B.1.1.529 - 'siêu biến chủng' mới có thể nguy hiểm hơn cả Delta

Biến chủng B.1.1.529 được phát hiện lần đầu tiên ở châu Phi.

Các nhà khoa học Nam Phi hôm 25/11/2021 phát hiện một biến chủng mới của SARS-CoV-2 có tên B.1.1.529. Biến chủng này là sự kết hợp bất thường của nhiều đột biến, dấy lên lo ngại virus sẽ có khả năng xâm nhập hệ miễn dịch tốt hơn, cũng như dễ lây lan hơn trong cộng đồng.

Hiện, Nam Phi, Botswana và Hồng Kông là những nơi đã ghi nhận ca dương tính với biến chủng mới. Nếu B.1.1.529 thực sự có khả năng kháng vaccine hay có tốc độ lan truyền nhanh hơn Delta, biến chủng này sẽ gây ra mối đe dọa lớn khi thế giới dần bước ra khỏi đại dịch.

“Thật không may, chúng tôi đã tìm thấy một biến chủng mới đáng lo ngại ở Nam Phi. Biến chủng này làm chúng tôi bất ngờ. Đây là một bước tiến triển lớn của virus”, GS. Tulio de Oliveira - chuyên gia virus học hàng đầu Nam Phi, nói.

B.1.1.529 có ít nhất 32 đột biến ở protein gai - thành phần giúp virus bám vào tế bào cơ thể, làm dấy lên lo ngại về khả năng né tránh vaccine. Tom Peacock - chuyên gia tại Cục Bệnh truyền nhiễm Hoàng gia Anh, nhận định "đây là cụm đột biến với lượng protein gai thực sự khủng khiếp".

Link bài viết

Sự lây lan khiến giới khoa học lo ngại

Hiện, WHO đang theo dõi sát sao B.1.1.529 và sẽ mở cuộc họp đặc biệt vào ngày 26/11/2021 để thảo luận về tác động tiềm tàng của biến chủng này tới vaccine và phương pháp điều trị.

"Chúng tôi chưa biết nhiều về biến chủng này. Những gì chúng tôi biết là biến chủng này có lượng lớn đột biến. Điều đáng lo ngại là khi có quá nhiều đột biến, nó có thể tác động đến cách thức hoạt động của virus", TS. Maria Van Kerkhove - Trưởng nhóm Kỹ thuật ứng phó với Covid-19 của WHO, cho biết.

Theo TS. Kerkhove, nhóm nghiên cứu sẽ xem xét liệu B.1.1.529 có trở thành biến chủng "đáng quan tâm" hay "đáng lo ngại" hay không, sau đó WHO sẽ đặt tên cho biến chủng theo bảng chữ cái Hy Lạp.

Các kết quả thí nghiệm ban đầu cho thấy virus đang lây lan nhanh chóng ở tỉnh Gauteng, Nam Phi. Một số nhà khoa học tin rằng 90% ca mắc Covid-19 mới tại đây là do nhiễm B.1.1.529. Chủng virus trên nhiều khả năng đã lan ra 8 tỉnh còn lại của quốc gia này, theo Guardian.

Ngày 25/11, Viện Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Nam Phi (NICD) thông báo nước này ghi nhận 2.465 ca mắc mới Covid-19, gần gấp đôi con số của ngày trước đó. NICD chưa khẳng định nguyên nhân của đợt bùng phát mới là biến chủng B.1.1.529. Tuy vậy, nhiều nhà khoa học tin vào khả năng này. Nam Phi đã phát hiện khoảng 100 mẫu bệnh phẩm dương tính với biến chủng B.1.1.529.

Điểm khác biệt giữa B.1.1.529 và Delta

B.1.1.529 chứa nhiều đột biến như K417N, N501Y, N440K, G446S... Trong đó, đột biến K417N từng xuất hiện ở biến chủng Delta. Đột biến ảnh hưởng đến một vùng của protein S mà virus dùng để xâm nhập tế bào, được gọi là vùng liên kết thụ thể (phân tử protein). Khu vực này quyết định độ bám dính của virus với tế bào. K417N được cho là giúp tạo liên kết mạnh mẽ hơn giữa chính nó và vật chủ.

Đột biến N501Y cũng có trong chủng Alpha, giúp virus gắn vào tế bào người. Điều này giải thích tại sao những biến chủng mới có vẻ dễ lây lan hơn. Tuy nhiên, đó chỉ là một trong nhiều đột biến ở cả 2 biến chủng khiến các nhà khoa học lo ngại virus ít nhạy cảm hơn với vaccine hoặc phương pháp điều trị.

Đột biến N440K giúp virus trở nên mạnh mẽ, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng sau nhiễm bệnh. Theo các báo cáo, độc lực của nó cao gấp 15 lần so với các biến chủng ban đầu. Thông thường, người mắc Covid-19 đạt đến giai đoạn khó thở, thiếu oxy trong 1 tuần. Nếu nhiễm virus chứa đột biến N440K, bệnh nhân có thể chuyển nghiêm trọng chỉ trong 3-4 ngày.

Theo giáo sư Christina Pagel, Giám đốc Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng tại Đại học Hoàng gia London, B.1.1.529 "có những lợi thế đáng kể so với Delta", tiềm tàng khả năng thoát miễn dịch và lây truyền cao.

Link bài viết

Tom Peacock - chuyên gia tại Cục Bệnh truyền nhiễm Hoàng gia Anh nói B.1.1.529 chứa tới 2 đột biến là P681H và N679K ở vị trí phân cắt furin (vị trí giúp virus thuận lợi xâm nhập vào tế bào). Đây là lần đầu tiên giới khoa học ghi nhận 2 đột biến này trong 1 biến chủng. 

P681H từng xuất hiện trong chủng Mu và Alpha, làm tăng khả năng lây lan của virus. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện còn dang dở, chưa được giới hàn lâm bình xét chính thức. Vì vậy, không thể kết luận về vai trò của P681H với virus ở thời điểm này.

B.1.1.529 và vaccine

Những thay đổi cơ bản có nguy cơ khiến B.1.1.529 né tránh miễn dịch từ vaccine và người từng mắc Covid-19. Dựa trên các đột biến, giới khoa học cho rằng nó sẽ phản ứng với vaccine tương tự chủng Beta. Như vậy, hiệu quả của vaccine AstraZeneca có thể giảm còn 40-50%, vaccine Pfizer chỉ còn duy trì độ bảo vệ 50-60% sau 2 liều.

Giới khoa học Nam Phi cho biết B.1.1.529 là biến chủng đáng sợ nhất mà họ phải đối mặt kể từ khi đại dịch bùng phát. Chủng virus này có tổng cộng 50 đột biến, theo GS. De Oliveira. Trong đó, 32 đột biến được phát hiện ở protein gai, gấp đôi so với biến chủng Delta.

Virus chứa nhiều dạng đột biến chưa hẳn là tin xấu. Các nhà khoa học cần nghiên cứu sâu hơn để hiểu rõ cơ chế hoạt động của chúng. Tuy vậy, qua nhiều lần biến đổi, các chủng virus mới khác biệt đáng kể so với virus gốc, gây ra nguy cơ suy giảm hiệu quả của vaccine.

Tuy vậy, từng có nhiều chủng virus có vẻ nguy hiểm trên lý thuyết, nhưng không gây ra nhiều tác động trên thực tế. Nam Phi là quốc gia hiểu rõ điều này. Đầu năm 2021, mối lo ngại lớn nhất của cộng đồng quốc tế là biến chủng Beta, cũng xuất phát từ Nam Phi. Tuy nhiên, chủng Beta sớm bị biến chủng Delta áp đảo chỉ sau một vài tháng.

Theo các nhà khoa học, có thể đánh giá đầy đủ khả năng trốn vaccine của B.1.1.529 trong khoảng 2-8 tuần tới, dựa trên tốc độ lây lan hiện tại.