Mua trước trả sau chiếm lĩnh thị trường thanh toán thế giới

Theo dữ liệu của Công ty thanh toán Worldpay, có tới 342 tỷ USD trong tổng số tiền chi tiêu trên toàn thế giới vào năm ngoái đến từ MTTS, tăng từ mức hơn 2 tỷ USD một thập niên trước đó, cho thấy mức độ lan tỏa mạnh mẽ của mô hình này. Một báo cáo khác của về hoạt động kinh doanh và cơ hội đầu tư vào MTTS cho thấy thị trường này đã tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2021-2024, đạt tốc độ CAGR 21,7%. Quỹ đạo tăng trưởng này dự kiến tiếp tục, với CAGR khoảng 10,2% trong giai đoạn 2025-2030.

Cơ hội dành cho DN và tổ chức tài chính

Trong bối cảnh này, các tổ chức tài chính lâu đời, như J.P.Morgan Chase hay PayPal, đã bắt đầu tham gia thị trường, giống y như cách các công ty MTTS tiến hành cung cấp dịch vụ vốn chỉ từng thuộc về ngân hàng. Theo The Economist, cơ hội cho các công ty MTTS trong mảng cho vay DN thậm chí có thể lớn hơn cả mảng cho vay tiêu dùng.

Dù thị trường MTTS gần đây đã đạt các mốc tăng trưởng đáng chú ý, vẫn có lý do để tin rằng nó vẫn còn đang ở giai đoạn đầu. Ví dụ, chưa tới 2% khách hàng sinh trước năm 1965 của Bank of America có khoản thanh toán MTTS đáng kể, so với mức 10% khách hàng thuộc thế hệ Y và Z của ngân hàng này. Dự báo, khi nhóm khách hàng trẻ chiếm tỷ trọng chi tiêu tiêu dùng lớn hơn, thị trường sẽ tiếp tục phát triển.

Tại các quốc gia mà MTTS đã xuất hiện từ lâu, mô hình này thúc đẩy đáng kể doanh số bán hàng. Ví dụ, cứ 5 giao dịch mua sắm trực tuyến được thực hiện tại Thụy Điển thì có hơn 1 sử dụng MTTS. Con số này ở Mỹ là chưa đến 1 trên 16. Để đón đầu xu hướng phát triển, nhiều doanh nghiệp, ngân hàng và tổ chức tài chính đang đầu tư cho MTTS. Ví dụ, Citigroup cách đây 1 năm đã hợp tác với hơn 100 nhà bán lẻ để cung cấp hạn mức MTTS để khách hàng có thể sử dụng tại nhiều nơi khác nhau. Affirm - một nhà cung cấp dịch vụ MTTS lớn của Mỹ gần đây đã hợp tác với Apple, đưa công ty này vào danh sách đối tác trực tuyến hùng hậu của mình, gồm Amazon, Walmart và Shopify. Hơn nữa, ở nhiều nơi, các DN địa phương và khu vực cũng đang xuất hiện để cung cấp dịch vụ, như Addi ở Colombia, Atome ở Singapore và Tamara ở Ả Rập Xê Út.

Khi ngành công nghiệp MTTS phát triển, ranh giới giữa dịch vụ này và dịch vụ tài chính thuộc dòng lưu chính đang dần trở nên mờ nhạt. Klarna - một trong những DN tiên phong đến từ Thụy Điển, đã hoạt động tại châu Âu từ năm 2017. Sebastian Siemiatkowski - nhà đồng sáng lập kiêm CEO công ty cho biết ông muốn DN của mình trở thành một trợ lý tài chính số được hỗ trợ bởi AI. Trong khi đó, Affirm từ 2 năm trước đã ra mắt thẻ ghi nợ và gần đây chứng kiến sự gia tăng đột biến, với báo cáo cho thấy DN hiện có gần 2 triệu chủ thẻ. Khách hàng có thể dùng thẻ tại cửa hàng, thanh toán toàn bộ hoặc trả góp. Trong 2 năm qua, cả Klarna lẫn Affirm đều đã được tích hợp vào ví điện tử của Apple và Google.

Mặt khác, các công ty tài chính lâu đời đang chọn tiếp cận theo hướng ngược lại. Từ năm 2020, PayPal bắt đầu cung cấp dịch vụ MTTS nhờ tận dụng mối quan hệ chặt chẽ với các nhà bán hàng. Năm ngoái, DN này đã xử lý 33 tỷ USD chi tiêu qua MTTS và con số này đang tăng trưởng khoảng 20%/năm. Một số ngân hàng hiện cũng cho phép khách hàng chia nhỏ các khoản thanh toán lớn sau khi mua hàng. Các thỏa thuận gần đây của Klarna với các công ty thanh toán như Adyen, J.P.Morgan Payments và Stripe cho thấy dịch vụ của họ đang được cung cấp cho hàng triệu nhà bán hàng.

Vẫn còn các câu hỏi về rủi ro

Dù vậy, một số câu hỏi hóc búa vẫn tồn tại trong ngành, bất luận việc nó đã bùng nổ trong 10 năm qua. Trong đó, câu hỏi lớn nhất là liệu ngành dịch vụ MTTS có đang tạo điều kiện cho người tiêu dùng sống vượt quá khả năng chi trả, dẫn vay nợ rủi ro và nợ chồng nợ hay không. Khách hàng của MTTS chắc chắn có thu nhập thấp hơn so với người dùng thẻ tín dụng, và trên thực tế đã có nhiều thông tin đáng lo ngại.

Một trong số đó là việc tổn thất tín dụng tiêu dùng của Klarna đã tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý đầu năm nay. Nghiên cứu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ cho thấy tỷ lệ người dùng MTTS thanh toán trễ đã tăng từ 15% vào năm 2021 lên 24% năm 2024. Tuy nhiên, tỷ lệ vỡ nợ vẫn thấp hơn đáng kể so với các hình thức tín dụng tiêu dùng khác. Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (CFPB) - một cơ quan quản lý của chính phủ Mỹ, lưu ý rằng tỷ lệ vỡ nợ với các khoản vay MTTS là khoảng 2% trong giai đoạn 2019 - 2022, so với 10% cho nợ thẻ tín dụng của người vay tương tự. Hơn nữa, dù tổn thất tín dụng của Klarna tăng, số dư của DN này cũng tăng, và tỷ lệ vỡ nợ chung cũng thấp hơn mức trung bình của ngành.

Một câu hỏi khác là liệu đống nợ tiêu dùng khó đòi ngày một tăng có thể bị che khỏi tầm nhìn của các ngân hàng và nhà hoạch định chính sách hay không? Một số DN cho vay lo ngại về việc vay nợ chồng chất, vì khoản vay MTTS thường không được báo cáo cho các cơ quan tín dụng. Người dùng có thể vay tiền từ nhiều nguồn cùng lúc mà bên cho vay không biết, khiến tổng các khoản nợ vượt khả năng chi trả, dẫn đến một vòng xoáy không hồi kết của việc tiếp tục vay nợ để trả nợ đã vay.

May mắn là một nghiên cứu của CFPB đã tạm thời mang đến sự an tâm. Cụ thể, nghiên cứu này phát hiện ra rằng các chỉ số về khó khăn tài chính, như nợ luân chuyển trên thẻ tín dụng hay phí phụ thu trên các khoản vay thẻ tín dụng, không tăng lên sau khi MTTS được sử dụng. Ngoài ra, người dùng MTTS cũng không có nhiều khả năng vay từ các nguồn khác trong 18 tháng sau khi đồng ý trả góp cho một khoản vay nào đó.

Bên cạnh đó, Julie May - một giám đốc điều hành tại FICO, đơn vị cung cấp điểm tín dụng tiêu dùng chính của Mỹ, cho biết với những người vay thường xuyên nhất, điểm tín dụng được cải thiện hoặc không thay đổi khi các khoản vay MTTS được đưa vào. Đây là kết quả ghi nhận từ một nghiên cứu kéo dài 1 năm với dữ liệu từ Affirm. Một nghiên cứu khác ở Scandinavia cũng cho thấy các kết quả tích cực tương tự.

Christine Laudenbach của Đại học Goethe Frankfurt và nhóm nghiên cứu đã xem xét 1 triệu đơn vay tiền tại một ngân hàng Bắc Âu sử dụng dữ liệu MTTS. Theo đó, khách hàng có lịch sử sử dụng MTTS, cũng như lịch sử trả nợ tốt, có thể vay với lãi suất trung bình thấp hơn 1,4 điểm phần trăm so với mức mà xếp hạng tín dụng của họ đề xuất. Do đó, dù người dùng của MTTS còn trẻ, có nhiều lý do để lạc quan về sự phát triển của thị trường MTTS và việc mô hình này có xu hướng chiếm lĩnh thị trường thanh toán thế giới.