“Giới tinh hoa quyền lực” hé lộ chân dung giới tinh hoa Mỹ

Giới tinh hoa quyền lực (tên tiếng anh: The Power Elite) xuất bản lần đầu vào năm 1956, thời điểm mà như Mills gọi, khi người Mỹ sống trong “một sự bùng nổ vật chất, một sự ca tụng chủ nghĩa dân tộc, một khoảng trống chính trị”. Dễ hiểu vì sao người Mỹ lại luôn tự mãn như Mills cáo buộc. Đây là cuốn sách quan trọng nhất trong ba cuốn Mills viết về xã hội Mỹ, cùng với The New Men of Power (Con người Quyền lực Mới, 1948) và White Collar (Giới Cổ cồn, 1951).

Trong cuốn sách này, Mills không chỉ tường thuật chính xác những gì diễn ra ở Mỹ vào thời điểm viết tác phẩm, mà còn đưa ra phân tích về tính dân chủ của xã hội Mỹ trong thực tế so với lý thuyết - một vấn đề đến nay vẫn nguyên tầm quan trọng và gợi nhiều suy tư xa hơn về tương lai cho các thế hệ độc giả. 

Tác giả cho biết, tầng thượng cũng như tầng đáy của xã hội hiện đại đều không phải là phần thế giới quen thuộc đối với những ai đọc và viết sách. Các khảo sát quốc gia đã được thực hiện lại quá chung chung, không nắm bắt được các nhóm thiểu số cấu thành giới tinh hoa Mỹ. Nhiều thông tin công khai về tính chất và hoạt động của họ đang gây nhầm lẫn một cách có hệ thống và bản thân họ thì bận rộn, xa cách, thậm chí có phần bí mật. Tuy nhiên, để tìm hiểu về bản chất thực sự của xã hội đang sống, chúng ta không được phép bỏ qua bất kì yếu tố nào có tiềm năng trở thành chứng cứ chính xác. Chính vì vậy, mặc dù phải mò mẫm trong điều kiện không có thẩm quyền hoặc sự hỗ trợ chính thức, Mills và nhóm nghiên cứu vẫn đưa “giới tinh hoa” lên bàn tranh luận, với hy vọng qua đó sẽ hiểu thêm về tầng lớp này.

Theo Mills, “tinh hoa quyền lực” có tên gọi khác là những người chiếm vị trí thống trị trong các thiết chế thống trị (quân sự, kinh tế và chính trị) của một quốc gia thống trị, và các quyết định của họ (hoặc sự chần chừ không ra quyết định) gây ra những hệ quả to lớn, không chỉ đối với người dân Mỹ mà cả “người dân trên toàn thế giới”. 

Giới tinh hoa quyền lực gồm 15 chương. Từ chương 1 đến chương 10, Mills dùng lối viết giản dị nhằm mô tả cấu trúc quyền lực ở Mỹ. Qua những phân tích toàn diện và phê bình sắc sảo, Mills đã chỉ ra rõ cấu trúc quyền lực tại Mỹ đi theo mô hình ba gọng kìm ăn khớp chặt chẽ với nhau, bao gồm: giới quân sự, giới doanh nghiệp và giới chính trị. Phần này của cuốn sách có nhiều dữ liệu và sử dụng nghiên cứu gốc rộng rãi. Từ chương 11 đến chương 15, Mills bàn về tâm lý bảo thủ, suy thoái đạo đức, thuyết cân bằng... Một số cụm từ được Mills sử dụng trong sách vẫn tồn tại đến ngày này, như “chủ nghĩa hiện thực lập dị”, “sự ngu muội cao hơn”.

Trong lần tái bản vào năm 2000, tác giả Alan Wolfe đã cập nhật và minh họa thêm những thay đổi diễn ra từ năm 1956 ở phần Lời bạt cuối sách, đồng thời đưa ra các dự báo mà trước đây Mills chưa nói tới, luận bàn về những thay đổi cơ bản trong chủ nghĩa tư bản Mỹ, từ sự cạnh tranh toàn cầu căng thẳng tới những thay đổi công nghệ nhanh chóng và thị hiếu của người tiêu dùng. Bản dịch tiếng Việt cập nhật phần bổ sung này.

Calvin Woodard của trường Louisiana Law Review đã có những nhận xét sâu sắc về cuốn sách như sau: “Trong phạm vi cuốn sách, C. Wright Mills đã đề cập và đưa ra lời giải thích hợp lý cho một số khía cạnh đặc trưng nhất của đời sống nước Mỹ hiện đại. Mills liên kết sự thờ ơ chính trị với sự thiếu định hướng của phần lớn người dân với các phương tiện giải trí được ưa chuộng thời đó: radio, phim ảnh và truyền hình. Bản thân ý kiến của ông về "sự suy thoái đạo đức mang tính cấu trúc" đặc biệt xác đáng trong thời kỳ điểm khác nhau giữa giảm thuế (hợp pháp) và trốn thuế chỉ nằm trên lý thuyết; bảng kê chi phí thường có mùi tham ô; các chính trị gia thấy cần "vượt lên trên nguyên tắc". Ngoài ra, Giới tinh hoa quyền lực có thể được coi là bản phân tích chi tiết nhất về giới triệu phú Mỹ đương thời. Tóm lại, đây là một cuốn sách hợp thời vừa có tính dẫn đường vừa khơi gợi tư duy”.