La bàn đạo đức trong kỷ nguyên AI

Cuốn sách không đơn thuần lý giải cách AI hoạt động, mà đi xa hơn: đặt ra những câu hỏi bản thể về quyền lực, công bằng, trách nhiệm và tính nhân văn trong ứng dụng công nghệ. Theo Floridi, AI không sở hữu đạo đức – nó không biết đúng sai – nhưng nó tạo ra hệ quả đạo đức, do đó, chính con người phải gánh vác trách nhiệm quản trị. Mỗi doanh nhân, kỹ sư hay nhà quản lý sẽ phải trả lời cho những lựa chọn của mình: sử dụng AI để tạo lợi nhuận, hay kiến tạo giá trị xã hội bền vững?

Trọng tâm tác phẩm là năm nguyên tắc đạo đức cốt lõi: mang lại lợi ích, không gây hại, bảo đảm quyền tự chủ, công bằng và khả năng giải thích. Đây không chỉ là tiêu chí dành cho các nhà hoạch định chính sách hay kỹ sư công nghệ, mà còn là “kim chỉ nam” để doanh nghiệp quản trị dữ liệu, ứng dụng AI một cách minh bạch và nhân văn, đồng thời xây dựng niềm tin lâu dài với khách hàng.

Floridi cũng cảnh báo về mặt trái của công nghệ khi bị lạm dụng: thao túng dư luận, thiên vị dữ liệu, giám sát sai mục đích, hoặc che giấu trách nhiệm pháp lý. Ông lên án hiện tượng “tẩy xanh đạo đức”, nơi doanh nghiệp viện dẫn các giá trị tốt đẹp nhưng hành động lại đi ngược. Đặc biệt, trong bối cảnh ESG trở thành tiêu chuẩn toàn cầu, đạo đức công nghệ chính là lợi thế cạnh tranh bền vững nhất.

Điểm nổi bật của sách còn nằm ở chương bàn về AI và phát triển bền vững, nơi Floridi chứng minh rằng AI có thể giúp nhân loại đạt các mục tiêu lớn của Liên hợp quốc, từ giáo dục, y tế đến bảo vệ khí hậu. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết là AI phải được thiết kế và quản trị bởi những người có tầm nhìn dài hạn và tinh thần trách nhiệm xã hội.

Cuốn sách khép lại bằng thông điệp mạnh mẽ: hãy kiến tạo nền văn minh “xanh lá và xanh dương” – vừa sinh thái, vừa số hóa. Trong đó, công nghệ không còn là cứu cánh, mà là công cụ phục vụ mục tiêu nhân văn cao cả. Với giới doanh nhân, đây là lời mời gọi trở thành những người tiên phong kết hợp đạo đức với đổi mới – vì một tương lai nơi AI thực sự phục vụ con người, chứ không thay thế hay kiểm soát con người.