Nhìn lại lịch sử nhân loại từ than củi tới hạt nhân

Ngày nay, con người xem năng lượng là điều hiển nhiên, chỉ quan tâm khi đến cây xăng hoặc tìm ổ cắm. Nhưng khi biến đổi khí hậu thách thức các ngành nghề, con người ngày càng quan tâm, lo lắng và tìm hiểu hơn về nó.

Năng lượng phủ bóng lên nền văn minh nhân loại với sự u ám của mối đe dọa về ngày tận thế, giống như nỗi lo sợ hủy diệt hạt nhân trong những năm dài Chiến tranh Lạnh. Song, các tài liệu về biến đổi khí hậu ngày nay chủ yếu có tính kỹ thuật, các cuộc thảo luận chuyên môn thì bị giữ bí mật. Nó chỉ tập trung vào tình hình hiện tại mà rất ít tham khảo quá khứ nhân loại - hàng thế kỷ bài học xương máu. Do đó, cuốn sáchNăng lượng: Lịch sử nhân loại từ than củi tới hạt nhân (tên tiếng Anh: Energy: A Human History) của Richard Rhodes là một tài liệu giá trị.

Hành trình lịch sử nhân loại qua năng lượng bắt đầu ở Anh với những rừng cây lấy gỗ và đóng thuyền. Khi nguồn gỗ cạn kiệt, con người chuyển sang than, từ đó đặt ra bài toán hóc búa của việc khai thác than trong mỏ mà không bị ngập nước. Các phát minh về hệ thống thiết bị bơm dùng sức nước và hơi nước là để phục vụ cho mục đích khai mỏ này. Ngoài than, con người còn tận dụng nhiều nguồn nhiên liệu khác trong tự nhiên như: dầu thông, dầu cá voi, phân chim... Bước tiến đột phá xuất hiện khi các nhà khoa học tìm ra quy luật của dòng điện, từ đó tạo ra pin tích điện và cuối cùng là sự lựa chọn giữa dòng điện một chiều hay xoay chiều.

Rất nhiều các phát minh qua nhiều thời kỳ được đề cập trong cuốn sách này, từ động cơ, đầu máy, cho tới xe ô tô, đường ống dẫn khí, năng lượng hạt nhân...

Bên cạnh đó, độc giả cũng được nhìn lại quá trình phát triển của 5 thế kỷ thông qua những nhân vật có ảnh hưởng như Nữ hoàng Elizabeth I, Vua James I, Benjamin Franklin, Herman Melville, John D. Rockefeller hay Henry Ford…

Cùng với sự tiến bộ là vấn đề nan giải về ô nhiễm môi trường phát sinh khắp toàn cầu. Rhodes xem xét bối cảnh năng lượng hiện tại, tập trung vào cách năng lượng gió đang cạnh tranh để thống trị với các nguồn cung cấp than và khí đốt tự nhiên. Ông cũng đề cập đến bóng ma của sự nóng lên toàn cầu và dân số sẽ giảm xuống còn mười tỷ người vào năm 2100.

Tác giả tin rằng con người có thể chuyển dịch sang các dạng năng lượng hạt nhân và năng lượng tái tạo vì một tương lai tốt đẹp hơn. Với văn phong gần gũi, dễ hiểu, Năng lượng: Lịch sử nhân loại từ than củi tới hạt nhân góp phần khẳng định quan điểm của Rhodes ngay từ khi đặt bút: hiểu rõ về lịch sử sẽ giúp định hình hướng đi đúng đắn trong tương lai.