Xây nhà trên mảnh đất “xấu”

Mỗi khi có dịp thăm một danh lam thắng cảnh, tôi lại nhớ câu nói của kiến trúc sư người Pháp gốc Việt Bùi Kiến Quốc: “Hãy hình dung tôi có hai mảnh đất đẹp và xấu, tôi sẽ xây nhà trên mảnh đất xấu, và hàng ngày chúng ta sẽ mở cửa sổ ngắm mảnh đất đẹp còn lại”.

Biển Nha Trang

Trò chuyện với các chuyên gia của Câu lạc bộ (CLB) Vịnh biển đẹp nhất thế giới (khi họ đến Việt Nam thẩm định hồ sơ đăng ký làm thành viên), chúng tôi được biết, trên thế giới có hàng nghìn vịnh biển đẹp, nhưng đến bây giờ danh sách thành viên của CLB này mới dừng ở con số 31. Nhiều vịnh biển đã vào CLB hàng chục năm rồi bị gạch tên, một sự “rớt hạng” làm các ngành kinh tế “ăn theo” ở đó bị ảnh hưởng không ít. Nó chứng thực tư duy qui hoạch xây dựng và phát triển kinh tế theo cách xây một ngôi nhà đẹp trên mảnh đất đẹp vẫn chưa ổn, đối với những vịnh biển dễ tổn thương về môi trường!

Dạo chơi trên vịnh Nha Trang, chúng tôi có cảm giác bất an. Hình như chưa có mùa hè nào số ngư dân bỏ biển xa về vịnh gần kiếm cơm từ khách du lịch lại đông như vậy. Những chiếc thuyền quen với cá mực, nay đua chen với ca-nô “săn” khách tham quan, cày sóng trên mặt vịnh. Cảnh tượng khác hẳn hôm diễn ra đua thuyền buồm quốc tế - Những chiếc thuyền xinh đẹp không động cơ, không xả chất thải nhẹ lướt trên màu xanh êm đềm của biển.

Vịnh Nha Trang là danh thắng quốc gia năm 2002 và thành viên của CLB Vịnh biển đẹp nhất thế giới năm 2003. Nó đã chấp nhận vào một cuộc chơi đẳng cấp cao đương nhiên phải chịu sự ràng buộc! Thực tế chẳng dễ dàng! Bộ Văn hóa Thông tin và Du lịch đã thanh tra và “thổi còi” toàn bộ dự án đầu tư vi phạm xây dựng các vùng lõi, và vùng đệm của danh thắng. Vùng lõi của vịnh rộng khoảng 250 km2, bao gồm toàn bộ các đảo Hòn Tằm, Hòn Tre, Hòn Mun, đảo Trí Nguyên, khu vực phía đông đường Trần Phú.

Vui chơi ở Hòn Tằm

Theo Luật Di sản, không được thay đổi hiện trạng bất kỳ một vật nhỏ nào trong vùng này. Nhưng các dự án đầu tư dịch vụ có qui mô lớn nhất đều tập trung vào những hòn đảo nguyên sơ, xóm chài thanh bình bị buộc đi khỏi đảo, văn hóa và cư dân đang cuộc xáo trộn. Tất cả nhà đầu tư đều muốn ở và làm ăn ngay trên mảnh đất đẹp nhất của vùng di sản. Nhưng khi làm dự án, họ không hề “ngó” qua bất cứ điều khoản qui định về bảo vệ di sản nào. Với những dự án mà chủ đầu tư và nhà thiết kế có “tâm” một chút thì hồn di sản thiên nhiên này cũng còn lại ít nhiều. Tuy nhiên, số đó hiếm.

Ông Phạm Từ - Nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch nói rằng, vịnh Nha Trang cần những khu phức hợp du lịch liên hoàn đẳng cấp quốc tế thu hút du khách, không nên chạy theo số lượng dự án nhỏ, kinh doanh kiểu xẻ thịt thiên nhiên. Những nhà đầu tư không đủ tầm, chắc chắn không tự tin xây nhà trên mảnh đất xấu, họ luôn mong muốn đặt dự án vào “lõi” di sản, và thế là những gì đẹp nhất của thiên nhiên đang trên đà tư nhân hóa. Con đường ven biển (đường Trần Phú) Nha Trang đã là nạn nhân của tư duy này. Mỗi nhà hàng là một lô cốt bằng tường bê tông, cây cối và người đi ngắm cảnh đã bị chặn lại ở rất nhiều địa điểm. Hiện trạng đó chắc chắn ảnh hưởng xấu đến việc vận động cộng đồng tham gia các chương trình bảo vệ bờ biển. Nhận thức của cộng đồng kém cũng là một bậc thang dẫn đến “rớt hạng”, mất thương hiệu vịnh biển đẹp nhất thế giới!

Khi đã vào cuộc chơi quốc tế, sự được mất đều có thể diễn ra, và cũng nhờ thế Việt Nam nâng được trình độ quản lý các di sản thiên nhiên, trong đó có hàng trăm vịnh đẹp lớn nhỏ đang sở hữu. Nếu hội nhập sớm hơn, hẳn sẽ không có một khu du lịch Vinperland được cấp phép nằm chễm chệ ngay vùng lõi di sản như hiện nay. Để thực hiện việc mở rộng 1ha mặt đất, chủ đầu tư đã đổ xuống mặt biển hàng vạn mét khối đất đá, xây bờ kè, cầu cảng; khoảng hơn 20 ha rừng ngập mặn, cỏ biển, san hô... xung quanh đảo Hòn Tre bị chôn vùi.

Khi đã ở ngay trên “mảnh đất đẹp” đầy lợi thế với phong cảnh thiên nhiên hữu tình, lại không biết bảo vệ môi trường, e rằng về lâu dài các du khách có hiểu biết về giữ gìn môi trường sẽ không quay trở lại.