Doanh nhân Nguyễn Tấn Đời: Từ tay trắng đến ông “vua” trong nhiều lĩnh vực

Nguyễn Tấn Đời sinh năm 1922 tại làng Bình Hòa, Long Xuyên (nay thuộc An Giang), trong một gia đình khá giả. Từ nhỏ, ông được cho ăn học tử tế. Năm 1945, khi đang theo học bậc Cao đẳng tiểu học tại Sài Gòn, Cách mạng Tháng Tám bùng nổ khiến việc học gián đoạn. Khi Pháp tái chiếm Nam Bộ, ông phải nhiều lần trở về quê rồi lại trốn lên Sài Gòn để mưu sinh.

Từ con số không đến… ông “vua” trong nhiều lĩnh vực

Ở thành phố hoa lệ nhưng xa lạ, Nguyễn Tấn Đời bắt đầu từ con số không: lang thang khắp nơi tìm việc, đêm ngủ ngoài hiên nhà trên đường Champagne (nay là Lý Chính Thắng). May mắn sau đó, ông được nhận làm sổ sách cho một hãng buôn Pháp. Nhưng vì chán cảnh gò bó, ông bỏ việc, chọn nghề môi giới vật liệu xây dựng và vải vóc. Từ chỗ không vốn liếng, ông nhanh chóng giàu lên nhờ năng động và khôn khéo, song cũng sớm phá sản năm 1949 khi có bước sai lầm là dấn vào kinh doanh tiền tệ.

Không chịu khuất phục, ông trở lại với nghề làm gạch ngói - nghề mà ông có đôi chút kinh nghiệm trong những ngày làm nghề môi giới. Bằng sự kiên nhẫn học hỏi, tìm mua máy móc giá rẻ từ Campuchia và thuê thợ Triều Châu giỏi nghề, ông sớm lập được xưởng gạch tại Bến Bình Đông, Chợ Lớn. Mỗi ngày, ông tự đi chào hàng đến từng công trình. Uy tín và sự tận tụy giúp ông được quan huyện Trương Văn Huyên đỡ đầu. Chỉ sau hai năm, Hãng gạch ngói Đời Tân đã vươn lên dẫn đầu thị trường Nam Kỳ. Ông còn sang Pháp học công nghệ để cải tiến sản phẩm, đưa thương hiệu Đời Tân nổi tiếng khắp lục tỉnh.

Thành công từ gạch ngói mở đường để Nguyễn Tấn Đời lấn sang nhiều lĩnh vực. Cụ thể, năm 1952, ông sang Hồng Kông tìm thị trường chuyển ngân Sài Gòn - Paris - Hồng Kông, đăng ký nhập cảng lưới đánh cá từ Nhật về Hồng Kông sau đó xin giấy nhập khẩu về Sài Gòn, rồi xuất cảng gạo từ Sài Gòn sang Hồng Kông, Singapore. Năm 1953, ông lại mở công ty quảng cáo, cạnh tranh mạnh mẽ với Công ty quảng cáo AIP của người Pháp. Ông còn với tay sang lĩnh vực phim ảnh, lập Công ty Cửu Long Film, nhập phim từ Pháp về Việt - Campuchia - Lào rồi làm phụ đề cho thuê. Đến năm 1954, Hiệp định Genève được ký kết, người Pháp vội vã bán đồn điền để về Pháp, Nguyễn Tấn Đời bung tiền mua lại. Năm 1955 - 1956, ông sang Campuchia đấu giá hội chợ và hùn vốn mở một công ty nhập khẩu xe đạp và máy móc nông ngư cụ đem về tiêu thụ tại miền Nam. Rồi ông cho nhập máy cày từ Âu - Mỹ về miền Nam bán cho nông dân. Thậm chí ông còn xoay qua hoạt động trong lĩnh vực hải sản, với một loạt những chiếc tàu đông lạnh ngày đêm hoạt động ngoài khơi… Lĩnh vực nào ông cũng tìm cách vươn lên, cạnh tranh sòng phẳng với cả doanh nghiệp ngoại quốc.

Đặc biệt, ông gây tiếng vang với các cao ốc cho thuê - một lĩnh vực còn mới ở miền Nam thời ấy. Hàng loạt công trình như Mai Loan, Tân Lộc, Victoria, President, Prince… được ông xây dựng, cho thuê kín phòng, đem lại lợi nhuận khổng lồ. Cái tên Nguyễn Tấn Đời gắn liền với hình ảnh “vua cao ốc” Sài Gòn thập niên 1960.

Ông chủ ngân hàng… bất đắc dĩ

Năm 1965, một số thương gia miền Nam đứng ra xin phép thành lập một ngân hàng tư nhân lấy tên là Tín Nghĩa để cạnh tranh với một số ngân hàng nước ngoài đóng tại Sài Gòn. Gom góp khắp nơi nhưng số tiền dự trữ tối thiểu theo quy định không đủ, họ đến thuyết phục Nguyễn Tấn Đời mua 16% cổ phần còn lại. Nhưng đến năm 1967, Tín Nghĩa Ngân hàng đứng bên bờ phá sản. Không muốn mất trắng, Nguyễn Tấn Đời mua lại cổ phần, huy động vốn để vực dậy ngân hàng. Không kinh nghiệm tài chính, nhưng ông sớm nhận ra khoảng trống thị trường: giới tiểu thương bị bỏ quên. Xuất thân từ tầng lớp này, ông hiểu rõ nhu cầu và đưa ra hàng loạt đổi mới: quảng cáo rầm rộ, tặng quà cho khách hàng gửi tiền, tổ chức xổ số, phát hành đĩa hát làm quà khuyến mãi.

Ông còn tiên phong áp dụng logo - hình Thần Tài cầm hai xâu tiền và quy định đồng phục nhân viên, chuẩn mực phục vụ khách. Ông mở chi nhánh khắp miền Nam, cho phép khách rút tiền ở bất cứ điểm nào, đưa công nghệ máy NCR từ Canada để cải tiến kế toán. Những đổi mới táo bạo khiến Tín Nghĩa trở thành ngân hàng sôi động bậc nhất, thu hút đông đảo người gửi tiền.

Nhưng cũng chính thành công ấy khiến ông trở thành cái gai với chính quyền. Ngày 21/4/1973, Tổng thống chính quyền Việt Nam Cộng hoà Nguyễn Văn Thiệu ra lệnh bắt giam Nguyễn Tấn Đời, phong tỏa toàn bộ hệ thống Tín Nghĩa cùng tài sản của ông. Sự kiện này gây chấn động dư luận, nhiều tờ báo và trí thức phản đối nhưng bất thành. Ông ngồi tù hai năm không xét xử, tài sản bị tịch thu, kể cả số tiền lớn gửi ở Thụy Sĩ. Ngày 29/4/1975, chỉ một ngày trước khi Sài Gòn đổi chủ, ông mới được trả tự do. Nhưng mọi thứ đã tan thành mây khói - cả gia đình và gia sản.

Lưu lạc và “hồi sinh” nơi đất khách

Tìm đường xuất ngoại đoàn tụ với gia đình, ông bị kẻ xấu lừa gạt hết tiền, trôi dạt sang Thái Lan rồi được con trai bảo lãnh sang Canada. Ở tuổi ngoài 50, từng là “ông trùm cao ốc”, nay ông bắt đầu lại từ con số không. Ban đầu, gia đình ngăn cản vì sợ ông quá tuổi để khởi nghiệp, nhưng rồi cũng phải chiều lòng, gom góp 60.000 đô Canada cho ông khởi sự.

Ông mua lại khách sạn Le Marquis từng bị cháy, tự mình vừa làm chủ vừa làm nhân viên, từ ủi tuyết, dọn phòng đến quản lý. Sau ba năm lao lực, khách sạn hồi phục. Tình cờ gặp lại ông Sato - một đối tác Nhật cũ, ông được hỗ trợ vốn mở nhà hàng Kobe tại Montreal. Với sự cần cù, sáng tạo và khắt khe về chất lượng, nhà hàng nhanh chóng thành công, mở rộng thành chuỗi tại Canada và sau đó đến Mỹ. Năm 1980, ông khai trương thêm cơ sở ở Orlando, Florida, trở thành tỷ phú nơi đất khách.

Khi đã thành công, Nguyễn Tấn Đời từng ấp ủ trở về Việt Nam, tiếp tục xây dựng cao ốc, ngân hàng, xí nghiệp. Nhưng ước mơ ấy chưa kịp thành hình thì ông lâm bệnh nặng và qua đời ngày 6/7/1995 tại Orlando. Trước lúc mất, ông để lại hồi ký như một “cuốn phim trung thực về cuộc đời mình”: từ tuổi trẻ cơ cực, gầy dựng cơ nghiệp lẫy lừng, rồi trắng tay, lưu lạc, nhưng cuối cùng vẫn vươn lên.

Trong hồi ký, ông nhắn gửi: “Muốn có sự thành công, chúng ta phải tự thân vận động, lao động bằng chính bàn tay khối óc của mình. May mắn là cơn mưa cho tất cả, nhưng ai chuẩn bị được đồ chứa tốt thì sẽ hứng được nhiều. Đồ chứa ấy chính là đức độ, khả năng làm việc, sự tìm tòi học hỏi, kiên nhẫn, sáng kiến và linh hoạt”.