Đông Nam Á và sự cạnh tranh giữa các ông lớn công nghệ Mỹ - Trung

Với môi trường chính trị ổn định, đội ngũ kỹ sư tài năng và cơ sở hạ tầng hiện đại, Singapore đã trở thành trung tâm cho các hãng công nghệ từ Đông sang Tây. Quốc gia này hiện cung cấp sức mạnh điện toán cho nền kinh tế kỹ thuật số phát triển nhanh của Đông Nam Á, chiếm gần một nửa công suất lưu trữ dữ liệu toàn bộ khu vực.

Tháng 7/2022, Singapore công bố kết quả đấu thầu xây dựng trung tâm dữ liệu mới – lần đầu tiên kể từ năm 2019 – đã thu hút sự quan tâm từ nhiều bên.

Theo một số nguồn tin, hơn 20 đề xuất đến từ khắp thế giới, như tập đoàn viễn thông khổng lồ NTT của Nhật Bản, các doanh nghiệp Âu - Mỹ và công ty địa phương.

Nhưng đáng ngạc nhiên, các hợp đồng có tính cạnh tranh cao lại trao cho 2 công ty do Trung Quốc hậu thuẫn, và 2 công ty do Mỹ hậu thuẫn. Đó là trung tâm dữ liệu Equinix của Hoa Kỳ, GDS của Trung Quốc, Microsoft, ByteDance – chủ sở hữu TikTok và AirTrunk của Úc. Không có công ty địa phương nào trúng thầu.

Một số tiếng nói cho rằng, việc chia thầu cho các doanh nghiệp Trung Quốc và Mỹ không phải ngẫu nhiên. Singapore là thị trường mà cả 2 siêu cường đều có lợi ích quốc gia. Công nghệ kỹ thuật số, đặc biệt là dịch vụ điện toán đám mây (cloud computing), ngày càng được coi là tài sản chiến lược. Đảo quốc sư tử lo lắng, nên không muốn đứng về phe nào.

Ông James Murphy, giám đốc điều hành khu vực châu Á-Thái Bình Dương của DC Byte, công ty thu thập thông tin thị trường cho trung tâm dữ liệu nói rằng: “Có yếu tố địa chính trị trong vấn đề này. Singapore không muốn bị coi là trao toàn bộ dựa án cho công ty phương Tây hoặc Trung Quốc. Vì vậy, họ ít nhiều chia đều.”

Cơ quan quản lý kỹ thuật số của Singapore phụ trách đấu thầu, đã nhấn mạnh với Nikkei Asia rằng, các đề xuất được chọn dựa trên đánh giá toàn diện, nhằm củng cố vị thế của hòn đảo như một trung tâm khu vực, đóng góp cho mục tiêu kinh tế bao quát hơn.

Tuy vậy theo một số chuyên gia, cuộc đấu thầu là dấu hiệu cho thấy, trên toàn khu vực, các chính phủ đang dần chấp nhận không khí cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc.

Theo phân tích của Google, kinh tế kỹ thuật số đang bùng nổ ở ASEAN. Đây là số ít nơi trên thế giới các gã khổng lồ công nghệ từ Trung Quốc và Mỹ cạnh tranh trực diện. Dự báo thị trường sẽ đạt 1.000 tỷ USD vào năm 2030.

Cùng với những ông lớn công nghệ của Hoa Kỳ như Microsoft, Google, Amazon và Meta, Singapore còn là nơi đặt trụ sở của các công ty công nghệ lớn từ Trung Quốc như Alibaba, Tencent và TikTok.

Quân cờ trong thế trận này, là những trung tâm dữ liệu lớn. Theo S&P Global, với gần một nửa công suất lưu trữ dữ liệu của Đông Nam Á, Singapore đóng vai trò trung lập cho các gã khổng lồ công nghệ toàn cầu.

Các công ty Mỹ dẫn đầu về dịch vụ đám mây và phần mềm doanh nghiệp. Tuy nhiên, Trung Quốc đang vượt lên về số người dùng ở một số hạng mục như mạng xã hội.

“

Có sự chia rẽ ở Đông Nam Á giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng. Doanh nghiệp ủng hộ Mỹ và người tiêu dùng ủng hộ Trung Quốc.

Chuyên gia James Lewis từ CSIS

Theo nền tảng dữ liệu Data.ai, TikTok của ByteDance là ứng dụng được tải xuống nhiều nhất ở Thái Lan, Malaysia và Singapore, trong khi Facebook đứng đầu bảng xếp hạng ở Philippines.

Ông Glen Duncan, giám đốc nghiên cứu về dữ liệu châu Á-Thái Bình Dương tại JLL, một công ty bất động sản và đầu tư cho biết: “Đông Nam Á là sân sau về mặt địa lý của Trung Quốc. Họ có mối liên hệ văn hóa, chính trị, kinh doanh và kinh tế mạnh mẽ với khu vực. Điều này mang đến một số lợi thế.”

Cạnh tranh về điện toán đám mây

Theo thống kê, công ty Hoa Kỳ hiện thống trị lĩnh vực điện toán đám mây ở Đông Nam Á. Riêng Microsoft và Amazon Web Services (AWS) là hơn 60% thị phần. Nhưng các công ty Trung Quốc đang đầu tư mạnh mẽ, đưa ra giá chiết khấu hấp dẫn mà doanh nghiệp Mỹ phải chật vật để bắt kịp.

“

Các công ty Trung Quốc như Huawei, Tencent và Alibaba, đang tìm kiếm khách hàng mới khi thị trường tại quê nhà ảm đạm. Họ cung cấp giải pháp với chi phí thấp, có thể mở rộng, đồng thời xây dựng trung tâm dữ liệu để đạt lợi thế cạnh tranh.

Ông Shouvik Nag, nhà phân tích thị trường tại IDC châu Á-Thái Bình Dương

CSIS cho biết, điện toán đám mây là lĩnh vực ngày càng mang tính chiến lược trên toàn cầu. Chính phủ Mỹ đang tranh luận, về việc có nên bổ sung điện toán đám mây vào danh sách cơ sở hạ tầng quan trọng với an ninh quốc gia hay không. Việc lựa chọn nhà cung cấp đám mây, có thể tạo ra sự phụ thuộc đối với tất cả công nghệ kỹ thuật số liên quan.

Theo các chuyên gia, 3 điều quyết định kết quả cuộc đua trở thành nhà cung cấp điện toán đám mây thống trị khu vực, là chất lượng, giá cả và độ tin cậy. Mỹ dẫn đầu về chất lượng, nhưng Trung Quốc dẫn đầu về giá. Các dịch vụ phụ cũng được tính, như hỗ trợ thêm trong việc xây dựng năng lực công nghệ cho khách hàng.

Đông Nam Á đang nổi lên như một trung tâm toàn cầu cho các nhà cung cấp dịch vụ đám mây. Theo IDC, doanh thu cơ sở hạ tầng đám mây của ASEAN đạt 2,18 tỷ USD năm 2022, tăng 25% so với năm 2021. Singapore chiếm khoảng một nửa tổng số, trong khi Philippines, Indonesia, Việt Nam, Thái Lan và Indonesia đều ghi nhận mức tăng hàng năm trên 30%, vượt các thị trường châu Á còn lại và toàn cầu, với mức tăng lần lượt là 25% và 29%.

Kể từ khi mở trung tâm dữ liệu ở Indonesia năm 2018, Alibaba đã bổ sung thêm hai trung tâm dữ liệu tại nước này trong ba năm qua. Năm ngoái, công ty mở một cơ sở ở Thái Lan. Bà Selina Yuan, chủ tịch kinh doanh quốc tế của Alibaba Cloud Intelligence cho biết, ASEAN là thị trường trọng điểm cho chiến lược tìm kiếm khách hàng quốc tế, được thúc đẩy bởi nhu cầu ngày càng tăng trên toàn cầu.

Chi phí là một lợi thế lớn với các công ty Trung Quốc. Huawei coi điện toán đám mây là ngành chủ chốt, ngang với chất bán dẫn. Huawei mang điện toán đám mây đến Thái Lan năm 2018, với giá cả chỉ bằng 2/3 đối thủ.

“

Không thể phủ nhận rằng, khách hàng tiềm năng sẽ cố gắng mặc cả bằng cách giới thiệu giá của các nhà cung cấp Trung Quốc. Điều này nổi bật hơn ở thị trường nhạy cảm về chi phí như Thái Lan, quốc gia có truyền thống quan hệ chặt chẽ với doanh nghiệp Trung Quốc. Chỉ trong hai năm, Huawei trở thành công ty lớn thứ 3 về điện toán đám mây ở đây, sau AWS và Microsoft.

Một giám đốc điều hành nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây ở Mỹ

Indonesia cũng đang trở thành nơi cạnh tranh gay gắt giữa các nhà cung cấp điện toán đám mây từ Mỹ và Trung Quốc. Chỉ trong một thập kỷ, nền kinh tế lớn nhất khu vực đã trở thành trung tâm công nghệ sôi động, được thúc đẩy bởi một loạt công ty khởi nghiệp. Đội ngũ bán hàng hai bên đang gấp rút ký kết thỏa thuận với những công ty trẻ đầy triển vọng. Những công ty này có xu hướng hợp tác nhanh hơn nhiều so với doanh nghiệp đã phát triển.

Sau Alibaba, Google đã ra mắt cụm trung tâm dữ liệu đầu tiên ở Indonesia năm 2020. Đây là khoản đầu tư sớm nhất trong số các nhà cung cấp Hoa Kỳ. Thị trường Indonesia là ưu tiên hàng đầu của Google Cloud. Số lượng nhân viên Google Cloud ở Indonesia lấn át số lượng nhân viên các doanh nghiệp của Google khác, như Google Advertisement hay Google Search. Đây là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á của Google, nơi doanh nghiệp đám mây có nhiều nhân viên nhất.

Trong khi các công ty Mỹ vẫn thống trị dịch vụ đám mây ở Đông Nam Á, thì Alibaba đang có vị thế vững chắc ở Indonesia, do là nhà cung cấp đám mây đầu tiên trên toàn cầu triển khai trung tâm dữ liệu tại đây.

Một giám đốc điều hành dịch vụ đám mây người Mỹ nói: “Chắc chắn có lợi thế của người đi đầu. Nhiều công ty khởi nghiệp ở Indonesia đã quyết định sử dụng dịch vụ của Alibaba, vì đây là số ít các lựa chọn sẵn có. Lý do tại sao mọi người đổ xô thâm nhập thị trường mới càng nhanh càng tốt là như vậy.”

Tháng 12/2021, AWS công bố đầu tư 5 tỷ USD tại Indonesia trong 15 năm, bao gồm xây dựng thêm trung tâm dữ liệu. Một năm sau, Huawei cũng gia nhập thị trường Indonesia, với trung tâm dữ liệu mới ở Jakarta, và cam kết đầu tư 300 triệu USD trong 5 năm.

Cuộc đua về thương mại điện tử

Thương mại điện tử chiếm gần 70% nền kinh tế kỹ thuật số trị giá 195 tỷ USD của Đông Nam Á vào năm 2022. Tuy nhiên, ngành này từ lâu chiếm ưu thế bởi các công ty địa phương - một số có đầu tư từ Trung Quốc.

Theo công ty tư vấn công nghệ Momentum Works, Shopee của Singapore chiếm thị phần lớn nhất với 48,1% vào năm 2022, tiếp theo là Lazada thuộc sở hữu của Alibaba với 20,2% và Tokopedia của Indonesia ở mức 18,5%. Amazon và các dịch vụ khác chiếm 8,9%.

Ông Ryu Muramatsu, đối tác sáng lập của GMO Ventures Partners cho biết: “Người chơi cây nhà lá vườn được trang bị tốt hơn, để nhập cuộc tại địa phương.”

Tuy nhiên ngay cả khi lĩnh vực này phát triển nhanh, TikTok - giống như một số công ty Big Tech khác, vẫn chịu sự giám sát của cơ quan quản lý. Tháng 10/2023, TikTok tạm dừng kinh doanh thương mại điện tử ở Indonesia, sau khi chính quyền cấm hoạt động này trên nền tảng truyền thông xã hội.

Theo dự đoán, nền kinh tế kỹ thuật số sẽ phát triển rất mạnh ở Đông Nam Á, đặc biệt với sự gia tăng của thế hệ GenZ am hiểu mạng xã hội. Hiện nay khoảng 47% dân số ASEAN dưới 30 tuổi.

Khi kinh tế kỹ thuật số của Đông Nam Á phát triển, cạnh tranh giữa các gã khổng lồ thương mại điện tử từ Mỹ và Trung Quốc, cùng với doanh nghiệp địa phương, được dự đoán sẽ trở nên căng thẳng hơn.

Trí tuệ nhân tạo – lĩnh vực cạnh tranh tiếp theo

Với sự mở rộng nhanh chóng trên toàn cầu của trí tuệ nhân tạo (AI), cạnh tranh kỹ thuật số ở Đông Nam Á cũng bước vào giai đoạn mới. Một trong những yếu tố quan trọng nhất để có chỗ đứng trong lĩnh vực AI, là phải sở hữu trung tâm dữ liệu khổng lồ, để phát triển, đào tạo và vận hành AI thế hệ mới. Điều này có thể làm thay đổi cả sự cạnh tranh trên thị trường đám mây.

Bằng cách triển khai dịch vụ từ trung tâm dữ liệu địa phương, khách hàng có thể dùng AI tổng hợp theo quy định về dữ liệu ở mỗi quốc gia. Phó chủ tịch AWS tại ASEAN, ông Conor McNamara nói với Nikkei Asia rằng, công ty đang tìm cách triển khai các dịch vụ AI tổng quát thông qua trung tâm dữ liệu khu vực.

Ông Rosan Raj, đối tác tại công ty tư vấn công nghệ Redseer cho biết, AI tổng quát là “động lực biến đổi” cho nền kinh tế kỹ thuật số trên mọi lĩnh vực. AI đang trở thành chiến trường mới.

Sự phát triển AI ở Đông Nam Á đến nay, được dẫn dắt bởi những gã khổng lồ công nghệ Hoa Kỳ. Ông Raj lưu ý, OpenAI, Google và Microsoft đã sớm dẫn đầu thị trường, trong khi các đối thủ Trung Quốc tích cực đuổi bắt phía sau.

Theo thống kê của Preqin, Mỹ đứng nhất về đầu tư AI trên toàn cầu, khoảng 44,9 tỷ USD trong năm nay tính đến tháng 10, trong khi Trung Quốc là 8,7 tỷ USD.

Microsoft, công ty đang dẫn đầu cuộc đua AI khi cùng đối tác OpenAI ra mắt ChatGPT năm 2022, đang nhanh chóng phát triển ở thị trường Đông Nam Á.

Tháng trước, ngân hàng cho vay lớn Singapore là United Oversea Bank tuyên bố, họ trở thành ngân hàng đầu tiên của đảo quốc bắt đầu thử nghiệm Microsoft 365 Copilot - ứng dụng văn phòng hỗ trợ bởi AI được ra mắt tháng 9/2023. Ngân hàng Security Bank ở Philippines cũng áp dụng hệ thống tương tự.

“

Cơ hội vẫn ở phía trước, khi chúng tôi giúp khách hàng nắm bắt AI. Đây là yếu tố then chốt cho phát triển kinh tế số của khu vực.

Bà Andrea Della Mattea, chủ tịch Microsoft ASEAN

Các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc cũng đang tăng tốc. Gần như mọi công ty như Baidu, ByteDance, Tencent và Alibaba, đều công bố kế hoạch cạnh tranh với ChatGPT. Đó là những ứng dụng như Ernie của Baidu, hay Grace của ByteDance. Ngay cả các công ty địa phương ở Đông Nam Á, như VNG - một doanh nghiệp game Việt Nam được Tencent và gã khổng lồ công nghệ tài chính Ant Group hậu thuẫn, cũng có kế hoạch tung ra dịch vụ tương tự ChatGPT của riêng mình.

Meta – công ty mẹ của Facebook, đã phát hành mô hình ngôn ngữ lớn Llama-2 vào tháng 7/2023, biến phần mềm này thành nguồn mở trong nỗ lực cạnh tranh với ChatGPT - một phần mềm độc quyền. Phần mềm nguồn mở cho phép mọi người tự do sử dụng, sửa đổi và phân phối. Phát hành phần mềm nguồn mở là chiến lược thường xuyên của các hãng công nghệ, nhằm bắt kịp người dẫn đầu thị trường.

Ông Abishur Prakash, nhà sáng lập công ty tư vấn The Geopolitical Business có trụ sở tại Toronto cho biết, sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc có nghĩa là vào thời điểm hiện tại, lựa chọn cho người dùng trong khu vực sẽ đa dạng hơn. Tuy nhiên, điều đó không phải lúc nào cũng tích cực, đôi khi nó đi kèm với nhiều bức tường và rào cản.