Đề xuất hỗ trợ doanh nghiệp FDI bằng tiền khi Việt Nam áp thuế tối thiểu toàn cầu

Đây là một trong những đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tại tờ trình gửi Bộ Tư pháp thẩm định về hồ sơ đề nghị xây dựng Nghị quyết của Quốc hội áp dụng thí điểm chính sách hỗ trợ đầu tư các doanh nghiệp FDI khi thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, thuế tối thiểu toàn cầu có ảnh hưởng tới Việt Nam như giảm tính cạnh tranh trong thu hút đầu tư nước ngoài. Hiện nay, hầu hết đối tác đầu tư lớn của Việt Nam (Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore…) đã có động thái rõ ràng về kế hoạch triển khai quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu. Đồng thời, các quốc gia cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài với Việt Nam trong khu vực đã và đang nghiên cứu, ban hành những hình thức ưu đãi đầu tư mới, vượt trội nhằm đảm bảo lợi thế cạnh tranh, duy trì sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh khả năng cải thiện nguồn thu thuế từ các công ty công nghệ đa quốc gia có doanh thu lớn, việc tham gia thỏa thuận thuế tối thiểu toàn cầu khi được áp dụng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến dòng vốn FDI toàn cầu trong đó các nước thu hút FDI thông qua các ưu đãi thuế như Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn hơn.

Cùng với đó, việc mở rộng đầu tư của các dự án hiện hữu cũng có nguy cơ giảm sút, trong khi Việt Nam đặt mục tiêu vốn thực hiện 20-30 tỷ USD/năm cho giai đoạn 2021-2025, 30-40 tỷ USD cho giai đoạn 2026-2030.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nguyên nhân do rất nhiều dự án quy mô lớn đang thuộc ngành công nghệ cao, ngành ưu đãi đầu tư với mức thuế suất thấp hơn 15%. Nếu áp dụng mức thuế tối thiểu toàn cầu là 15% thì những lợi ích mang lại từ chính sách ưu đãi thuế mà các công ty này được hưởng tại Việt Nam sẽ không còn nữa. Từ đó, ảnh hưởng đến tính hấp dẫn của thị trường Việt Nam trong thu hút đầu tư nước ngoài…

Trước thực trạng trên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng việc thay đổi cách tiếp cận, bổ sung các hình thức ưu đãi, hỗ trợ đầu tư mới trong bối cảnh thực thi thuế tối thiểu toàn cầu là cần thiết nhằm đảm bảo khả năng cạnh tranh và tính hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam trong thời gian tới.

Về đối tượng hỗ trợ đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra các đối tượng như doanh nghiệp có dự án đầu tư trong lĩnh vực sản xuất sản phẩm công nghệ cao có quy mô vốn trên 12.000 tỷ đồng hoặc đạt doanh thu trên 20.000 tỷ đồng/năm. Doanh nghiệp công nghệ cao có dự án đầu tư có quy mô vốn trên 12.000 tỷ đồng hoặc đạt doanh thu trên 20.000 tỷ đồng/năm.

Doanh nghiệp có dự án ứng dụng công nghệ cao có quy mô vốn trên 12.000 tỷ đồng hoặc đạt doanh thu trên 20.000 tỷ đồng/năm. Doanh nghiệp đầu tư dự án trung tâm nghiên cứu và phát triển có quy mô vốn trên 3.000 tỷ đồng.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, qua rà soát, dự kiến có khoảng 22 doanh nghiệp lớn thuộc đối tượng áp dụng.

Về hình thức hỗ trợ đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất 4 loại hình thức hỗ trợ đầu tư gồm hỗ trợ đào tạo, phát triển nguồn nhân lực; hỗ trợ nghiên cứu và phát triển; hỗ trợ chi phí đầu tư tài sản cố định; hỗ trợ chi phí sản xuất sản phẩm công nghệ cao.

Về phương thức hỗ trợ đầu tư: các khoản hỗ trợ đầu tư được cấn trừ vào nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp hoặc được chi trả trực tiếp bằng tiền trích từ ngân sách nhà nước.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, đề xuất này phù hợp với các khuyến nghị của OECD trong quá trình xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ đầu tư khi thuế tối thiểu toàn cầu được áp dụng. Đây cũng là các hình thức hỗ trợ đầu tư mà các quốc gia trong khu vực đang áp dụng, trong khi đó tại Việt Nam chưa được cụ thể tại các văn bản pháp luật.

Về mức hỗ trợ đầu tư, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc đưa ra mức chi hỗ trợ đầu tư tối đa theo tổng vốn đầu tư hay doanh thu không có nhiều tác dụng trong việc kiểm soát ngân sách mà còn có thể hạn chế thu hút đầu tư hoặc không hỗ trợ đến đúng đối tượng cần khuyến khích làm giảm hiệu quả của chính sách thu hút đầu tư.

Cụ thể, quy định mức hỗ trợ trần trên tổng mức đầu tư có thể gây bất lợi cho các công ty công nghệ cao lớn, có quy mô doanh thu lớn, khả năng sinh lời trên vốn đâu tư, nộp thuế nhiều. Trong khi đó, các công ty có vốn đầu tư lớn nhưng hoạt động không hiệu quả, doanh thu thấp, tỷ suất sinh lời trên vốn đầu tư thấp thậm chí lỗ sẽ nhận được nhiều hỗ trợ. Dẫn đến đi ngược lại với mục tiêu thu hút các doanh nghiệp công nghệ cao, quy mô lớn và có ảnh hưởng kinh tế xã hội. Khống chế dẫn đến không công bằng giữa các nhà đầu tư.

Quy định mức hỗ trợ trần trên doanh thu có khả năng kiểm soát ngân sách tốt hơn nhưng chỉ tiêu doanh thu có liên quan đến xác định lợi nhuận, mà lợi nhuận là chỉ số dùng để tính thuế nên có thể có khả năng OECD sẽ chất vấn là hỗ trợ có liên quan đến nghĩa vụ thuế nộp bổ sung.

Do đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất phương án không quy định chi hỗ trợ đầu tư tối đa theo tổng vốn đầu tư hay doanh thu, mà thay vào đó kiến nghị phương án: ngân sách nhà nước bố trí trong dự toán ngân sách hàng năm để thực hiện cơ chế, chính sách hỗ trợ đầu tư tại nghị quyết. Đồng thời, Chính phủ sẽ quy định mức hỗ trợ, trình tự, thủ tục áp dụng các hình thức hỗ trợ đầu tư quy định tại nghị quyết.