Nhiều dự án đình trệ, Bộ trưởng Tài chính cảnh báo nguy cơ lãng phí vốn vay

Ông cho biết tiến độ giải ngân chậm không chỉ bắt nguồn từ những vướng mắc về thể chế mà còn do sự trì trệ ở khâu triển khai của các địa phương.

Trước đây, thủ tục vay vốn ODA phải trải qua nhiều bước phê duyệt từ Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước đến các quy trình tương tự tại địa phương. Điều này khiến thời gian xử lý kéo dài, khiến các nhà tài trợ lớn như World Bank, ADB nhiều lần phàn nàn khi thời gian thẩm định của Việt Nam vượt xa mức phổ biến 12 - 15 tháng trên thế giới.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng về cải cách thủ tục ODA, Bộ Tài chính đã trình cơ quan có thẩm quyền sửa đổi nhiều quy trình liên quan nhằm đưa tiến độ phê duyệt và giải ngân về mức tương đương thông lệ quốc tế. Bộ trưởng cho biết đây là nỗ lực rất lớn để cải thiện khả năng hấp thụ vốn của Việt Nam.

Tuy vậy, theo số liệu đến giữa tháng 10, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công từ nguồn vốn nước ngoài mới đạt gần 18,7%, ước cả tháng 10 khoảng 20% kế hoạch - thấp hơn nhiều so với cùng kỳ các năm trước. Trong 108 dự án được giao kế hoạch vốn, chỉ 72 dự án có giải ngân; 36 dự án còn lại vẫn “đứng im”, trong đó 12 dự án chưa hoàn tất ký kết hoặc chưa có hiệu lực hiệp định vay.

Tiếp tục thảo luận, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ lo ngại khi năng lực quản lý dự án ở địa phương còn hạn chế, dẫn đến chậm tiến độ, đội vốn và kéo dài thời gian thực hiện. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - Ủy viên kiêm nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, cho rằng cần đánh giá rõ năng lực quản trị dự án của các cơ quan đề xuất vay vốn, đặc biệt là UBND cấp tỉnh và doanh nghiệp nhà nước.

Một số đại biểu khác, trong đó có ông Phạm Trọng Nhân - Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động TP.HCM, nhận định việc giám sát sử dụng vốn vay tại nhiều địa phương còn yếu.

Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Nguyễn Văn Thân nêu vấn đề vì sao “năm nào Thủ tướng cũng phải kêu gọi giải ngân”, trong khi nguyên tắc là các dự án đã có trong kế hoạch thì phải bảo đảm sự sẵn sàng. Tính đến cuối tháng 10, giải ngân vốn đầu tư công mới đạt 51,7%, tức hơn 400.000 tỷ đồng vẫn chờ được khơi thông trong hai tháng cuối năm. Ông cảnh báo việc chậm giải ngân gây đọng vốn, tăng chi phí lãi vay và làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách.

Nhiều đại biểu đề nghị Chính phủ tăng cường minh bạch thông tin về nợ công, nghĩa vụ trả nợ và tình hình sử dụng vốn để phục vụ công tác giám sát. Đại biểu Tô Ái Vang (Cần Thơ) đề xuất nâng vai trò của Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan thuộc Quốc hội trong theo dõi, kiểm toán hoạt động vay - trả nợ, bảo đảm nguyên tắc bình đẳng giữa các chủ nợ.

Trong khi đó, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Hà Nội) kiến nghị bổ sung quy định về hệ thống dữ liệu liên thông nợ công, giao Bộ Tài chính chủ trì nhằm khắc phục tình trạng các đơn vị phải đối chiếu thủ công như hiện nay.

Theo các ý kiến tại phiên họp, việc khơi thông nguồn vốn, nâng cao năng lực quản trị và cải cách thủ tục sẽ là yếu tố quyết định giúp nâng hiệu quả đầu tư công, hạn chế lãng phí và bảo đảm an toàn nợ công trong thời gian tới.