Thúc đẩy thực thi quyền sao chép: Động lực hình thành nền kinh tế sáng tạo Việt Nam

Sự kiện quy tụ hơn 120 đại biểu trong và ngoài nước, bao gồm đại diện các cơ quan quản lý, tổ chức quốc tế, trường đại học, thư viện, doanh nghiệp và nhà xuất bản. Hội thảo nhằm trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ giải pháp thúc đẩy thực thi quyền sao chép - một cấu phần quan trọng trong hệ thống bảo hộ quyền tác giả, góp phần xây dựng nền kinh tế sáng tạo và xã hội tri thức bền vững tại Việt Nam.

Theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam (sửa đổi, bổ sung năm 2022), “sao chép” là việc tạo ra bản sao của toàn bộ hoặc một phần tác phẩm bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào. Đây được xem là một trong những quyền tài sản cơ bản nhất của tác giả, nhà xuất bản và các chủ thể sáng tạo, đóng vai trò cốt lõi trong việc bảo vệ thành quả lao động trí tuệ.

Phát biểu tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Ngọc Hà - Phó Trưởng phòng Quản lý và Hợp tác quốc tế về quyền tác giả, quyền liên quan (Cục Bản quyền tác giả - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), nhấn mạnh: “Trong kỷ nguyên số, tri thức và sáng tạo là tài sản quý giá của quốc gia. Quyền sao chép là công cụ pháp lý quan trọng để bảo vệ, quản lý và khai thác thương mại tài sản trí tuệ một cách công bằng, minh bạch, tạo động lực phát triển kinh tế sáng tạo”.

Bà Hà cho biết, Việt Nam hiện là thành viên của 8 điều ước quốc tế đa phương về quyền tác giả, đã ký 2 hiệp định song phương với Hoa Kỳ và Thụy Sĩ, cùng 15 hiệp định thương mại tự do (FTA) có điều khoản bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Trong thời gian tới, Cục Bản quyền tác giả sẽ tiếp tục đồng hành cùng các tổ chức đại diện tập thể như VIETRRO trong việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực thực thi, hỗ trợ pháp lý cho người sáng tạo và thúc đẩy chuyển đổi số trong công tác quản lý bản quyền.

Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, nhu cầu sử dụng tài liệu học tập, nghiên cứu và sáng tạo ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, nhận thức chưa đầy đủ về quyền sao chép dẫn đến tình trạng sao chép trái phép giáo trình, tài liệu kỹ thuật số và nội dung báo chí vẫn phổ biến.

Theo các chuyên gia, mô hình cấp phép sao chép tập thể là công cụ quan trọng để cân bằng lợi ích giữa người sáng tạo và người sử dụng tri thức.

Cơ chế này cho phép các tổ chức đại diện, điển hình là VIETRRO, thay mặt chủ sở hữu quyền cấp phép sử dụng hợp pháp và thu phí bản quyền minh bạch, giúp người dùng tiếp cận tài liệu thuận tiện, đồng thời đảm bảo quyền lợi kinh tế cho tác giả, nhà xuất bản và các chủ thể sáng tạo.

Bà Anita Huss-Ekerhult - Giám đốc điều hành kiêm Tổng Thư ký Liên đoàn Quốc tế các Tổ chức Quyền sao chép (IFRRO), đánh giá cao những bước tiến của Việt Nam trong việc hội nhập quốc tế về bản quyền: “Bản quyền không chỉ là một quy định pháp lý, mà là nền tảng để nuôi dưỡng tự do sáng tạo và sự phát triển lành mạnh của xã hội. Việt Nam đang đi đúng hướng khi đặt quyền sao chép vào trọng tâm của chiến lược phát triển kinh tế tri thức”.

Theo bà Anita, IFRRO tập trung vào ba mục tiêu then chốt: thúc đẩy cơ chế cấp phép tập thể hiệu quả; đảm bảo thù lao xứng đáng cho người sáng tạo và khuyến khích sáng tạo bền vững nhằm xây dựng nền tri thức toàn cầu công bằng.

Tại hội thảo, ông Hoàng Trọng Giang - Chủ tịch Hiệp hội Quyền sao chép Việt Nam (VIETRRO) cũng đã chia sẻ hành trình 15 năm hoạt động của Hiệp hội kể từ khi thành lập năm 2010.

Ông cho biết, trong bối cảnh xã hội trước đây còn ít hiểu biết về quyền sao chép, VIETRRO đã kiên trì đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và nâng cao nhận thức cộng đồng.

“Nếu trước đây, khái niệm ‘quyền sao chép’ còn xa lạ, thì nay đã được nhắc đến trong văn bản pháp lý, các diễn đàn học thuật và trong ý thức của xã hội. Thúc đẩy thực thi quyền sao chép không chỉ bảo vệ người sáng tạo, mà còn góp phần hình thành nền kinh tế sáng tạo và văn hóa học tập tại Việt Nam”, ông Giang nhấn mạnh.

Các đại biểu tại hội thảo thống nhất rằng, việc thực thi quyền sao chép không chỉ dừng lại ở bảo vệ lợi ích cá nhân của tác giả hay nhà xuất bản, mà còn mang ý nghĩa chiến lược trong phát triển văn hóa, giáo dục và kinh tế quốc gia.

Một hệ thống bản quyền hiện đại, minh bạch và có khả năng thực thi hiệu quả sẽ giúp Việt Nam tạo dựng môi trường sáng tạo công bằng, thu hút đầu tư vào lĩnh vực nội dung số, thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa và xuất bản phát triển bền vững.

Việc hoàn thiện hệ thống cấp phép sao chép, nâng cao năng lực quản lý bản quyền và đẩy mạnh hợp tác quốc tế được xem là những bước đi cần thiết để Việt Nam hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị tri thức toàn cầu.