Hiểu bản thân

Nhận biết môi trường xã hội

Người Nhật có 9 quy tắc để rèn luyện tính tự lập của trẻ nhỏ thông qua xây dựng những thói quen, giúp con cái rèn tự lập từ rất sớm, như lớp 1 phải tự đi học bằng xe công cộng, biết cách xử lý và phân loại rác thải, xếp hàng nơi công cộng... 9 quy tắc mang tính tham khảo như sau: không nói về những đứa con của mình với người khác (gìn giữ sự riêng tư cá nhân của con cái); cha mẹ là hình mẫu (con cái theo dõi, ghi nhớ và tự làm lại); luôn nghĩ cho người khác (không làm phiền người khác); để con cái chịu khổ (chú trọng rèn luyện nhân cách); không nuông chiều cảm xúc của trẻ (để trẻ hiểu cảm xúc của người khác); nghiêm cấm bỏ phí thức ăn (chọn lối sống trân trọng và biết ơn); phải biết đền đáp cha mẹ (hiếu thuận và đền đáp công ơn); cha mẹ tự chăm sóc trẻ khi chưa tròn 3 tuổi (trao yêu thương bằng thực thi trách nhiệm); đề cao những chuyến đi gia đình (tình đoàn kết và gắn bó).

Ngoài những yếu tố mang tính sinh học di truyền từ gen thuộc về bẩm sinh, bản tính con người còn chịu sự tác động rất lớn từ gia đình, láng giềng, bạn bè... Người xưa có câu “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” hoặc theo “trend” của giới trẻ bây giờ “Gió tầng nào sẽ gặp mây tầng đó”, đâu đó cũng nói lên một thực trạng rằng, những người cùng tần số năng lượng sẽ có những điểm tương đồng về tính cách, sở thích, phẩm chất thu hút người khác và ảnh hưởng “xấu” hoặc “tốt” lẫn nhau. 

Link bài viết

Đó cũng lý do vì sao mình lại chơi thân với người này người khác, nói không với người nọ người kia, dẫu cho là bà con thân thuộc, là anh chị em ruột, là đồng nghiệp, là hàng xóm láng giềng, là người cùng cộng đồng tôn giáo... Tính khí và tính cách cũng tạo thuận lợi hay gây bế tắc trong cuộc sống. Sự tương phản giữa người lạc quan và người bi quan thể hiện rõ nét qua phát ngôn và hành vi, cử chỉ.

Đặc biệt là cách họ đối xử với những người xung quanh, trước hiện tượng hay sự việc, thậm chí với cả cách cư xử với chính bản thân (có hiểu biết, có kiểm soát, có chọn lọc) hay bản năng (kém hiểu biết, mất kiểm soát, không chọn lọc). Tính cách bẩm sinh và hoàn cảnh xã hội sẽ cho ta biết mình là ai, là người như thế nào mà mình muốn trở thành, là hiện thân của một hình mẫu, một biểu tượng, một giá trị sống hay một di sản, không hoàn toàn bị tác động bởi hai yếu tố ấy. 

Chuyện lỡ chặt cây anh đào của cha lúc 6 tuổi của cố Tổng thống Hoa Kỳ George Washington (1732-1799) trong bộ môn giáo dục công dân được thầy cô giảng ở trường tiểu học đã in đậm trong tâm trí tôi về một cậu bé dám nhận sai lầm do nghịch ngợm - đốn hạ cây anh đào trong sân vườn mà người cha yêu thích bằng cây rìu mới được tặng, mặc dù cậu bé đang sợ hãi khi đứng trước cơn thịnh nộ của người cha, bởi cậu không thể nói dối.

Sức mạnh của khát vọng, ước mơ và cam kết

Tôi bị cuốn hút bởi tác phẩm Bạn thật sự là ai? (Who are you, really?) của TS. Brain R. Little - vị học giả uyên bác trong lĩnh vực nghiên cứu tính cách con người, tâm lý động lực và hạnh phúc. Ông viết một cách sâu sắc luận điểm liên quan đến sức mạnh “bản tính thứ ba” của con người, hay còn gọi là bản tính đặc trưng - một bản tính khác với bản tính sinh học và bản tính xã hội mà các nhà khoa học đã nhắc đến từ xưa, chẳng hạn những việc bạn làm sẽ tác động đến việc bạn là ai.

Tức là những hành động mà ta vui vẻ lựa chọn, những giá trị và mục đích sống mà ta tự nguyện theo đuổi. Nó có thể là những việc làm bình thường như góp phần xây mái ấm cho trẻ mồ côi, người vô gia cư, người già neo đơn, cứu trợ bà con bị thiên tai, nhận nuôi thú (thường là chó mèo) bị bỏ rơi; lắng nghe để thấu hiểu, chia sẻ kinh nghiệm sống, kỹ năng làm việc và giao tiếp... là cách nâng đỡ và xoa dịu phần nào sau những san chấn tinh thần, tâm sinh lý hoặc khó khăn về đời sống. Khát khao muốn làm được một điều gì đó như xây dựng thương hiệu, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên hay làm cho chất lượng cuộc sống cộng đồng khởi sắc hơn đều đáng trân trọng và lưu truyền.

Thành tựu cá nhân thường là một chuỗi hành động được mở rộng về mặt không gian và thời gian, đều phải trải qua những trạng thái cảm xúc tích cực lẫn tiêu cực, từ lúc khởi sự cho đến hoàn thành. 

Ranh giới là một bộ phim tài liệu gây rúng động nơi người xem do Tạ Quỳnh Tư đạo diễn, với nội dung xoay quanh cuộc đấu tranh giành giật giữa sự sống và cái chết cho bệnh nhân của các bác sĩ tại tầng 5, khu K1 Bệnh viện Phụ sản Hùng Vương, TP.HCM - là nơi tiếp nhận và chữa trị những sản phụ bị nhiễm SARS-CoV-2 rất nặng. Lằn ranh giữa sự sống và cái chết diễn ra trong gang tấc. Đây có thể nói là bộ phim tài liệu để đời thuộc một trong những thành tựu của một người làm phim. 

Những doanh nhân mà tôi quen biết, đa phần thành đạt đều ở lứa tuổi thập niên 1950-1960, nửa đầu thập niên 1970. Họ đều sinh ra trong hoàn cảnh chiến tranh, lớn lên trong thời kỳ kinh tế tập trung quan liêu bao cấp và trưởng thành khi đất nước mở cửa với nền kinh tế thế giới, chuyển dần sang nền kinh tế thị trường.

Họ mở khu công nghiệp, khu chế xuất và xí nghiệp, nhà máy (có người hợp tác với doanh nghiệp FDI), tạo công ăn việc làm cho vô số người lao động, cải thiện đời sống của người dân Việt Nam. Họ đã tạo dựng được cơ nghiệp cho bản thân, gia đình để thế hệ Millenium, gen Z có bệ phóng (nền tảng kinh tế vững chãi) cho những ước mơ du học, khởi nghiệp được chắp cánh bay cao và bay xa.

Việc hiểu bản thân, bất kể là người đi trước hay đi sau đều là rất quan trọng, bởi có thể nhận thức điểm mạnh, điểm yếu của bản thân do việc thừa hưởng, bị ảnh hưởng (có thể tốt hoặc xấu), từ đó tìm đường hướng để khắc phục những hạn chế và phát huy tối đa những khả năng, năng lực. 

Hiểu bản thân sẽ giúp ta biết được sứ mệnh, mục tiêu, giá trị, sở thích và đam mê trong cuộc sống, giúp tăng cường sự tự tin, khả năng ứng phó trước một thế giới VUCA “đa cực” đầy biến động (Volatility), không chắc chắn (Uncertainty), phức tạp (Complexity), mơ hồ (Ambiguity) và những thăng trầm trong đời sống cá nhân của mỗi người. 

Hiểu bản thân để chủ động giải phóng, lan tỏa năng lượng tích cực đến những người xung quanh và kìm hãm, triệt tiêu những ý niệm, năng lượng tiêu cực tác động xấu đến bản thân và ảnh hưởng đến những người khác. Hiểu bản thân để sống một cuộc đời đáng sống, một cuộc đời đơm hoa kết trái ngọt. 

(*) Tổng giám đốc Công ty New Toyo Việt Nam