Ethylene Oxide có hại cho sức khỏe ra sao?

Ethylene Oxide (hay còn gọi là oxiran và epoxit) là một hợp chất hữu cơ thường được tìm thấy ở dạng khí không màu và rất dễ cháy. Tại châu Âu, Ethylene Oxide được xếp nhóm các sản phẩm thuốc trừ sâu, bị cấm dùng trong thực phẩm bán ra do có thể ảnh hưởng tới sức khỏe nếu sử dụng trong thời gian dài.

Chất này thường được sử dụng làm hóa chất trung gian trong sản xuất Ethylene Glycol (chất chống đông), hàng dệt, chất tẩy rửa, bọt polyurethane, dung môi, thuốc, chất kết dính, nguyên liệu cho sản xuất nhựa Polyethylene terephthalate (PET) và các sản phẩm khác. Bên cạnh đó, Ethylene Oxide còn được sử dụng làm sản phẩm khử trùng, hun trùng có hiệu quả cao, được phép sử dụng ở nhiều quốc gia cho mục đích kiểm soát côn trùng trong một số sản phẩm nông sản, khử khuẩn thực phẩm.

Theo Cơ quan An toàn Thực phẩm Ireland (FSAI), việc tiêu thụ các sản phẩm nhiễm Ethylene Oxide tuy không gây nguy hiểm cấp tính cho sức khỏe, nhưng có thể gây ung thư nếu thường xuyên sử dụng trong thời gian dài. Cụ thể, chất này khi nhiễm vào cơ thể, sẽ làm rối loạn cấu trúc của đại phân tử protein và ADN, từ đó tạo nên chất gây ung thư cơ bản.

Theo quy định Reg. 1223/2009/EC của Hội đồng châu Âu, chất Ethylene Oxide ở dạng khí được phân loại trong nhóm 1B tương ứng về khả năng gây ung thư gây đột biến và độc tính sinh sản và ở loại 3 về độc tính cấp tính. Căn bệnh ung thư và những chất độc gây ung thư cho con người đã được nghiên cứu từ rất lâu. Tuy nhiên, người ta thường chỉ chú trọng một mặt của vấn đề đó là yếu tố lâm sàng, mà quên đi khía cạnh "độc học môi trường".

Link bài viết

Trong khi đó trên thực tế, con người luôn phải hít thở không khí độc hại có cả khói thuốc lá, hơi clo, hơi thủy ngân, bụi kim loại, nước uống nhiễm hóa chất hữu cơ, dầu mỡ, uống rượu bia và tiếp xúc thường xuyên với các sản phẩm phụ trong quá trình sản xuất, chế biến thực phẩm cũng như chất thải từ các ngành công nghiệp tạo ra.

Một minh chứng đó là theo ghi chép, đã có hơn 500 báo cáo tại châu Âu về việc ô nhiễm chất Ethylene Oxide trong thực phẩm tính từ đầu năm 2020. Những báo cáo này chủ yếu bao gồm việc lạm dụng các hóa chất trong cuộc sống ngày càng nhiều, trong đó phải kể đến như: chất bảo quản trong thực phẩm, thuốc bảo vệ thực vật (thuốc trừ cỏ, thuốc diệt sâu bọ, diệt nấm…).

Ethylene Oxide từng được sử dụng ở châu Âu để khử trùng silo lương thực. Năm 1981, chất này bị loại bỏ vì có tính độc. Tuy nhiên, các quốc gia khác trên thế giới hiện vẫn còn sử dụng loại chất này. Đối với một số mặt hàng nhất định, EU vẫn cho phép sử dụng Ethylene Oxide để khử trùng, đặc biệt là những thực phẩm dễ hư hỏng nếu trải qua chế biến nhiệt độ cao như gia vị, thảo mộc, hạt. Trong ngành công nghiệp gia vị Mỹ, Ethylene Oxide có khả năng ngăn chặn một số vi sinh vật như Salmonella, E. coli hoặc giảm thiểu nấm men, mốc…

Cơ quan Hóa chất châu Âu (ECHA) phân loại Ethylene Oxide vào danh mục chất độc gây đột biến, ung thư và ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản. Mặc dù việc tiêu thụ các sản phẩm nhiễm Ethylene Oxide không gây nguy hiểm cấp tính, người tiêu dùng vẫn có khả năng gặp vấn đề về sức khỏe nếu sử dụng trong thời gian dài.

Tại EU, tình trạng thực phẩm nhập khẩu có chứa Ethylene Oxide không hiếm. Tính từ đầu tháng 8/2021 đến nay, FSAI đã ra thông báo thu hồi 10 trường hợp thực phẩm xuất hiện hàm lượng chất cấm này. Ngoài lô hàng mì nhập khẩu có xuất xứ từ Việt Nam, FSAI còn phát hiện Ethylene Oxide trong một số sản phẩm như kem, kẹo, phô mai, thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung hữu cơ… do các thương hiệu của Đức, Anh, Ba Lan, Pháp sản xuất.

Trên thực tế, thị trường EU đang siết chặt các biện pháp quản lý hàm lượng chất cấm, đặc biệt là Ethylene Oxide, có trong thực phẩm kể từ vụ bê bối hạt mè nhập khẩu của Ấn Độ. Đầu tháng 9/2020, cơ quản quản lý của Bỉ lần đầu tiên phát cảnh báo về hàm lượng Ethylene Oxide dư thừa trong hạt mè có nguồn gốc từ Ấn Độ. Không chỉ nhập khẩu vào Bỉ, lô hạt mè này còn thông quan vào các quốc gia như Áo, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Thụy Sĩ, Hy Lạp, Qatar, Singapore…

Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn chăn nuôi châu Âu (RASFF) cho biết hàm lượng Ethylene Oxide có trong hạt mè vượt 1.000 lần giới hạn dư lượng tối đa (MRL). Theo quy định của EU, mức MRL của Ethylene Oxide có trong thực phẩm không được quá 0,05mg/kg.

Hạt mè là nguyên liệu sử dụng trong loại thực phẩm như ngũ cốc, salad, chocolate, bánh quy, bánh mì, dầu mè… Để bảo vệ người tiêu dùng, hàng loạt quốc gia tại châu Âu quyết định thu hồi lô hàng hạt mè từ Ấn Độ cũng như mặt hàng thành phẩm.

Hàm lượng Ethylene Oxide dư thừa được phát hiện trong hạt mè có nguồn gốc từ Ấn Độ

Cơ quan An toàn Thực phẩm Na Uy đồng thời hướng dẫn doanh nghiệp trong nước tiêu hủy sản phẩm liên quan đến hạt mè nhiễm Ethylene Oxide vì không thể sử dụng làm thực phẩm, thức ăn chăn nuôi hay phân bón. Tại Pháp, nhà chức trách yêu cầu những người từng mua sản phẩm có hạt mè nhiễm chất cấm trả lại cho điểm bán để được hoàn tiền. Theo Foodwatch, kể từ tháng 9/2020, giới chức trách Pháp đã thu hồi gần 7.000 lô thực phẩm, từ hạt mè, kem, hạt tiêu, gừng, bánh mì, cà phê, đồ ăn sẵn, có chứa Ethylene Oxide.

Ngày 9/10/2020, Ủy ban châu Âu (EC) tổ chức cuộc họp về vụ bê bối này. Sau khi kêu gọi các bên liên quan cung cấp dữ liệu về thực phẩm nhiễm Ethylene Oxide, EC đã phát hiện 87 trường hợp vi phạm từ hơn 650 mẫu phân tích. Một trong những yêu cầu được các nước thành viên thống nhất là yêu cầu Ấn Độ kiểm tra trước đối với mặt hàng chuẩn bị xuất khẩu sang EU về định lượng MRL của Ethylene Oxide. EC đồng thời tăng cường kiểm soát quá trình thông quan của các lô hàng hạt mè Ấn Độ.

Ngày 17/2/2021, Ủy ban Kinh tế Pháp cáo buộc hệ thống kiểm soát thực phẩm nhập khẩu của EU thiếu chính xác. Theo báo cáo, EU hiện áp kiểm soát 1.498 hoạt chất khác nhau trong thực phẩm, trong đó 907 hoạt chất được yêu cầu giới hạn nghiêm ngặt dư lượng. Mặc dù vậy, các biện pháp kiểm soát của EU đối với thực phẩm nhập khẩu chỉ tập trung vào 176 hoạt chất, để lại một lượng lớn các chất không bị phát hiện.