Thơ gửi vào đất

Nằm dưới chân núi Bà Đen huyền bí, Cực Lạc Thái Bình (xã Bàu Năng, Dương Minh Châu, Tây Ninh) từ lâu được nhiều người biết, đến thăm thú, chiêm ngưỡng với bao câu chuyện tâm linh vừa hư, vừa thực. Không phải nơi đây là một danh lam thắng cảnh hay khu du lịch, mà chỉ đơn giản là một... nghĩa trang với hàng ngàn ngôi mộ nằm sát nhau. Điều đặc biệt, trên những ngôi mộ này đều được khắc một bài thơ, thể hiện tình cảm với người đã khuất.

Đọc E-paper

Núi Bà Đen

Thơ cho người nằm xuống

Từ hoàn cảnh những người con khóc cha, em khóc anh, bạn tri kỷ khóc nhau... đều như bật ra từ chính nỗi đau chia lìa, âm dương cách trở một cách chân thành nhất. Hãy đọc những câu thơ người vợ khóc chồng sau đây:

Tình nghĩa vợ chồng mấy mươi năm
Ông đi, tôi ở lệ tuôn dầm
Năm canh thương nhớ lòng quặn thắt
Vĩnh biệt từ đây nghĩa vợ chồng.

Không hàm ý, đa ngôn, không bóng bẩy con chữ, những câu thơ chỉ như lời nói, nghẹn ngào mà thấm tận cõi lòng người đi, kẻ ở. Đó là tình cảnh éo le của một người cha khóc con, được biểu hiện qua những câu thơ chan chứa của kẻ đầu bạc thương nhớ người tóc xanh:

Tre già chịu cảnh khóc măng non
Tiếng nói con thơ chẳng có còn
Một phút rủi ro do mạng số
Chỉ còn rơi lệ để tiễn con
Nhìn lên di ảnh lệ dòng châu
Tất cả chị anh nhỏ giọt sầu
Đỗ quyên khóc bạn người bạc số
Anh chị còn đây em ở đâu?

Theo ông Phạm Văn Lộc, người có thâm niên gần 40 năm làm quản trang nơi đây, đa phần những câu thơ khắc trên bia mộ ở Cực Lạc Thái Bình là chắp vá, lấy từ ca dao, hò vè, truyện Kiều, Lục Vân Tiên, thơ Nguyễn Khuyến..., sau đó cải biên cho phù hợp với tâm trạng của người viết.

Ngoài những tình cảm chân thành cùng huyết thống như cha mẹ, con cái, vợ chồng, anh chị em, ông bà, họ hàng, ở Cực Lạc Thái Bình còn có những bài thơ xúc động của người còn sống gửi tới người đã khuất, thấm đẫm một cảnh đời.

Đó là câu chuyện của một chàng trai và cô gái trẻ yêu nhau. Do chàng trai phải lên phố đi thi nên trong đêm chia tay, cô đã trao cho anh đời con gái của mình.

Chẳng may, khi lên phố chàng trai mắc bệnh và qua đời. Còn cô gái, sau đêm ấy đã mang trong mình giọt máu của người yêu. Bị làng xóm dè bỉu, cha mẹ, anh chị em khinh thường, xa lánh vì cô chưa chồng mà chửa. Buồn chán, không biết đi đâu, cô tìm đến ngôi mộ của chàng trai, rồi khóc:

Gió đưa cây cải về giời
Rau răm ở lại chịu lời đắng cay

Và như để anh hiểu được nỗi khổ của hai mẹ con nơi trần thế, cô đã khắc lên mộ người yêu mình câu thơ đó. Hay ngang trái và đau thương hơn là câu chuyện một chàng trai đã hẹn ước với cô thôn nữ mình yêu nơi quê nhà để ra đi làm giàu, khi kiếm được nhiều tiền sẽ về cưới cô.

Ai ngờ, mấy năm sau về lại quê với niềm hạnh phúc giàu sang cũng là lúc mộ người yêu xanh cỏ. Quá đau lòng, chàng bèn khắc lên mộ cô gái mấy dòng thơ thể hiện nỗi tiếc thương vô hạn:

Một mảnh hồng nhan gió bụi vùi
Đường tiên lỡ bước chạnh thương người
Trăm năm âu cũng duyên tiền định
Kiếp khác tìm nhau bắc nhịp cầu.

Cầu nối đôi bờ nhân gian

Với diện tích khoảng hơn 60ha và hàng ngàn ngôi mộ, theo các bô lão quanh vùng, Cực Lạc Thái Bình đã có từ rất lâu. Ban đầu, nơi đây chỉ là vùng rừng núi hoang vu, dưới chân dãy Bà Đen, ít người lui tới, chỉ có vài ngôi mộ.

Đến năm 1972, nơi đây mới được quy hoạch, xây dựng thành nghĩa địa chôn cất những tín đồ theo đạo Cao Đài - Hòa Hảo ở Tây Ninh. Nay, nơi đây còn là chốn an nghỉ vĩnh hằng của những người dân quanh vùng không theo Đạo Thánh Cao Đài.

Chị Phạm Thị Hiền, 29 tuổi, bán hàng nước ngay trước cổng nghĩa địa kể: “Không như nhiều khu nghĩa trang khác, Cực Lạc Thái Bình luôn có vẻ... thái bình hơn. Có lẽ, nguyên nhân chính là ở những vần thơ xúc động lòng người khắc trên những bia mộ.

Có nhiều ngôi mộ được khắc tới bảy, tám bài thơ. Thôi thì đủ cả, tất cả các cảnh đời, các éo le ngang trái, các tiếc thương vô hạn đều được gửi gắm vào thơ hết. Hình như vì thế mà nơi đây thường có nhiều người lui tới hơn”.

Trong gần một ngày đi viếng khắp các khu mộ thơ ở Cực Lạc Thái Bình, tôi dường như biết thêm, hiểu hơn về rất nhiều con người đã yên nghỉ chốn vĩnh hằng này, bởi lời thơ của người sống dành cho những linh hồn đã phần nào nói lên cuộc đời, thân phận lúc sinh thời của họ.

Đau đớn như một người đàn bà lúc sống đã mang kiếp cầm ca như nàng Đạm Tiên (trong Truyện Kiều) thủa trước. Để khi thác về dưới suối vàng, nhiều khách làng chơi đa tình còn cảm mến nhan sắc, tài nghệ của nàng mà thương cảm, đau xót cho thân phận người ca nữ bạc phận, khắc lên mấy chữ:

Trăm năm bia đá thời mòn
Ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ

Có lẽ sau tất cả những bon chen, được mất của một kiếp người, không có gì an bình, thanh thản và nhẹ nhõm bằng việc được an nghỉ giữa một vùng quê êm ả, ngay dưới chân núi Bà Đen huyền thoại, cùng những câu thơ da diết.

Như để tăng thêm phần thi vị, nhẹ nhàng giữa nơi nghĩa trang lạnh giá, mỗi bài thơ đều kèm theo một bức tranh về phong cảnh rất đẹp. Tác giả của những câu thơ và cả những người khắc chữ trên những bia mộ nơi đây chia sẻ cùng chúng tôi, giờ mỗi tấm bia kèm một bài thơ có giá 100.000 đồng.

Tiền này hoàn toàn không phải là... nhuận bút thơ, mà chỉ là tiền công để các thợ xếp chữ, in lên đá và trang trí. Bởi Cực Lạc Thái Bình đã quá nổi tiếng về những vần thơ nên các thợ làm việc ở nghĩa trang đã sưu tập hẳn một tập thơ hơn 300 bài, có chủ đề thương nhớ, khi khổ chủ cần thơ nói về hoàn cảnh nào, quan hệ với người quá cố ra sao, họ sẽ chọn ngay hoặc chỉnh sửa một bài để làm bia mộ.

Có lẽ cả người ở lại và người phiêu bồng chốn tiên cảnh đều mỉm cười khi có một bài thơ như chiếc cầu nối gắn kết tình cảm thiêng liêng của người ở hai thế giới khác biệt.

Rời nghĩa địa thơ, lòng tôi vẫn như bâng khuâng về một điều gì đó về lẽ tử sinh trong cõi nhân gian này. Hình như, cả người chết lẫn người sống, đôi lúc cần có những câu thơ để sống tốt hơn, đẹp hơn và nếu có ra đi cũng thanh thản hơn...