Khứu giác và mùi

Khi cảm nhận của mũi đột nhiên trở nên kém đi sẽ xuất hiện những xáo trộn về khứu giác, dẫn đến chứng suy khứu giác, tức bệnh nhân mất chức năng ngửi mùi và giảm sút chức năng hoạt động của khứu giác.

>Chọn và sử dụng nước hoa

Đọc E-paper

Hoạt động của khứu giác

Để đến não bộ, nơi có nhiệm vụ phân tích và cảm nhận mùi, mùi phải đi vào một mạng lưới trong cấu trúc mũi. Các phân tử mùi thâm nhập vào mũi nhờ sự vận chuyển của không khí, và tại đây nó sẽ tự phân tán vào dịch nhầy - một chất lỏng sền sệt được tiết ra từ màng nhầy của mũi.

Kế tiếp, dịch nhầy sẽ tự liên kết với các dây thần kinh khứu giác để chuyển đổi các thông tin trở thành tín hiệu điện, tiếp tục tiến về não bộ, từ đó não bộ nhận ra mùi.

Khứu giác: Thư viện của ký ức

Chứng suy khứu giác có rất nhiều nguyên nhân. Trước tiên, có thể do một chướng ngại vật xuất hiện trong màng nhầy của mũi như bướu thịt, khối u hoặc vì dịch nhầy đặc hay lỏng quá, do bị viêm mũi, sổ mũi, viêm xoang mũi kinh niên, dị ứng.

Tình trạng ô nhiễm môi trường và chứng nghiện thuốc lá cũng góp phần làm căn bệnh ngày càng xấu hơn. Trong một số trường hợp hiếm hoi, chứng suy khứu giác xuất hiện do hoạt động kém của não bộ hoặc các tế bào khứu giác, dẫn đến khả năng cảm nhận mùi trở nên kém.

Bên cạnh nhiều bệnh nhân có cơ may phục hồi khứu giác, vẫn còn một số trường hợp cần phải kéo dài thời gian chữa trị. Người ta ví von việc điều trị chứng suy khứu giác giống như phục hồi một cái chân gãy, có nghĩa là cần thời gian luyện tập cho khứu giác.

Giai đoạn đầu tiên cần luyện tập để mũi cảm nhận được hơi phát ra, kế đến là luyện tập não bộ để thực hiện chức năng cảm nhận mùi. Mũi luôn có khả năng nhất định trong việc ghi nhớ các mùi.

Mỗi lần có dịp tiếp xúc một vật nào đó, nó lại gợi lên những kỷ niệm, chẳng hạn như khi ngửi được mùi thơm của một chiếc bánh bông lan làm hồi tưởng về thời thơ ấu. Thế nhưng một số bệnh nhân lại không có được cảm nhận này, dẫn đến tình trạng quên hẳn những mùi hương quen thuộc.

Luyện tập khứu giác

Việc luyện tập khứu giác được xem như luyện tập một môn thể thao. Nếu biết cách điều khiển nó, hiệu quả đạt được sẽ càng cao.

- Liệu pháp mùi hương: Đưa một túi hoa oải hương lên sát mũi và nhắc đi nhắc lại: "Đây là mùi thơm của hoa oải hương". Kế tiếp, thực hành tương tự với món khác như phô-mai, thịt nướng... Phương pháp này tuy đơn giản nhưng rất hiệu nghiệm đối với một số bệnh nhân, vì ít ra nó cũng phục hồi phần nào niềm tin cho người bệnh.

- Sử dụng khứu giác kế: Đây là tiến trình kiểm tra khứu giác kéo dài trong khoảng 30 phút. Nó giống như một trò chơi. Bệnh nhân ngồi đối diện một cái giá có đặt 48 chai nhỏ chứa mùi hương khác nhau.

Một chương trình của máy điện toán có nhiệm vụ yêu cầu bệnh nhân trả lời về mùi mà họ cảm nhận được sau mỗi lần mở các chai chứa mùi vào những khoảng thời gian cách nhau đều đặn. Năm mùi phổ biến dùng để kiểm tra là mùi hoa hồng, trái mơ, đường thắng, phô-mai từ sữa dê với 8 nồng độ khác nhau.

Trong quá trình kiểm tra, mùi có thể tràn nồng nặc vào mũi bệnh nhân, nhưng cũng có khi họ không thể cảm nhận được chúng là mùi gì. Sau khi đã hoàn tất việc ngửi mùi, người ta sử dụng khứu giác kế phân tích các câu trả lời cũng như mức độ cảm nhận mùi của mỗi bệnh nhân.

Những dữ liệu này giúp bổ sung cho các xét nghiệm của bệnh nhân và định hướng cho bác sĩ phương pháp điều trị thích hợp.