 |
Ảnh minh họa: Quý Hòa |
Đâu là nguyên nhân?
Thanh khoản hệ thống dồi dào...
Một chỉ báo cho thấy lượng thanh khoản của hệ thống dồi dào là thời gian gần đây Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hút vốn ròng khá mạnh trên thị trường mở (OMO). Cụ thể trong tuần từ 8 - 12/1, NHNN đã hút ròng 107,2 tỷ đồng qua kênh OMO và 17.292 tỷ đồng qua kênh tín phiếu, khi trong tuần đã phát hành 46.999,4 tỷ đồng tín phiếu trong khi lượng vốn đáo hạn trong tuần chỉ là 29.707 tỷ đồng. Như vậy, tổng hợp hai kênh OMO và tín phiếu, NHNN đã hút ròng 17.399,6 tỷ đồng từ thị trường.
Một dấu hiệu khác là các phiên đấu thầu trái phiếu chính phủ tiếp tục thu hút nhà đầu tư dù lãi suất trúng thầu giảm mạnh. Cụ thể, lượng đặt thầu cho kỳ hạn 7 năm gấp 2,6 lần giá trị gọi thầu với tỷ lệ trúng thầu đạt 100% tại mức lãi suất 4,35%, giảm 0,53% so với lần trúng thầu gần nhất.
Lượng đặt thầu kỳ hạn bằng 7,1 lần giá trị gọi thầu với tỷ lệ trúng thầu cũng đạt 100% tại mức lãi suất 4,9%, giảm 0,25% so với lần trúng thầu gần nhất. Đặc biệt lượng đặt thầu cho kỳ hạn 15 năm gấp 7,95 lần giá trị gọi thầu và tỷ lệ trúng thầu cũng ở mức tối đa 100% tại mức lãi suất 5,2%, giảm 0,55% so với lần trúng thầu gần nhất.
Với việc NHNN mua mạnh USD để gia tăng dự trữ ngoại hối ngay trong nửa tháng đầu năm nay với 2,5 tỷ USD, đồng nghĩa với việc bơm hơn 56.000 tỷ đồng vào thị trường, thì thanh khoản hệ thống dồi dào là điều tất yếu, nhất là khi những tháng cuối năm 2017 lượng ngoại tệ mua vào cũng ở mức khá lớn. Thống kê cho thấy trong năm 2017, dự trữ ngoại hối đã tăng 13 tỷ USD, riêng trong quý IV/2017 NHNN đã mua thêm khoảng 7 tỷ USD.
 |
Dù vậy, lãi suất trên thị trường 2 vẫn tăng kể từ tháng 12/2017 đến nay và khả năng sẽ còn tiếp tục đi lên từ đây cho đến Tết Nguyên đán. Theo thống kê từ website của NHNN, lãi suất thị trường liên ngân hàng sau khi ổn định trong tháng 12/2017 thì có dấu hiệu tăng trong tháng đầu năm 2018.
Cụ thể, lãi suất qua đêm sau giai đoạn liên tục ở mức thấp kỷ lục, dưới 1%, thì gần đây đã tăng lên quanh vùng 2%. Tương tự lãi suất ở kỳ hạn 1 tuần và 2 tuần cũng đã tăng lên vùng 2,5%. Doanh số cho vay bình quân cũng tăng cao so với giai đoạn trước đây.
...nhưng không dành cho tất cả
Dù thanh khoản toàn hệ thống dồi dào nhưng chủ yếu diễn ra ở những ngân hàng lớn có thế mạnh về huy động vốn. Đặc biệt sau khi Luật Sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng cho phép ngân hàng phá sản (có hiệu lực từ ngày 5/1/2018) thì dòng tiền gửi ngày càng có xu hướng chạy về những ngân hàng thương mại nhà nước hoặc ngân hàng cổ phần có thương hiệu, uy tín, do tâm lý lo ngại của khách hàng.
Dù thanh khoản toàn hệ thống dồi dào nhưng chủ yếu diễn ra ở những ngân hàng lớn có thế mạnh về huy động vốn. Đặc biệt sau khi Luật Sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng cho phép ngân hàng phá sản (có hiệu lực từ ngày 5/1/2018) thì dòng tiền gửi ngày càng có xu hướng chạy về những ngân hàng thương mại nhà nước hoặc ngân hàng cổ phần có thương hiệu, uy tín, do tâm lý khách hàng lo ngại nhiều hơn.
Trong khi đó, với việc trần lãi suất huy động USD vẫn duy trì ở mức 0% thì dòng tiền gửi ngoại tệ cũng tập trung về các ngân hàng lớn như Vietcombank, do đó việc NHNN mua ngoại tệ cũng chỉ xảy ra ở những ngân hàng lớn. Thống kê cho thấy huy động vốn của VCB năm 2017 tăng 21%, trong đó huy động vốn ngoại tệ tăng đến 19%.
Việc giảm lãi suất cho vay vừa qua cũng chỉ mới hiện thực hóa tại nhóm 4 ngân hàng thương mại nhà nước là Vietcombank, BIDV, Vietinbank và Agribank, bên cạnh một số ngân hàng thương mại cổ phần lớn khác, chứ chưa thể diễn ra đồng loạt trên toàn hệ thống như mong muốn của Chính phủ.
Vì vậy, sau khi NHNN giảm lãi suất trên OMO thì một diễn biến khác là từ ngày 15/1, Trung tâm Thông tin tín dụng thuộc NHNN (CIC) đã quyết định giảm tiếp 12% dịch vụ thông tin tín dụng đối với các sản phẩm, dịch vụ do CIC xây dựng và cung cấp cho các tổ chức tín dụng nhằm góp phần hỗ trợ các tổ chức tín dụng giảm chi phí hoạt động, tiến đến giảm lãi suất cho vay.
Dù vậy, một số ngân hàng trong tháng đầu năm nay đã phải tăng lãi suất huy động để thu hút nguồn tiền từ dân cư, trong bối cảnh nhu cầu kinh doanh, thanh toán dịp cuối năm Âm lịch tăng lên. Như MaritimeBank (MSB) tăng 0,25% lãi suất huy động áp dụng từ ngày 10/1/2018 với các kỳ hạn 6 - 11 tháng lên mức 6,7%, VIB từ ngày 16/1 tăng 0,1% ở kỳ hạn 12 tháng lên mức 7,9%. Những ngân hàng khác như Bản Việt, Sacombank, SHB, Saigonbank cũng tăng lãi suất huy động.
Với diễn biến nguồn tiền gửi giữa các ngân hàng ngày càng phân hóa, trong khi thanh khoản cuối năm tiếp tục tăng thì các ngân hàng nhỏ buộc phải tìm kiếm nguồn vốn vay trên thị trường 2 nhiều hơn.
Đó là cơ hội "kiếm ăn" đối với những ngân hàng lớn vốn có lợi thế về thương hiệu, uy tín, mạng lưới và nguồn khách hàng, bao gồm khách hàng doanh nghiệp với lượng tiền gửi thanh toán khổng lồ, nên đang trong tình trạng dồi dào thanh khoản. Do đó, lãi suất cho vay trên thị trường liên ngân hàng tăng trong bối cảnh thanh khoản toàn hệ thống nói chung được nhận định dồi dào cũng không có gì lạ.
