Gặp ông Đỗ Phước Tống tại xưởng sản xuất ở Tân Phú, ông cho biết Cơ khí Duy Khanh đang triển khai xây dựng nhà máy sản xuất sản phẩm cơ khí chính xác và công nghiệp hỗ trợ công nghệ cao với hơn 180 tỷ đồng tại Khu Công nghệ cao TP.HCM. Dự kiến, cuối năm nay dự án sẽ được khởi công, công suất giai đoạn 1 hơn 5 triệu sản phẩm/năm. Bên cạnh các sản phẩm truyền thống, công ty sẽ sản xuất bằng vật liệu composite nền kim loại ứng dụng công nghệ ép bột kim loại và thiêu kết (powder compacting and sintering). Những sản phẩm này của nhà máy mới sẽ phục vụ cho ngành công nghiệp điện, điện tử, ô tô, các thiết bị công nghiệp và dân dụng. Đây cũng sẽ là dòng sản phẩm mới, với công nghệ mới, lần đầu tiên do doanh nghiệp Việt Nam đầu tư sản xuất.
 |
* Được biết, để chuẩn bị cho nhà máy cơ khí chính xác, Duy Khanh đã tham gia nhiều chương trình kết nối với các nhà mua hàng nước ngoài và mới đây là kết nối với doanh nghiệp FDI tại TP.HCM...
- Để chuẩn bị cho sự ra đời của nhà máy mới, chúng tôi đã tham gia kết nối với các đối tác nước ngoài, đặc biệt là những nhà mua hàng để chuẩn bị đầu ra cho sản phẩm khi nhà máy đi vào hoạt động. Tuần trước, chúng tôi tham gia chương trình kết nối với các doanh nghiệp FDI do TP.HCM tổ chức để mở rộng đối tác. Tuy nhiên, hoạt động này chưa có kết quả ngay vì mới là buổi gặp gỡ, kết nối ban đầu giữa nhà sản xuất và người mua hàng. Dù vậy, chúng tôi tin rằng thương hiệu, năng lực của Cơ khí Duy Khanh sẽ là đối tác tiềm năng của nhà mua hàng.
* Theo ông, doanh nghiệp cơ khí Việt Nam có đáp ứng được yêu cầu của nhà mua hàng nước ngoài?
- Doanh nghiệp Việt Nam chưa đủ khả năng để đáp ứng đủ các nhu cầu của nhà mua hàng nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp chưa đáp ứng được theo yêu cầu mà phía đối tác đưa ra. Nhà mua hàng nước ngoài thường đòi hỏi doanh nghiệp cung ứng phải có quy trình sản xuất hiện đại, sản phẩm có chất lượng theo yêu cầu, có giá cả cạnh tranh và phải đảm bảo các yếu tố về môi trường, hệ thống quản trị, không gian lao động... Trong khi đó, đa phần doanh nghiệp trong nước có quy mô nhỏ, đặc biệt là nhà xưởng sản xuất chưa đảm bảo được yêu cầu của đối tác nước ngoài nên khó để có những đối tác lớn. Có rất nhiều yêu cầu từ đối tác nước ngoài đặt ra nhưng ít doanh nghiệp trong nước đáp ứng được.
Chẳng hạn như Cơ khí Duy Khanh, mặc dù chúng tôi đã đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại, sản xuất ra những sản phẩm chất lượng cao đáp ứng được yêu cầu khách hàng nhưng do mặt bằng hiện tại chưa đạt chuẩn của một số đối tác lớn, nên đành chấp nhận làm những đơn hàng nhỏ và chúng tôi phải hướng đến đầu tư mới để đáp ứng yêu cầu của người mua.
* Đó là với ngành cơ khí, còn ngành công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam thì sao, thưa ông?
- Cũng trong tình trạng tương tự. Có rất ít doanh nghiệp có thể đáp ứng được các tiêu chuẩn mà nhà mua hàng nước ngoài đặt ra. Trong đó, vấn đề đầu tiên là mặt bằng sản xuất, kế đó là máy móc, thiết bị, công nghệ, hệ thống quản trị... Nhưng sự đầu tư, phát triển của doanh nghiệp không chỉ dựa vào năng lực mà còn phụ thuộc vào chính sách, sự hỗ trợ của Nhà nước. Nếu Nhà nước có chính sách hỗ trợ tốt hơn thì doanh nghiệp sẽ mạnh dạn khi đầu tư.
Những năm gần đây, để tạo điều kiện cho ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, tuy nhiên từ chính sách đến thực tiễn vẫn còn khoảng cách rất lớn. Tại TP.HCM, chính quyền đã xây dựng một số chính sách rất tốt để hỗ trợ doanh nghiệp thông qua chương trình kích cầu đầu tư bằng hình thức hỗ trợ lãi suất, tuy nhiên trong quá trình thực hiện cũng không ít vướng mắc, làm cho một số doanh nghiệp gặp khó khăn khi tham gia chương trình này. Những thông tin ấy lan truyền khiến nhiều doanh nghiệp muốn đầu tư sản xuất đã ngần ngại, thậm chí là nản chí. Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều rào cản khác, để một doanh nghiệp đầu tư thì nội lực doanh nghiệp phải đủ mạnh mới tiếp cận được các gói kích cầu này.
Thêm nữa, ngành công nghiệp hỗ trợ phụ thuộc vào doanh nghiệp đầu cuối nhưng trong một thời gian dài, doanh nghiệp đầu cuối vào loại lớn ở phía Nam rất ít. Những doanh nghiệp như Canon, Toyota, Honda, Samsung... đều xây dựng nhà máy tư ở phía Bắc. Đó là một trong những nguyên nhân khiến các doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ phía Nam "chưa chịu lớn".
Tuy còn khó khăn, nhưng một số doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đã bắt đầu đầu tư nhà xưởng mới, máy móc thiết bị mới, phát triển sản xuất, đáp ứng một phần nhu cầu ngày càng cao của khách hàng và hướng đến thị trường ngày càng mở rộng.
* Tức là đường vào chuỗi cung ứng toàn cầu của doanh nghiệp Việt vẫn còn khá xa...
- Muốn tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, doanh nghiệp phải đủ mạnh. Muốn vậy, phải đầu tư. Nhưng đầu tư trong ngành này rất thâm dụng vốn. Muốn có nhà máy tử tế phải đầu tư cả trăm tỷ đồng và khấu hao rất lâu nhưng doanh số không cao, chưa nói doanh nghiệp phải có đội ngũ kỹ thuật chất lượng cao để nhận chuyển giao công nghệ. Vì thế, nếu không có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước thì doanh nghiệp sẽ ngần ngại đầu tư, mà như vậy, rất khó để ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển như mong muốn. Khi ngành công nghiệp hỗ trợ chưa phát triển thì việc tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ còn xa.
 |
Ngày 6/8/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị quyết số 115NQ-CP về các giải pháp thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ. Đây là thông tin rất tốt vì nếu các bộ, ngành, chính quyền địa phương thực hiện đầy đủ nghị quyết này sẽ là sự hỗ trợ lớn cho doanh nghiệp. Trong đó, Nhà nước cần xây dựng các cụm công nghiệp, khu công nghiệp cho thuê đất với chi phí hợp lý để doanh nghiệp có thể đầu tư được.
Theo tôi, chính sách hỗ trợ của Nhà nước cần cụ thể hơn và doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư thì ngành công nghiệp hỗ trợ sẽ phát triển. Tuy nhiên, quá trình này phải bổ trợ nhau. Nhà nước không thể để doanh nghiệp tự bơi và doanh nghiệp cũng không thể ngồi đợi Nhà nước hỗ trợ.
* Dù có những trở ngại nhưng thời gian qua, ngành công nghiệp hỗ trợ đã có những thuận lợi nhất định khi có sự dịch chuyển đơn hàng từ Trung Quốc sang Việt Nam. Và Cơ khí Duy Khanh cũng là một trong những doanh nghiệp hưởng lợi từ sự dịch chuyển này?
- Đúng là dịch bệnh và căng thẳng Mỹ - Trung đã tạo ra sự dịch chuyển đơn hàng từ Trung Quốc sang Việt Nam và các doanh nghiệp cơ khí cũng nhận được những đơn đặt hàng mới. Tuy nhiên, đó là thời gian đầu khi dịch bệnh mới bùng phát tại Trung Quốc, còn hiện tại, châu Âu đang khó khăn nên nhu cầu cũng hạn chế. Và thực tế, số lượng các đơn hàng mới từ sự dịch chuyển này vẫn còn rất ít so với số lượng đơn hàng giảm.
Đối với ngành hàng này, để thay đổi nhà cung cấp là một quá trình lâu dài. Nên sự dịch chuyển chỉ xảy ra tạm thời, trong ngắn hạn. Về lâu về dài, để có được những khách hàng mới từ nước ngoài, doanh nghiệp cần phải đầu tư hơn nữa về trang thiết bị, máy móc, công nghệ, nhà xưởng...
Với Cơ khí Duy Khanh, thời gian qua có những khách hàng mới nhưng sự bù đắp của khách hàng mới rất ít so với sự sụt giảm nhu cầu của khách hàng cũ. Trong khi đó, nhu cầu đầu tư tại thị trường trong nước giảm nên doanh thu của công ty cũng giảm đáng kể so với năm trước.
Dù sụt giảm doanh thu nhưng chúng tôi phải nuôi nguồn lực và tập trung vào việc cải tiến, đào tạo, xây dựng hệ thống quản trị theo hướng chuyển đổi số. Chúng tôi xem đây là giai đoạn đầu tư cho đào tạo để bổ sung nguồn lực, chuẩn bị để phát triển.
*Không chỉ là đơn hàng, nhiều ý kiến cho rằng đang có sự dịch chuyển đầu tư vào Việt Nam sau đại dịch và đặc biệt là khi Việt Nam tham gia nhiều FTA?
- Có sự dịch chuyển đầu tư nhưng không phải ngay lập tức mà là trong tương lai gần. Sự dịch chuyển này còn tùy thuộc vào tình hình kinh tế thế giới và chuyển biến xã hội trong thời gian tới. Sự dịch chuyển đầu tư từ nước ngoài vào Việt Nam sẽ giúp ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển.
Khi các doanh nghiệp FDI đầu tư nhiều hơn thì nhu cầu về sản phẩm hỗ trợ sẽ nhiều hơn và doanh nghiệp Việt Nam sẽ lấy đó làm cơ sở đầu tư. Và khi thị trường phát triển thì ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam sẽ phát triển.
* Có phải đoán được xu hướng phát triển đó mà Cơ khí Duy Khanh quyết tâm đầu tư xây dựng nhà máy mới trong thời điểm khó khăn này?
- Nếu chỉ đầu tư tiếp cho những sản phẩm giống như công ty đang sản xuất thì chúng tôi không đầu tư lớn như thế. Ngoài một phần đầu tư nâng cấp công nghệ, máy móc, thiết bị sản xuất các chi tiết máy, khuôn mẫu chính xác cao, lần này chúng tôi đầu tư nhiều cho một dòng sản phẩm mới, đối tượng khách hàng khác và quan trọng là nhu cầu đang có. Chúng tôi muốn mạo hiểm một chút để theo đuổi niềm đam mê của mình.
* Được biết trước đây rất lâu ông từng đầu tư lớn khi mua những chiếc máy gia công điều khiển bằng chương trình số (máy CNC) có giá hàng trăm nghìn USD?
- Năm 1989, rất ít doanh nghiệp làm cơ khí nên nhiều sản phẩm cơ khí cho sản xuất của nhiều ngành hàng phải đặt nước ngoài. Nhận thấy nhu cầu thị trường, chúng tôi đã mạnh dạn thành lập Công ty Cơ khí Duy Khanh để sản xuất các chi tiết máy thay thế hàng nhập khẩu, tuy nhiên với số lượng chưa nhiều. Do nhu cầu phát triển, từ năm 1996, Duy Khanh là một trong số vài công ty cơ khí Việt Nam đầu tư hàng trăm nghìn USD để mua hệ thống máy CNC phục vụ sản xuất. Và nhờ những thiết bị hiện đại này, chúng tôi đã sản xuất được nhiều chi tiết máy, khuôn mẫu chính xác cao, chất lượng cao thay thế hàng nhập khẩu và xuất khẩu sang một số nước phát triển.
Vào thời điểm đó, rất nhiều khuôn mẫu đều làm bằng tay, sản phẩm chúng tôi làm bằng máy với chất lượng cao hơn nên phát triển được thị trường. Tuy nhiên, so với nhiều doanh nghiệp vừa đầu tư máy móc sản xuất vừa đầu tư vào bất động sản thì lựa chọn của chúng tôi không cho hiệu quả kinh tế cao. Có người cho rằng chúng tôi đầu tư chưa đúng. Bởi nếu có đầu tư một phần vào bất động sản, chúng tôi đã có nhiều cơ hội phát triển hơn. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng đó là sự lựa chọn hợp lý của những người hết lòng vì sự phát triển của ngành cơ khí Việt Nam. Chúng tôi làm còn vì niềm đam mê.
 |
* Nhìn lại chặng đường đã qua với Cơ khí Duy Khanh, ông có hài lòng?
- Tuy hài lòng nhưng chưa hoàn toàn. Nếu như trước đây chúng tôi mạnh dạn hơn, đầu tư mở rộng nhà máy sớm hơn thì nay công ty đã phát triển mạnh hơn.
Khu Công nghệ cao TP.HCM thành lập năm 2002. Đầu thập niên 2010, lãnh đạo Khu Công nghệ cao đã kêu gọi doanh nghiệp ngành cơ khí chính xác như Duy Khanh tham gia. Nhưng vì ngần ngại nhiều vấn đề nên đến năm 2016, khi Khu Công nghệ cao hình thành cụm công nghiệp hỗ trợ, chúng tôi mới làm hồ sơ tham gia. Và đến nay, vì quy trình, thủ tục kéo dài mà nhà máy vẫn phải chờ đến cuối năm nay mới có thể khởi công xây dựng. Đó cũng là điều đáng tiếc, nhưng chúng tôi hài lòng với hiện tại khi là doanh nhiệp vẫn phát triển, có uy tín, tài chính ổn định.
* Ông từng nói làm ngành cơ khí quá khó, quá mệt. Vậy có lúc nào ông có ý nghĩ từ bỏ?
- Làm cơ khí quá mệt, quá khó vì đòi hỏi rất nhiều tâm lực, trí lực. Nhưng mệt mà vui vì mình làm được những điều khó, những điều mà người khác chưa làm được và ít người làm được. Tôi cảm thấy tự hào về điều đó.
Cũng như những nhà vô địch thể thao, họ tập luyện cực kỳ gian khổ nhưng không từ bỏ. Công việc ngành cơ khí đòi hỏi người quản lý phải biết đến từng chi tiết. Nguồn nhân lực cho ngành này cũng rất khó đào tạo. Cạnh tranh trên thị trường càng lúc càng gay gắt vì bên cạnh các doanh nghiệp Việt Nam còn có các doanh nghiệp nước ngoài.
Tôi may mắn có vợ là bạn học cùng lớp ở Đại học Bách khoa TP.HCM và có cùng sở thích, đam mê ngành cơ khí. Trong khi tôi lo mảng đầu tư, kỹ thuật thì vợ lo việc sản xuất, kinh doanh. Vốn là kỹ sư cơ khí, vợ tôi am tường kỹ thuật nên làm việc với đối tác rất tốt. Với nhiều đối tác nước ngoài, cô ấy còn tư vấn cho họ khiến họ nể phục. Nhờ có sự chung tay của vợ mà tôi có thời gian làm công tác hội nghề nghiệp hơn mười năm nay, và hiện tại tôi đương nhiệm Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Cơ khí - Điện TP.HCM và Phó chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam.
Mong muốn của tôi không chỉ là phát triển Cơ khí Duy Khanh mà còn cả ngành cơ khí của Việt Nam. Đó là lý do tôi tham gia vào công tác hội, lãnh đạo hội, tập hợp anh em, kết nối doanh nghiệp trong nước để cùng nhau phát triển, cùng nhau cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài. Tôi chưa biết sẽ đi cùng ngành đến bao lâu vì tuổi tác là một rào cản nhưng sẽ theo đuổi đam mê đến khi còn có thể.
* Cảm ơn ông và chúc Cơ khí Duy Khanh ngày càng phát triển!
