Cần ưu tiên cho thương lái để giữ chuỗi cung ứng lương thực thực phẩm

Thương lái là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng lương thực thực phẩm

Từ lâu, thương lái đã giữ vai trò rất quan trọng trong dây chuyền sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam. Nhờ họ, người nông dân bán được nông sản sau mùa thu hoạch, các nhà máy có nguồn nguyên liệu sản xuất dù doanh nghiệp (DN) không thể tiếp cận với nông- ngư dân do khoảng cách về địa lý, cũng như không đủ phương tiện và nhân lực thu mua. 

Tương tự ngành nông sản, ngành chăn nuôi, chế biến thuỷ hải sản đã gắn liền với thương lái. Chẳng hạn khi các hộ chăn nuôi gia súc, gia cầm đến thời điểm xuất chuồng, thương lái thường đến tận nơi để thu mua, giúp người chăn nuôi giải toả nhanh đồng vốn và trang trải tiền thức ăn, con giống…Với thuỷ hải sản cũng vậy, khi ghe, thuyền của ngư dân cập bến, thương lái cung ứng vật tư và thu mua tất cả các loại thủy hải sản, giúp cho đồng vốn của ngư dân thu hồi nhanh hơn. 

Phương thức mua bán của thương lái thường rất nhanh gọn, đơn giản và trả tiền ngay. Ở vùng nông thôn, đặc biệt là tại vùng sâu, vùng xa, khi các hộ nghèo cần mua vật tư, hàng hóa phục vụ đời sống thì thương lái sẵn sàng cho họ vay ngay và người nông dân có thể trả theo mức thỏa thuận hoặc vay không lãi với điều kiện giá bán nông - thủy hải sản cho thương lái thấp hơn… Đây là điều mà các ngân hàng và DN không đáp ứng được vì quy trình cho vay phải qua nhiều thủ tục.

Ở ĐBSCL, do mạng lưới giao thông còn hạn chế, trong khi nông dân vẫn sản xuất nhỏ lẻ, nên các thương lái với phương tiện giao thông thô sơ như ghe, xuồng nhỏ có thể luồn lách vào từng con kênh, rạch để thu gom nông sản đưa đến cho các DN sản xuất. Họ là cầu nối không thể thiếu giữa nông dân và nhà sản xuất.

Thương lái, mắt xích không thể thiếu, giúp đưa nông sản đến các nhà máy

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan từng cho rằng, đội ngũ thương lái là người giúp phân loại nông sản để cung cấp cho từng đối tác theo yêu cầu khác nhau như loại nào bán cho nhà xuất khẩu, loại nào bán nội địa, nội tỉnh; loại nào bán thô; loại nào bán cho các nhà máy chế biến; loại nào vào siêu thị; loại nào ra chợ....

Thông qua đội ngũ thương lái, DN có thể chia nhỏ đồng vốn thu mua cho thương lái, tận dụng phương tiện vận chuyển, kho bãi của họ. Thậm chí, DN còn tận dụng được kinh nghiệm và mối quan hệ của thương lái với những người nông dân ở tận vùng sâu, vùng xa - vốn chỉ sở hữu số thửa ruộng và mảnh vườn diện tích nhỏ và phân tán.

Vì vậy, thiếu đội ngũ thương lái, việc lưu thông hàng hoá sẽ bị tắc nghẽn. Bằng chứng thấy rõ là ngay khi các tỉnh - thành phía Nam áp dụng CT 16 với yêu cầu “ai ở đâu ở đó”, đội ngũ thương lái không được ra đường, vì vậy họ không thể đến các hộ nông dân ở các vùng sâu vùng xa để thu mua nông sản, thủy hải sản, gia súc, gia cầm. Và khi hàng hóa vẫn còn “nằm” ở chỗ nông dân thì việc cung ứng đầy đủ nguyên liệu cho sản xuất của các nhà máy không được bảo đảm.

Lâu nay, các nhà máy sản xuất thực phẩm của TP.HCM đều lấy nguồn cung nguyên liệu sản xuất từ các tỉnh ĐBSCL nhưng khi thương lái ngừng hoạt động, nguyên liệu cho sản xuất đã thiếu hụt trầm trọng.

Bà Lý Kim Chi - Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM cho biết trước nay, các nhà cung cấp nguyên liệu cho các nhà máy chế biến thực phẩm đều thông qua các đơn vị trung gian. Thế nhưng hiện nay, các địa phương hạn chế người dân ra đường và các thương lái vì chưa được tiêm vaccine nên cũng hạn chế tổ chức thu mua. Tình trạng này khiến nguồn cung khan hiếm, từ đó dẫn đến giá thành nguyên phụ liệu sản xuất tăng cao. 

Cần tạo điều kiện cho thương lái ra đường thu mua nông sản

“Các DN chế biến thực phẩm có thể phải thay đổi đơn vị cung cấp, giá cao nhưng chất lượng chưa tương xứng. Từ đó, có nguy cơ đứt gãy nguồn nguyên liệu đầu vào từ các tỉnh về TP.HCM”, bà Chi chia sẻ khó khăn các DN chế biến thực phẩm TP.HCM đang gặp phải.

Vậy mới thấy, khi thương lái không thể làm việc đã khiến việc lưu thông hàng hoá trục trặc, còn hoạt động sản xuất của DN có nguy cơ bị gián đoạn, nhưng để họ làm việc trong điều kiện dịch bệnh như hiện nay mà không có sự bảo vệ của vaccine tất yếu gây ra những hệ luỵ. Vì vậy, để không đứt gãy chuỗi cung ứng cũng như góp phần giải quyết tình trạng ùn ứ nông sản tại nhiều địa phương như hiện nay, Nhà nước cần phải ưu tiên tiêm vaccine cho đội ngũ thương lái và tạo điều kiện cho họ di chuyển để thu mua nông sản thuận lợi.

Song song với việc ưu tiên tiêm chủng vaccine cho giới thương lái, Chính phủ và các bộ ngành liên quan cần có những chính sách phù hợp để nông sản được lưu thông thuận lợi không chỉ trong nước mà cả ở nước ngoài, đồng thời giúp DN có đủ nguyên liệu cho sản xuất.