Khi cảm xúc trở thành sức mạnh lãnh đạo

Trong một thời gian dài, chỉ số IQ từng được xem là thước đo cho sự thành công. Tuy nhiên, thực tế lại chứng minh điều ngược lại: Nhiều người có IQ trung bình vẫn đạt thành công vượt trội, trong khi không ít thiên tài lại thất bại. Vậy, đâu là yếu tố quyết định? Câu trả lời được nhà tâm lý học và nhà báo khoa học Daniel Goleman đưa ra trong cuốn Trí tuệ xúc cảm (do Lê Phương, Phạm Thị Thu Hà dịch).

Tác phẩm khẳng định, khả năng nhận biết, thấu hiểu và quản lý cảm xúc của bản thân cũng như của người khác, hay còn gọi là Trí tuệ xúc cảm (EQ) mới là yếu tố dự báo thành công quan trọng hơn cả IQ, đặc biệt ở vai trò lãnh đạo. Cuốn sách đã tạo ra một cuộc cách mạng trong tâm lý học ứng dụng, quản trị nhân sự và giáo dục, đưa EQ từ khái niệm học thuật trở thành thuật ngữ phổ biến toàn cầu.

Năm thành phần của trí tuệ xúc cảm

Daniel Goleman đã hệ thống hóa EQ thành 5 thành phần chính, thuộc hai nhóm năng lực: Năng lực cá nhân (cách quản lý bản thân) và năng lực xã hội (cách xử lý các mối quan hệ). Trong đó, năng lực cá nhân bao gồm:

Tự nhận thức (Self-awareness): Khả năng nhận biết và thấu hiểu cảm xúc, tâm trạng và động lực của chính mình, cũng như ảnh hưởng của chúng đến người khác. Người có tự nhận thức cao sẽ chủ động kiểm soát tốt phản ứng của bản thân, không bị cảm xúc chi phối.

Tự điều chỉnh (Self-regulation): Khả năng kiểm soát hoặc chuyển hướng các xung động tiêu cực, biết suy nghĩ trước khi hành động. Thay vì phản ứng cảm tính, người có khả năng tự điều chỉnh sẽ bình tĩnh, linh hoạt và đáng tin cậy, sẵn sàng thích nghi trước sự thay đổi.

Động lực (Motivation): Niềm đam mê làm việc vì giá trị nội tại, vượt ra ngoài phần thưởng vật chất. Động lực nội tại giúp con người kiên trì, lạc quan và coi thất bại là cơ hội học hỏi.

Năng lực xã hội bao gồm 2 yếu tố:

Thấu cảm (Empathy): Khả năng thấu hiểu cảm xúc của người khác, đặt mình vào vị trí của họ khi ra quyết định. Đây là kỹ năng thiết yếu trong xây dựng quan hệ, đàm phán, lãnh đạo và chăm sóc khách hàng.

Kỹ năng xã hội (Social Skill): Đỉnh cao của trí tuệ xúc cảm, thể hiện ở khả năng quản lý quan hệ, giao tiếp, thuyết phục, hợp tác và truyền cảm hứng. Đây chính là “thấu cảm trong hành động”, giúp các nhà lãnh đạo tạo sự đồng thuận và dẫn dắt đội ngũ hiệu quả.

Giá trị của trí tuệ xúc cảm

Trí tuệ xúc cảm đã thay đổi vĩnh viễn cuộc tranh luận về thành công, đem lại giá trị to lớn cho từng cá nhân, doanh nghiệp và xã hội. Người biết rèn luyện EQ sẽ có sức khỏe tinh thần tốt hơn, xây dựng được các mối quan hệ bền chặt và đạt hiệu suất công việc cao hơn.

Đối với doanh nghiệp, cuốn sách trở thành kim chỉ nam cho việc tuyển dụng, đào tạo và phát triển lãnh đạo. Những nhà quản trị xuất sắc nhất không chỉ có IQ cao, mà còn sở hữu EQ vượt trội để dẫn dắt, truyền cảm hứng, giữ chân nhân tài và kiến tạo văn hóa hợp tác.

Tác phẩm cũng khởi xướng phong trào toàn cầu về “Giáo dục Cảm xúc và Xã hội” (SEL), đưa EQ vào trường học, để trẻ em sớm được trang bị kỹ năng cảm xúc - xã hội, góp phần hình thành thế hệ công dân trưởng thành cả về trí tuệ lẫn nhân cách.

Đặc biệt, tác giả nhấn mạnh: EQ không phải là đặc điểm bẩm sinh cố định, mà là tập hợp kỹ năng có thể học hỏi và rèn luyện. Cảm xúc không phải kẻ thù của lý trí, mà là nguồn dữ liệu và năng lượng quý giá. Bằng cách lắng nghe, quản lý cảm xúc, mỗi người có thể trở thành cá nhân hoàn thiện hơn, nhà lãnh đạo hiệu quả hơn, và cùng xây dựng một xã hội nhân văn hơn.

Ra đời cách đây ba thập niên, Trí tuệ xúc cảm của Daniel Goleman đã vượt khỏi phạm vi một công trình tâm lý học để trở thành tác phẩm kinh điển toàn cầu. Nó mở ra một kỷ nguyên mới trong quản trị, giáo dục và phát triển con người, khẳng định rằng EQ mới là thước đo quan trọng cho thành công và hạnh phúc.

Trong bối cảnh hiện đại, khi công nghệ và trí tuệ nhân tạo đang thay đổi bản chất công việc, giá trị của trí tuệ xúc cảm ngày càng được khẳng định. Những kỹ năng mà máy móc không thể thay thế như thấu cảm, hợp tác, lãnh đạo, xây dựng mối quan hệ chính là thế mạnh của con người. Và EQ chính là "chìa khóa" nuôi dưỡng những năng lực đó để thành công bền vững.