Giải pháp ứng phó trước xu hướng già hóa dân số

Theo Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Viện), Việt Nam chỉ còn 14 năm nữa là bước vào thời kỳ dân số già. Trong đó, dân số trung niên có độ tuổi từ 30-44 chiếm hơn 28% tổng dân số cả nước hiện nay chính là nhóm sẽ bước vào giai đoạn này. Đây là nhóm có tỷ lệ tham gia lao động cao (gần 88%) nhưng là nhóm có số lượng đang sống ở khu vực nông thôn cao (60%) hoặc tham gia việc làm phi chính thức lớn nên khó tiếp cận việc làm thoả đáng và việc qua đào tạo có chứng chỉ còn thấp…

Khảo sát của Viện còn cho thấy, chỉ có 30% số người trong độ tuổi 30-44 có kế hoạch chuẩn bị cho cuộc sống về già. Số còn lại với những nguyên nhân khách quan như chưa đủ điều kiện kinh tế, chưa sẵn sàng tâm thế đối với vấn đề này. Nguồn thu nhập chính cho người già chủ yếu là từ hỗ trợ của con cái và việc làm hiện tại của người cao tuổi. Tỷ lệ người cao tuổi hưởng chế độ hưu trí còn thấp (23%) do tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc trong giai đoạn trước còn thấp... 

Đó là những nguyên nhân khiến cho nhóm trung niên này khi bước vào giai đoạn dân số già sẽ gặp phải những khó khăn nhất định. Bên cạnh đó, nhu cầu chăm sóc sức khoẻ của người cao tuổi cũng tăng nhanh nhưng hiện nguồn lực ở Việt Nam còn khiêm tốn.

Hiện, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Cụ thể, năm 2009, nước ta có khoảng 7,45 triệu người cao tuổi, tăng 11,4 triệu vào năm 2019. Đến 2021 là 12,58 triệu người. Giai đoạn 2019-2021, dân số cao tuổi tăng cao, chiếm 56,52% tổng dân số tăng thêm.

Điều đáng nói, mức độ sẵn sàng chuẩn bị cho tuổi già độc lập của nhóm dân số trung niên chưa cao. Mặt khác, vấn đề già hóa đang đặt ra thách thức lớn cho Việt Nam khi tốc độ già hóa dân số nhanh trong khi nguồn lực kinh tế của đất nước còn hạn chế và hệ thống an sinh xã hội vẫn còn non trẻ.

TP.HCM đang có lợi thế hơn các địa phương khác khi thu hút lực lượng lao động trên cả nước, do vậy, tốc độ giá hoà dân số không nằm trong nhóm cao nhất. Nhưng áp lực của TP.HCM là đảm bảo các điều kiện đời sống xã hội liên quan cho lực lượng lao động di cư đến Thành phố. Đây là nhóm đối tượng sẽ trở thành người già trong thời gian tới và có thể hồi hương về các địa phương. 

Già hóa dân số đang là thách thức với Việt Nam

TS. Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, cần chủ động giải pháp ứng phó trước xu hướng già hóa dân số. Trong đó, trước tiên cần giải quyết vấn đề an sinh xã hội tương tự như cách thức tìm hướng giải quyết cho tăng trưởng kinh tế. 

Cụ thể, phải tạo việc làm, đảm bảo thu nhập, tiếp cận an sinh xã hội, dịch vụ chăm sóc sức khoẻ để nhóm lao động dân số vàng hiện nay có thể tích luỹ chuẩn bị cuộc sống độc lập khi về nhà, không để trở thành gánh nặng cho các địa phương khi họ hồi hương.

Bên cạnh đó, để nâng cao nhận thức và hành động đảm bảo thu nhập cho nhóm dân số trung niên khi về già, cần thực hiện nhiều chính sách. Đặc biệt ở các khía cạnh liên quan đến kinh tế như cải thiện chất lượng công việc, sức khoẻ, tham gia bảo hiểm xã hội, tích luỹ cho tương lai…

“Từ nay đến 2030, Việt Nam phải tranh thủ được cơ hội của dân số vàng để tích luỹ cho giai đoạn dân số già. Phải chuẩn bị các điều kiện của một xã hội dân số già như hệ thống trung tâm dưỡng lão, đào tạo nhân lực chăm sóc người già…”, ông Lợi nhấn mạnh.