi trường và xã hội. Đặc biệt, trong nền kinh tế có đặc thù là đất đai thuộc về sở hữu toàn dân, việc xác định giá trong kinh doanh phụ thuộc rất nhiều vào quy hoạch và quy định pháp luật liên quan đến mục đích sử dụng đất. Hơn nữa, cũng cần lưu ý rằng, thị trường bất động sản và thị trường tài chính có mối liên quan cộng sinh trong nền kinh tế thị trường, nên cần quản lý tốt giá cả trong hai lĩnh vực này để tránh sự khủng khoảng. Trong thời điểm thiên tai, xung đột vũ trang, dịch bệnh làm khan hiếm hàng hóa, dịch vụ thiết yếu dẫn đến giá cả tăng cao, gây ảnh hưởng đến nhu cầu của người dân thì cần có kế hoạch mang tính phân phối công bằng hơn là phân phối chạy theo lợi nhuận và giá cả leo thang của thị trường.

Ba là, trong tình trạng độc quyền và lợi ích nhóm cũng như môi trường cạnh tranh không minh bạch ở các lĩnh vực bất động sản, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, đầu tư công, đấu thầu, thuế quan, thị trường chứng khoán, sở hữu chéo ngân hàng, giá cao hoặc thấp hơn có thể không phản ánh sự thiếu hụt hoặc dư thừa hàng hóa mà phản ánh sức mạnh độc quyền dẫn đến sự phân bổ kém hiệu quả do đầu cơ trục lợi, tham nhũng làm méo mó sự vận hành của thị trường và nền kinh tế bị trì trệ.

Có thể nói chiến lược giá thành sản phẩm (bao gồm xây dựng phương pháp xác định giá, biện pháp triển khai cũng như quy trình thanh kiểm tra, kiểm toán) đóng vai trò then chốt đảm bảo xây dựng và phát triển thể chế và cấu trúc đồng bộ cho thị trường tài chính. Quản trị nguồn tài chính trước hết phải định giá khách quan và chính xác, tạo tính thanh khoản để khai thác và thúc đẩy hiệu quả tối ưu cho các nguồn lực khác như con người, sản xuất và tài nguyên nhằm phát huy sự đổi mới và sáng tạo của con người cũng như huy động mọi nguồn vốn vào việc phát triển bền vững nền kinh tế.