Giấy đi đường ảnh hưởng đến hoạt động hành nghề của luật sư

Quá trình áp dụng thực tế cho thấy, nhiều văn bản có những nội dung bất cập, ảnh hưởng đến hoạt động của các cá nhân cũng như các DN và tổ chức trên địa bàn. Trong phạm vi bài viết này, tôi xin được phân tích về bất cập trong việc cấp giấy đi đường ở TP.HCM đã ảnh hưởng thế nào đến hoạt động hành nghề của luật sư. 

Hạn chế hoạt động của luật sư

Khoản 2 Điều 14 Hiến pháp 2013 quy định: “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng”. Thực tế, khi dịch bệnh xảy ra thì quyền công dân đã bị hạn chế bởi các văn bản dưới luật về giãn cách xã hội, công dân, trong đó bao gồm cả luật sư đều bị hạn chế việc đi lại.

Trong đợt bùng phát dịch Covid -19 lần thứ 4 tại Việt Nam, TP.HCM hiện đang áp dụng việc giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, yêu cầu người dân ở nhà, hạn chế tối đa ra ngoài, trừ các trường hợp thật sự cần thiết. Đồng thời, UBND TP.HCM và các cơ quan chuyên môn dưới quyền đã ban hành các văn bản thể hiện chi tiết việc áp dụng Chỉ thị 16/CT-TTg phù hợp với đặc thù, diễn biến dịch bệnh trên địa bàn.

Tuy nhiên, việc áp dụng trên thực tế còn nhiều vướng mắc, nổi bật là những bất cập trong việc xác định các đối tượng được phép hoạt động trong thời gian áp dụng Chỉ thị 16/CT-TTg và quy định về cấp giấy đi đường tương ứng. 

Theo các văn bản chỉ đạo mới nhất của UBND TP.HCM về công tác phòng chống dịch Covid-19 thì tổ chức hành nghề luật sư không thuộc nhóm đối tượng được hoạt động. Tuy nhiên, tại Công văn số 2601/VPCP-KGVX ngày 30/4/2020 của Văn phòng Chính phủ hướng dẫn về thực hiện Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã xác định rõ luật sư là nhóm đối tượng được tiếp tục hoạt động để bảo đảm các dịch vụ pháp lý trong thời gian giãn cách xã hội. 

Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp cũng đã ban hành Công văn số 1221/BTP-PLHSHC ngày 3/4/2020 đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các tổ chức hành nghề công chứng, luật sư được tiếp tục hoạt động. 

Giao thông tắc nghẽn vì kiểm tra giấy đi đường

Như vậy, việc UBND TP.HCM không cho phép luật sư thuộc nhóm đối tượng hoạt động trong thời gian áp dụng Chỉ thị số 16/CT-TTg là chưa thống nhất đối với Công văn số 2601/VPCP.

Trước bất cập này, ngày 9/9/2021, Liên đoàn Luật sư Việt Nam ban hành Văn bản số 270/LĐLSVN gửi Thủ tướng Chính phủ, UBND các tỉnh, thành trực thuộc Trung ương để kiến nghị xác định luật sư thuộc nhóm đối tượng thực hiện dịch vụ thiết yếu của xã hội trong phòng chống dịch Covid-19. 

Ngoài ra, văn bản kiến nghị đưa luật sư, người lao động trong các tổ chức hành nghề luật sư vào nhóm được sử dụng giấy đi đường do tổ chức hành nghề luật sư duyệt nhằm cung cấp dịch vụ pháp lý, tư vấn cho các DN, tổ chức, cá nhân, đáp ứng yêu cầu hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng và cơ quan quản lý Nhà nước.

Trước đó, ngày 31/8/2021, Đoàn Luật sư TP.HCM cũng đã ban hành Công văn số 61-CV/ĐLS về đề nghị cấp giấy đi đường cho luật sư tham gia bào chữa chỉ định. Sau khi nhận được Công văn, Công an TP.HCM đã ra văn bản số 3492/CATP-PV01 về việc giải quyết cấp giấy đi đường cho luật sư di chuyển trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội như sau:

-Giải quyết lưu thông qua các chốt, trạm kiểm soát trong nội ô TP trong thời gian giãn cách xã hội cho các luật sư tham gia tố tụng khi có thông báo yêu cầu, giấy triệu tập của các cơ quan tiến hành tố tụng.

-Khi lưu thông phải đủ yếu tố nhận diện: thẻ luật sư; có thông báo/giấy triệu tập của cơ quan tiến hành tổ tụng (tên trên thông báo/giấy triệu tập trùng với tên trên thẻ luật sư); thực hiện khai bảo y tế qua ứng dụng VNEID hoặc qua địa chỉ Website http://suckhoe.dancuquocgia.gov.vn, cung cấp mã QRcode khi đi qua các chốt, trạm kiểm soát.

-Thời gian di chuyển phù hợp với thời gian làm việc theo thông báo/giấy triệu tập của cơ quan tiến hành tổ tụng và chấp hành các quy định về phòng, chống dịch của ngành y tế.

Giao thông tắc nghẽn tại chốt kiểm soát Covid-19 trên đường Lê Văn Duyệt (Q.Bình Thạnh) khi có quy định mới về giấy đi đường

Gây khó cho luật sư

Như vậy, có thể thấy Công an TP.HCM chỉ cho phép luật sư ra đường khi có thông báo yêu cầu, giấy triệu tập của các cơ quan tiến hành tố tụng. Câu hỏi đặt ra là việc nhận thông báo, giấy triệu tập từ các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ như thế nào, nếu trong trường hợp luật sư đang ở nhà và phải đi đến văn phòng để nhận các thông báo, giấy triệu tập này? 

Xét dưới một khía cạnh nào đó, sự cho phép hạn chế này cản trở việc hành nghề của luật sư vì thực tế trước khi đến cơ quan tiến hành tố tụng theo thông báo yêu cầu, giấy triệu tập… thì luật sư phải liên hệ với cơ quan này để sao chụp, nghiên cứu hồ sơ vụ án, đồng thời liên hệ với các cá nhân, tổ chức để xác minh, thu thập chứng cứ, tài liệu...

Nếu không được thực hiện những công việc này trước thì buổi làm việc của luật sư với cơ quan tiến hành tố tụng khó lòng đạt được hiệu quả như mong muốn. 

Chưa kể, hoạt động của luật sư không chỉ bó hẹp trong phạm vi là người bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thân chủ, mà còn mở rộng dưới nhiều hình thức khác như: Tư vấn pháp luật cho tổ chức, cá nhân; Đại diện theo ủy quyền, thực hiện dịch vụ pháp lý khác… Cũng phải tính đến trường hợp luật sư cư trú, làm việc tại TP.HCM nhưng đang tham gia giải quyết các vụ việc ở các tỉnh, thành khác…

Vậy mà, những trường hợp này hiện không được phép ra đường. Tất cả những vướng mắc, bất cập này đều chưa được giải quyết thỏa đáng trong văn bản số 3492/CATP-PV01 của Công an TP.HCM. 

Cần có một ứng dụng điện tử duy nhất và hoạt động ổn định

Không chỉ còn nhiều vướng mắc, khó áp dụng, các quy định về cấp giấy đi đường liên tục thay đổi khiến cho các nhóm đối tượng được hoạt động không kịp cập nhật. Để đáp ứng yêu cầu phòng, chống dịch bệnh thì rõ ràng phải bảo đảm tuân thủ 5K, hạn chế tối đa tình trạng dồn ứ, tắc nghẽn ở các nơi cấp phát giấy đi đường hoặc các chốt trạm.

Vì thế, cần có những biện pháp thay thế việc ban hành giấy đi đường để bảo đảm công tác phòng chống dịch bệnh. Chẳng hạn như kiểm soát việc di chuyển của người dân thông qua một ứng dụng trên điện thoại sẽ hạn chế việc tụ tập đông người, tránh tình trạng tắc nghẽn giao thông. 

Ngày 10/9/2021, Công an TP.HCM đã có Công văn số 3489/CATP-PC06 về việc phối hợp triển khai ứng dụng di động (app mobile) với tên là VNEID để khai báo qua phần mềm di chuyển nội địa phòng, chống dịch Covid-19 trên địa bàn TP, đây cũng là một phương án khả thi, phù hợp hơn nhiều so với việc cấp giấy đi đường như trước kia. 

Tuy nhiên, cần lưu lý khi chuyển hình thức quản lý điều kiện đi đường sang dạng ứng dụng điện tử, phải bảo đảm cập nhật thông tin kịp thời, thống nhất sử dụng một ứng dụng duy nhất và việc hoạt động của ứng dụng được ổn định. 

Công an TP.HCM triển khai 2 camera tự động quét mã QR khai báo y tế "di chuyển nội địa" ngày 3/9 - Ảnh: Tuổi Trẻ

TP.HCM hiện đang xây dựng phương án “Thẻ xanh Covid” làm công cụ thống nhất và chủ yếu để kiểm soát dân cư trong quá trình mở của phục hồi kinh tế, thiết nghĩ việc này cần có sự phối hợp thống nhất triển khai không chỉ riêng ở TP.HCM mà còn ở tất cả các tỉnh thành khác trên phạm vi cả nước. Vì lẽ, không thể phục hồi kinh tế khi giữa các tỉnh, thành không có sự giao thương qua lại của dân cư.

Với hoạt động đặc thù của nghề nghiệp luật sư là rộng khắp cả nước, cần có một quy chuẩn chung áp dụng cho luật sư được hoạt động trên phạm vi toàn quốc trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội để phòng, chống dịch Covid -19.

Ngoài ra, vì luật sư thuộc nhóm đối tượng được hoạt động theo Chỉ thị số 16/CT-TTg nên việc tiêm ngừa vaccine ngừa Covid-19 cho luật sư cần được ưu tiên giải quyết. Trên thực tế, qua nhiều lần Liên đoàn luật sư Việt Nam, Đoàn luật sư tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương kiến nghị nhưng việc ưu tiên giải quyết chích ngừa vaccine cho luật sư vẫn còn chậm trễ.

Ý nghĩa của hoạt động quản lý nhà nước là hướng tới mục đích xác lập một trật tự ổn định, phát triển xã hội theo chiều hướng tích cực. Hoạt động quản lý nhà nước cần được tiến hành dựa trên cơ sở Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, tôn trọng những quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, phải loại bỏ tư duy “Không quản được thì cấm” hoặc đưa ra những quy định thiếu tính khả thi khi áp dụng vào thực tế.

(*) Luật sư, Đoàn Luật sư TP.HCM, Giám đốc Công ty Luật TNHH Hồng Long