“Vén bức màn bí ẩn bao phủ nghệ thuật tại Việt Nam”

Tác giả người Mỹ Souren Melikian vừa có bài “Vén bức màn bí ẩn bao phủ hàng thế kỷ nghệ thuật tại Việt Nam”, trầm trồ khen ngợi cuộc triển lãm cổ vật Việt Nam do Hội Asia Society tổ chức đang diễn ra tại New York cho đến tháng 5.

Một cổ vật của Viện Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam

Cuộc triển lãm với chủ đề ''Nghệ thuật Việt Nam cổ xưa'' đã thu hút sự chú ý của dư luận Mỹ. Trong bài báo đăng trên tờ “New York Times”, Melikian viết:

“Nghệ thuật có thể trực tiếp phơi bày những bí ẩn mà không một nhà nghiên cứu lịch sử nào giải đáp được. Cuộc triển lãm ''Nghệ thuật Việt Nam cổ xưa'' do Hội Asia Society tổ chức tại New York, cùng với quyển sách do bà Nancy Tingley viết ra sau 2 thập kỷ dày công nghiên cứu, đã vạch rõ một số giai đoạn đã dẫn đến sự hình thành của đất nước mà ngày nay được gọi là Việt Nam.

Nhiều nền văn hoá khác nhau đã từng xuất hiện trên vùng lãnh thổ đó, mà dấu tích còn để lại chỉ là những cổ vật mà ngày nay không ai biết rõ ý nghĩa đích thực. Trong cuộc triển lãm, nhiều tác phẩm quan trọng đã đặt ra cho khán giả những câu hỏi rất khó tìm ra lời giải đáp.

Tính chất tinh vi của các vật dụng bằng đồng tại vùng Đông Sơn ở Thanh Hoá phản ánh một nền văn hoá cực thịnh đã khởi đầu từ khoảng thế kỷ thứ V trước Công nguyên và kéo dài trong vòng ít nhất 600 năm.

Nhưng rất tiếc là ngày nay, không ai biết gì về những người đã làm ra các vật dụng đó, thậm chí tính danh tác giả cũng không thấy. Giả sử rằng những người này có chữ viết, thì hệ thống mẫu tự đã hoàn toàn mai một.

Người Trung Quốc đã nhắc đến vùng này trong sử sách của họ. Thật ngạc nhiên khi nhận ra một số cổ vật Đông Sơn không chỉ được tìm thấy ở Trung Quốc, mà còn ở xa hơn, như ở vùng Trung Đông hay tại Iran thế kỷ thứ I trước Công nguyên, hoặc tại Ai Cập vào thế kỷ thứ 2 trước Thiên Chúa.

Điều đáng nói là dù bị đô hộ trong 900 năm, nền văn hoá ở vùng phía Nam này vẫn duy trì được những bản sắc rất mạnh. Thật ngạc nhiên khi không thấy dấu vết ảnh hưởng văn hoá của kẻ xâm lược đến từ phương Bắc trên nền văn hóa Đông Sơn, nhất là trong thời kỳ đầu..

Bình đầu gà, thời Đông Sơn, thế kỷ thứ 3

Ngay cả những cố gắng bắt chước nghệ thuật Trung Quốc một cách chặt chẽ nhất cũng biến thành những công trình độc đáo của cư dân vùng Đông Sơn. Một chiếc bình rượu có vòi mang hình con gà trống nhỏ mượn từ Viện Bảo Tàng Lịch Sử Việt Nam chẳng hạn, với những gờ nổi, và nhất là với đầu gà sinh động, không hề giống bình mẫu của Trung Quốc chút nào.

Đi xuống phía Nam, là một nền văn hoá sinh động và bí hiểm khác. Một chiếc bông tai bằng ngọc thạch, đào được vào năm 1994 tại khu vực Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy cố gắng cách điệu hoá hình thù thú vật tiến gần đến phong cách trừu tượng.

Đồ gốm tìm thấy ở nơi này cũng biểu hiện xu hướng nghệ thuật đó, chẳng hạn như một chiếc bình bằng đất sét nung với các mô típ đầy góc cạnh.

Các cổ vật theo xu hướng gọi là ''trừu tượng'' đó tồn tại song song với những tác phẩm tượng hình. Một con tê tê bằng đồng tìm thấy ở vùng Đồng Nai được xác định là được làm ra trong khoảng thời gian từ thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, đến thế kỷ thứ hai sau Thiên chúa. Con tê tê rất sinh động và đẹp mắt này là một cổ vật độc nhất vô nhị, làm cho văn hoá Đông Sơn thêm kỳ bí.

Các hiện vật từ hai nền văn hoá khác ở Việt Nam là văn hoá Phù Nam và Champa cũng đặt ra cho khán giả nhiều câu hỏi.”