Tháo gỡ nhiều vướng mắc trong triển khai thi hành Luật Đất đai

Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13/8/2009 của Chính phủ quy định về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư có hiệu lực kể từ ngày 1/10/2009, gồm 3 chương 41 điều, chủ yếu quy định về 5 nội dung được đánh giá là có nhiều vướng mắc nhất trong quá trình triển khai thi hành Luật Đất đai tại địa phương và thiếu đồng bộ trong các quy định về thủ tục hành chính giữa pháp luật đất đai, pháp luật đầu tư và xây dựng.

Về quy hoạch sử dụng đất, Nghị định quy định rõ nội dung quy hoạch sử dụng đất theo từng loại quy hoạch sử dụng đất của 4 cấp (quốc gia, tỉnh, huyện, xã) gắn với chỉ tiêu quy hoạch, phạm vi, mức độ phân bổ đất đai của từng cấp để khắc phục tình trạng chồng chéo về nội dung quy hoạch sử dụng đất của các cấp, gắn với việc phân cấp thẩm quyền cho các cấp, trong đó quy hoạch cấp quốc gia chỉ xác định chỉ tiêu một số loại đất gắn với an ninh lương thực, bảo vệ môi trường, phát triển đô thị, công nghiệp có tầm quan trọng quốc gia.

Về giá đất, để đảm bảo bình đẳng về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất là nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài trong việc thuê đất, giao đất, Nghị định quy định người được Nhà nước cho thuê đất trả tiền thuê một lần cho cả thời gian thuê phải nộp tổng số tiền thuê tương đương với tổng số tiền sử dụng đất phải nộp đối với người được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất.

Về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Nghị định quy định rõ phần được bồi thường và phần được hỗ trợ cho người có đất bị thu hồi, tăng mức hỗ trợ của các loại hỗ trợ trên cơ sở Nhà nước điều tiết phần lợi ích từ việc thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất cho người bị thu hồi đất.

Cụ thể, về mức hỗ trợ di chuyển, Nghị định không quy định cụ thể mà giao cho UBND cấp tỉnh quy định. Hỗ trợ ổn định đời sống và ổn định sản xuất được phân biệt theo diện tích đất bị thu hồi (từ 30% đến 70%; trên 70% diện tích đất nông nghiệp đang sử dụng). Hỗ trợ đối với đất nông nghiệp trong địa giới hành chính phường, khu dân cư thuộc thị trấn, nông thôn thì được xác định theo tỷ lệ (từ 20% đến 50%) giá đất ở trung bình của khu vực có đất thu hồi; hỗ trợ đối với đất vườn, ao trong cùng thửa đất có nhà ở trong khu dân cư nhưng không được công nhận là đất ở thì được xác định theo tỷ lệ (từ 30% đến 70%) giá đất ở của thửa đất đó; diện tích được hỗ trợ của cả 2 loại hỗ trợ này đều không vượt quá 5 lần hạn mức giao đất ở của địa phương và tỷ lệ, diện tích được hỗ trợ do UBND cấp tỉnh quy định cụ thể.

Đối với hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm cho hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp bị thu hồi đất nông nghiệp, thì ngoài hình thức tăng tiền hỗ trợ, Nghị định còn quy định hình thức hỗ trợ bằng 1 suất đất ở hoặc 1 căn hộ chung cư hoặc 1 suất đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp; giao cho UBND cấp tỉnh quy định cụ thể về hình thức và mức hỗ trợ, giao cho Bộ LĐTBXH chủ trì trình Thủ tướng Chính phủ ban hành cơ chế, chính sách giải quyết việc làm và đào tạo nghề cho người bị thu hồi đất nông nghiệp.

Hỗ trợ tái định cư có nhiều điểm mới như quy định địa phương phải xây dựng đa dạng loại nhà ở tái định cư, bố trí nhiều mức đất ở trong khu tái định cư, có suất tái định cư tối thiểu cho phù hợp với nhu cầu, khả năng và tập quán sinh hoạt của người có đất bị thu hồi, nếu tiền bồi thường không đủ để mua suất tái định cư tối thiểu thì ngân sách Nhà nước phải hỗ trợ khoản tiền chênh lệch đó cho người dân.

Mặt khác, để đảm bảo cho địa phương thực hiện tốt việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Nghị định còn quy định đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính của Tổ chức phát triển quỹ đất; đồng thời có quy định riêng về Quỹ phát triển đất, đây là quỹ mới sẽ được lập ở các tỉnh trên cơ sở được trích từ 30% đến 50% nguồn thu hàng năm từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất để phục vụ nhiệm vụ tái định cư, giao cho Bộ Tài chính chủ trì trình Thủ tướng Chính phủ quyết định về giao chỉ tiêu trích nguồn thu ngân sách, ban hành quy chế mẫu để địa phương thống nhất quản lý quỹ này.

Về trình tự, thủ tục thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, Nghị định quy định lồng ghép 3 loại thủ tục về đầu tư, xây dựng và đất đai để cải cách thủ tục hành chính, thống nhất một đầu mối, rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục đầu tư, xây dựng, đất đai, khắc phục những hạn chế hiện nay.

Trong đó, khi thực hiện bước giới thiệu địa điểm và thông báo thu hồi đất thì thực hiện ngay việc cho phép nhà đầu tư vào tiến hành khảo sát, đo đạc bản đồ khu vực dự án để phục vụ việc lập, trình duyệt quy hoạch chi tiết xây dựng và phục vụ lập phương án tổng thể bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; thành lập Hội đồng bồi thường, giải phóng mặt bằng hoặc giao nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng cho Tổ chức phát triển quỹ đất; chủ đầu tư lập dự án đầu tư trong bước này, nội dung dự án phải thể hiện phương án tổng thể bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.