Hệ miễn dịch - Khám phá cơ chế tự phòng chữa bệnh của cơ thể người

Trong suốt chiều dài lịch sử, loài người đã từng trải qua nhiều loại bệnh dịch khác nhau. Cùng với sự phát triển của y học, khả năng chống chọi bệnh tật của cơ thể chúng ta cũng ngày một tăng lên. Khả năng chiến đấu với bệnh tật và tự chữa lành vết thương của cơ thể người có là một trong những bí ẩn và tuyệt tác của thiên nhiên. Sự tự chữa lành này là nhờ vào hệ thống miễn dịch.

Hệ miễn dịch là một trong những lĩnh vực nghiên cứu thu hút sự chú ý và tài trợ nhất trong y học. Ngành miễn dịch học liên quan mật thiết đến đời sống con người trong suốt chiều dài lịch sử, giúp con người ngày nay hiểu hơn về cuộc sống của tổ tiên trong quá khứ.

Một nghiên cứu gần đây đã lấy được DNA từ răng của những người Aztec qua đời hàng trăm thế kỷ trước và tiết lộ nguyên nhân cái chết của họ, cùng với sự tuyệt diệt của 15 triệu người khác vào thế kỷ XVI. Các nhà khoa học đã khám phá ra một chủng lạ của khuẩn Salmonella gây ra những cơn sốt qua đường ruột - một loại vi khuẩn mà người châu Mỹ bản địa chưa bao giờ tiếp xúc cho đến khi những người châu Âu đặt chân lên lục địa của họ. Hệ miễn dịch của họ chưa học được cách chống lại loài vi khuẩn hiểm ác đó. Đây chỉ là một trong những dẫn chứng về việc văn hóa và lịch sử được định hình bởi sức đề kháng, như cách nó được định hình bởi những đại dịch ở lục địa Á - Âu thời Justinian từ năm 541 đến 542 sau Công nguyên.

Trong cuốn Hệ miễn dịch - Khám phá cơ chế tự phòng chữa bệnh của cơ thể người, nhà miễn dịch học Daniel M.Davis ví von rằng, nghiên cứu hệ miễn dịch trong cơ thể người giống như nghiên cứu những vì sao và ngân hà trong vũ trụ. Tác giả mang đến cho người đọc cái nhìn tổng quát về bức tranh rộng lớn của hệ miễn dịch, cùng những câu chuyện về hành trình khám phá ra các mảnh ghép của bức tranh ấy qua nhiều thập kỷ, từ những thí nghiệm đầu tiên về vắc-xin đậu mùa vào những năm 1720 cho đến những tiến bộ vượt trội trong lĩnh vực điều trị ung thư bằng hệ miễn dịch. Nghiền ngẫm cuốn sách này sẽ giúp người đọc hình thành những khái niệm đầu tiên về sự phức tạp của “vũ trụ hệ miễn dịch” trong cơ thể. 

Cuốn sách gồm hai phần. Phần đầu tiên giải thích các khái niệm cơ bản về sức đề kháng, các tế bào và các cơ chế phức tạp trong hệ miễn dịch. Phần thứ hai bàn về những tác nhân khác nhau ảnh hưởng đến hệ miễn dịch. Davis chỉ ra phương thức tăng cường hệ miễn dịch qua chế độ ăn uống và sinh hoạt. Những câu hỏi mang tính cốt lõi như: Cơ thể con người cho rằng cái gì là “bản thân”, cái gì là “ngoại nhập”? Hàng ngày chúng ta ăn vào rất nhiều thành phần “ngoại nhập”, nhưng làm sao cơ thể biết được thứ gì là tốt, thứ gì có hại?

Tác giả cũng chia sẻ những tiên đoán về tương lai của ngành trị liệu bằng hệ miễn dịch và nhận định việc hiểu rõ hơn về hệ miễn dịch có thể ảnh hưởng đến ngành dược trong tương lai, đặc biệt trong cuộc chiến chống lại bệnh ung thư và các căn bệnh gây ra do các phản ứng miễn dịch bất thường như thấp khớp.

Cuốn sách còn nhắc đến một mối đe dọa có thật mà chúng ta phải đối mặt: Với tình trạng biến đổi khí hậu, những xác chết mang mầm bệnh đã bị diệt trừ từ quá khứ sẽ lộ ra từ lớp băng vĩnh cửu. Và hơn hết, con người nên dành thời gian tìm hiểu về những hàng rào bảo vệ mà sự tiến hóa đã cung cấp để tăng cường nó, bởi cuộc chiến vì dịch bệnh là vô tận.

“Một cuốn sách tuyệt vời của một người kể chuyện và cũng là nhà khoa học tài ba, xem xét quá khứ và tương lai của khả năng chống lại bệnh tật và tự chữa lành của cơ thể...” - Adam Rutherford, The Guardian