Lịch sử tư tưởng Trung Quốc: Mở ra những góc nhìn mới

Anne Cheng có cha mẹ là người Trung Quốc nhưng sinh ra và lớn lên tại Pháp. Bà nhận bằng Tiến sĩ Hán học năm 27 tuổi và trước đó, được đào luyện trong môi trường giáo dục về khoa học cổ điển và nhân văn châu Âu. Anne Cheng là học giả uy tín hàng đầu ở Pháp và giữ vị trí Giáo sư chủ trì lĩnh vực trí thức Trung Quốc tại College de France. Trong các công trình nghiên cứu của bà, tác phẩm để lại dấu ấn đậm nhất là cuốn Lịch sử tư tưởng Trung Quốc.

Ngay sau khi xuất bản, cuốn sách đã được Viện Hàn lâm Văn khắc và Văn chương Pháp trao giải thưởng Stanilas Julien (1997) và Viện Hàn lâm Khoa học Đạo đức và Chính trị Pháp trao giải thưởng Dagnan-Bouveret (1998). Cuốn sách được đón nhận nồng nhiệt không chỉ trong cộng đồng Pháp ngữ (tái bản vào các năm 2002, 2014) mà còn được được chuyển ngữ sang 9 thứ tiếng (Ý, Rumani, Bungari, Tây Ban Nha, Séc, Bồ Đào Nha, Nhật, Ả Rập, Trung Quốc). Ấn bản tiếng Việt là ngôn ngữ thứ 10, bản tiếng Đức được ấn hành tháng 5/2022 tới đây.

Cheng chia sẻ cảm hứng để bà viết cuốn sách này là “bắt nguồn từ tinh thần phê phán lẫn thấu cảm, đứng từ góc độ của cả người trong cuộc và ngoài cuộc. Công trình này cơ bản chỉ mang tính gợi dẫn, không chủ ý mang đến một lượng tri thức như là các chân lý định sẵn mà hy vọng khơi dậy tâm lý tò mò và hứng thú cho người đọc: đó là những ‘chìa khóa’, những cuốn sách có giá trị và hữu ích đối với độc giả nhằm giúp cho họ tôi rèn được ‘chìa khóa’ của riêng mình".

Bà mong mỏi được cùng độc giả chia sẻ niềm vui viếng thăm những nhà tư tưởng lỗi lạc, chia sẻ một góc nhìn từ tác giả, một người sở hữu hai nền văn hóa phương tây và Trung Quốc. Vì vậy, cuốn sách có dáng dấp một tác phẩm triết học hơn là một tác phẩm sử học, mặc dù cả hai bình diện đều có dấu ấn đậm nét.

Với việc bổ sung một bản dịch sách “Lịch sử tư tưởng Trung Quốc” của Anne Cheng, độc giả tiếng Việt có cơ hội thưởng thức một ấn phẩm có nhiều ưu điểm so với các bộ sách tư tưởng Trung Quốc bằng Việt ngữ đã xuất bản trước đây.

Những ưu điểm chủ yếu có thể kể ra là: (1) góc nhìn phương Tây của một học giả người Pháp gốc Hoa đủ độ uyên thâm về truyền thống Hán học, từ đó tóm tắt được điểm tinh hoa của hai nền học vấn Đông - Tây; (2) bút pháp thiên về biện giải, phân tích, xâu chuỗi, trừu tượng hóa, chứ không phải là khảo cứu tư liệu ngữ văn, mô tả tác phẩm và hành trạng nhân vật; (3) tri thức và ảnh hưởng của Phật giáo được coi trọng như là một tác nhân thúc đẩy sự phát triển của dòng lịch sử tư tưởng; (4) các giai đoạn lịch sử tư tưởng được trình bày một cách cân đối, toàn diện, có hệ thống lớp lang, có tính xâu chuỗi và gắn kết để tạo thành dòng mạch tư tưởng một cách thông suốt.

Trong tương quan so sánh về dung lượng với nhiều cuốn sách khác về tư tưởng Trung Quốc xuất bản vào giai đoạn nửa cuối thế kỷ XX, Lịch sử tư tưởng Trung Quốc có độ dày ở mức trung bình (bản dịch tiếng Việt 684 trang). Đó là một dung lượng vừa phải, không quá ngắn gọn đến mức quy giản, cũng không quá đồ sộ đến mức nặng nề. Đây là lợi thế cho việc tiếp nhận của độc giả.